├── datasets ├── tukaramgatha │ └── gatha4501to4800.txt ├── gurucharitra │ ├── adhyay10.txt │ ├── adhyay45.txt │ ├── adhyay46.txt │ ├── adhyay24.txt │ ├── adhyay14.txt │ ├── adhyay9.txt │ ├── adhyay27.txt │ ├── adhyay23.txt │ ├── adhyay17.txt │ ├── adhyay22.txt │ ├── adhyay52.txt │ ├── adhyay48.txt │ ├── adhyay47.txt │ ├── adhyay18.txt │ ├── adhyay4.txt │ ├── adhyay5.txt │ ├── adhyay51.txt │ ├── adhyay25.txt │ ├── adhyay3.txt │ └── adhyay21.txt ├── laghuvakyavrutti │ ├── ovya2801to2900.txt │ ├── ovya501to600.txt │ ├── ovya301to400.txt │ ├── ovya601to700.txt │ ├── ovya201to300.txt │ └── ovya2601to2700.txt └── haripath │ ├── by_nivritti_maharaj.txt │ ├── by_dnyandev_maharaj.txt │ └── by_eknath_maharaj.txt ├── stops_words.txt ├── dasbodh_scrap.py ├── gurucharitra_scrap.py ├── dnyaneshwari_scrap.py ├── haripath_scarp.py ├── laghuvakyavrutti.py ├── stops.py ├── tukaram_gatha.py └── README.md /datasets/tukaramgatha/gatha4501to4800.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | भारतीय प्रताधिकार कायदा १९५७ नुसार प्रताधिकारमुक्त साहित्य 2 | 3 | एकूण १,२९९ पैकी खालील २०० पाने या वर्गात आहेत. 4 | 5 | -------------------------------------------------------------------------------- /stops_words.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | । 2 | ॥ 3 | 4 | न 5 | तरी 6 | तो 7 | हें 8 | तें 9 | कां 10 | आणि 11 | जें 12 | जे 13 | मग 14 | ते 15 | मी 16 | जो 17 | परी 18 | गा 19 | हे 20 | ऐसें 21 | आतां 22 | तैसें 23 | परि 24 | नाहीं 25 | तेथ 26 | हा 27 | तया 28 | असे 29 | म्हणे 30 | काय 31 | म्हणौनि 32 | कीं 33 | जैसें 34 | तंव 35 | तूं 36 | होय 37 | जैसा 38 | आहे 39 | पैं 40 | तैसा 41 | जरी 42 | म्हणोनि 43 | एक 44 | ऐसा 45 | जी 46 | ना 47 | मज 48 | एथ 49 | या 50 | जेथ 51 | जया 52 | तुज 53 | तेणें 54 | तैं 55 | पां 56 | असो 57 | करी 58 | ऐसी 59 | येणें 60 | जाहला 61 | तेंचि 62 | आघवें 63 | होती 64 | जैं 65 | कांहीं 66 | होऊनि 67 | एकें 68 | मातें 69 | ठायीं 70 | ये 71 | अर्जुना 72 | सकळ 73 | केलें 74 | जेणें 75 | जाण 76 | जैसी 77 | होये 78 | जेवीं 79 | एऱ्हवीं 80 | मीचि 81 | किरीटी 82 | दिसे 83 | देवा 84 | हो 85 | तरि 86 | कीजे 87 | तैसे 88 | आपण 89 | तिये 90 | कर्म 91 | नोहे 92 | इये 93 | पडे 94 | पार्था 95 | माझें 96 | तैसी 97 | लागे 98 | नाना 99 | जंव 100 | कीर -------------------------------------------------------------------------------- /dasbodh_scrap.py: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | import os 2 | import urllib.request 3 | 4 | from bs4 import BeautifulSoup 5 | 6 | 7 | def get_html(url_link): 8 | url = urllib.request.urlopen(url_link) 9 | return url.read() 10 | 11 | 12 | def write_dashak(lis, directory): 13 | base_name = "dashak" 14 | no = 1 15 | for li in lis: 16 | if not os.path.isfile(directory + "/" + base_name + str(no)): 17 | f = open(directory + "/" + base_name + str(no) + ".txt", 'wb+') 18 | no = no + 1 19 | html = get_html("https://mr.wikisource.org" + li.a['href']) 20 | soup = BeautifulSoup(html) 21 | ps = soup.find_all('p') 22 | for p in ps: 23 | lines = p.text 24 | lines = lines.replace('', ' ') 25 | lines = lines.replace('
', ' ') 26 | f.write(lines.encode('utf-8') + "\n".encode('utf-8')) 27 | 28 | 29 | def create_directory(directory): 30 | if not os.path.exists(directory): 31 | os.makedirs(directory) 32 | 33 | 34 | def get_dashak_links(): 35 | directory = "./datasets/dasbodh" 36 | if not os.path.exists(directory): 37 | os.makedirs(directory) 38 | url = "https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%A7" 39 | html = get_html(url) 40 | soup = BeautifulSoup(html, "lxml") 41 | ol = soup.find('ol') 42 | lis = ol.find_all('li') 43 | create_directory(directory) 44 | write_dashak(lis, directory) 45 | 46 | 47 | if __name__ == "__main__": 48 | get_dashak_links() 49 | -------------------------------------------------------------------------------- /gurucharitra_scrap.py: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | import os 2 | import urllib.request 3 | 4 | from bs4 import BeautifulSoup 5 | 6 | 7 | def get_html(url_link): 8 | url = urllib.request.urlopen(url_link) 9 | return url.read() 10 | 11 | 12 | def write_adhyays(lis, directory): 13 | base_name = "adhyay" 14 | no = 1 15 | for li in lis: 16 | if not os.path.isfile(directory + "/" + base_name + str(no)): 17 | f = open(directory + "/" + base_name + str(no) + ".txt", 'wb+') 18 | no = no + 1 19 | html = get_html("https://mr.wikisource.org" + li.a['href']) 20 | soup = BeautifulSoup(html) 21 | ps = soup.find_all('p') 22 | for p in ps: 23 | lines = p.text 24 | lines = lines.replace('', ' ') 25 | lines = lines.replace('
', ' ') 26 | f.write(lines.encode('utf-8') + "\n".encode('utf-8')) 27 | 28 | 29 | def create_directory(directory): 30 | if not os.path.exists(directory): 31 | os.makedirs(directory) 32 | 33 | 34 | def get_adhyay_links(): 35 | directory = "./datasets/gurucharitra" 36 | if not os.path.exists(directory): 37 | os.makedirs(directory) 38 | url = "https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" 39 | html = get_html(url) 40 | soup = BeautifulSoup(html, "lxml") 41 | ol = soup.find('ol') 42 | lis = ol.find_all('li') 43 | create_directory(directory) 44 | write_adhyays(lis, directory) 45 | 46 | 47 | if __name__ == "__main__": 48 | get_adhyay_links() 49 | -------------------------------------------------------------------------------- /dnyaneshwari_scrap.py: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | import os 2 | import urllib.request 3 | 4 | from bs4 import BeautifulSoup 5 | 6 | 7 | def get_html(url_link): 8 | url = urllib.request.urlopen(url_link) 9 | return url.read() 10 | 11 | 12 | def write_adhyays(lis, directory): 13 | base_name = "adhyay" 14 | no = 1 15 | for li in lis: 16 | if not os.path.isfile(directory + "/" + base_name + str(no)): 17 | f = open(directory + "/" + base_name + str(no) + ".txt", 'wb+') 18 | no = no + 1 19 | html = get_html("https://mr.wikisource.org" + li.a['href']) 20 | soup = BeautifulSoup(html) 21 | ps = soup.find_all('p') 22 | for p in ps: 23 | lines = p.text 24 | lines = lines.replace('', ' ') 25 | lines = lines.replace('
', ' ') 26 | f.write(lines.encode('utf-8') + "\n".encode('utf-8')) 27 | 28 | 29 | def create_directory(directory): 30 | if not os.path.exists(directory): 31 | os.makedirs(directory) 32 | 33 | 34 | def get_adhyay_links(): 35 | directory = "./datasets/dnyaneshwari" 36 | if not os.path.exists(directory): 37 | os.makedirs(directory) 38 | url = "https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%80" 39 | html = get_html(url) 40 | soup = BeautifulSoup(html, "lxml") 41 | ol = soup.find('ol') 42 | lis = ol.find_all('li') 43 | create_directory(directory) 44 | write_adhyays(lis, directory) 45 | 46 | 47 | if __name__ == "__main__": 48 | get_adhyay_links() 49 | -------------------------------------------------------------------------------- /haripath_scarp.py: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | import os 2 | import urllib.request 3 | 4 | from bs4 import BeautifulSoup 5 | 6 | 7 | def get_html(url_link): 8 | url = urllib.request.urlopen(url_link) 9 | return url.read() 10 | 11 | 12 | def write_haripath(lis, directory): 13 | no = 0 14 | names = ['by_dnyandev_maharaj','by_namdev_maharaj','by_eknath_maharaj','by_tukaram_maharaj','by_nivritti_maharaj'] 15 | for li in lis: 16 | f = open(directory + "/" + names[no] + ".txt", 'wb+') 17 | no = no + 1 18 | html = get_html("https://mr.wikisource.org" + li.a['href']) 19 | soup = BeautifulSoup(html) 20 | ps = soup.find_all('p') 21 | for p in ps: 22 | lines = p.text 23 | lines = lines.replace('{{{notes}}}', ' ') 24 | lines = lines.replace('', ' ') 25 | lines = lines.replace('
', ' ') 26 | lines = lines.replace('{', '') 27 | lines = lines.replace('}', '') 28 | f.write(lines.encode('utf-8') + "\n".encode('utf-8')) 29 | 30 | 31 | def create_directory(directory): 32 | if not os.path.exists(directory): 33 | os.makedirs(directory) 34 | 35 | 36 | def get_haripath_links(): 37 | directory = "./datasets/haripath" 38 | url = "https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A0" 39 | html = get_html(url) 40 | soup = BeautifulSoup(html, "lxml") 41 | ul = soup.find('ul') 42 | lis = ul.find_all('li') 43 | create_directory(directory) 44 | write_haripath(lis, directory) 45 | 46 | 47 | if __name__ == "__main__": 48 | get_haripath_links() 49 | -------------------------------------------------------------------------------- /laghuvakyavrutti.py: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | import os 2 | import urllib.request 3 | 4 | from bs4 import BeautifulSoup 5 | 6 | 7 | def get_html(url_link): 8 | url = urllib.request.urlopen(url_link) 9 | return url.read() 10 | 11 | 12 | def write_ovya(lis, directory): 13 | base_name = "ovya" 14 | start = 1 15 | end = 100 16 | for li in lis: 17 | if not os.path.isfile(directory + "/" + base_name + str(start) + "to" + str(end)): 18 | f = open(directory + "/" + base_name + str(start) + "to" + str(end) + ".txt", 'wb+') 19 | start = start + 100 20 | end = end + 100 21 | html = get_html("https://mr.wikisource.org" + li.a['href']) 22 | soup = BeautifulSoup(html) 23 | ps = soup.find_all('p') 24 | for p in ps: 25 | lines = p.text 26 | lines = lines.replace('', ' ') 27 | lines = lines.replace('
', ' ') 28 | f.write(lines.encode('utf-8') + "\n".encode('utf-8')) 29 | 30 | 31 | def create_directory(directory): 32 | if not os.path.exists(directory): 33 | os.makedirs(directory) 34 | 35 | 36 | def get_ovya_links(): 37 | directory = "./datasets/laghuvakyavrutti" 38 | if not os.path.exists(directory): 39 | os.makedirs(directory) 40 | url = "https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A5_%E0%A4%B2%E0%A4%98%E0%A5%81%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%80" 41 | html = get_html(url) 42 | soup = BeautifulSoup(html, "lxml") 43 | ol = soup.find('ol') 44 | lis = ol.find_all('li') 45 | create_directory(directory) 46 | write_ovya(lis, directory) 47 | 48 | 49 | if __name__ == "__main__": 50 | get_ovya_links() 51 | -------------------------------------------------------------------------------- /stops.py: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | import nltk 2 | import string 3 | import re 4 | from nltk.probability import FreqDist 5 | from cltk.tokenize.indian_tokenizer import indian_punctuation_tokenize_regex as i_word 6 | import os 7 | 8 | path = "./datasets/dnyaneshwari/" 9 | punctuation = '''''!()-[]{};:'"\,<>./?@#$%^&*_~''' 10 | extra_punctuation = '||' 11 | if os.path.isfile("./stop_words.txt"): 12 | os.remove("./stop_words.txt") 13 | if os.path.isfile(path+"dnyaneshwari.txt"): 14 | os.remove(path+"dnyaneshwari.txt") 15 | final = "" 16 | 17 | for file_name in os.listdir(path): 18 | full_path = os.path.join(path, file_name) 19 | file_content = open(full_path).read() 20 | for char in file_content: 21 | if char not in punctuation + extra_punctuation: 22 | final = final + char 23 | i_words = i_word(final) 24 | f = open(path+"dnyaneshwari.txt", 'a+') 25 | word_string = '\n'.join(i_words) 26 | f.write(word_string) 27 | 28 | with open(path + "dnyaneshwari.txt") as f1: 29 | dnyaneshwari_words = f1.read().splitlines() 30 | 31 | os.remove(path+"dnyaneshwari.txt") 32 | path = "./datasets/haripath/" 33 | 34 | if os.path.isfile(path+"haripath.txt"): 35 | os.remove(path+"haripath.txt") 36 | final = "" 37 | 38 | for file_name in os.listdir(path): 39 | full_path = os.path.join(path, file_name) 40 | file_content = open(full_path).read() 41 | for char in file_content: 42 | if char not in punctuation + extra_punctuation: 43 | final = final + char 44 | i_words = i_word(final) 45 | f = open(path + "haripath.txt", 'a+') 46 | word_string = '\n'.join(i_words) 47 | f.write(word_string) 48 | 49 | with open(path + "haripath.txt") as f1: 50 | haripath_words = f1.read().splitlines() 51 | 52 | os.remove(path+"haripath.txt") 53 | words = dnyaneshwari_words 54 | words = words + haripath_words 55 | fdist = FreqDist(words) 56 | common_words = fdist.most_common(100) 57 | f = open('/home/mahesh/Mahesh/marathi_text_wikisource/stops_words.txt', 'a+') 58 | cw_list = [x[0] for x in common_words] 59 | common_words = '\n'.join(cw_list) 60 | print(common_words) 61 | f. write(common_words) 62 | -------------------------------------------------------------------------------- /tukaram_gatha.py: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | import os 2 | import urllib.request 3 | 4 | from bs4 import BeautifulSoup 5 | 6 | 7 | def get_html(url_link): 8 | url = urllib.request.urlopen(url_link) 9 | return url.read() 10 | 11 | 12 | def write_gatha(uls, directory): 13 | base_name = "gatha" 14 | start = 0 15 | end = 300 16 | for ul in uls: 17 | if start == 0: 18 | start = 1 19 | continue 20 | if not os.path.isfile(directory + "/" + base_name + str(start) + "to" + str(end)): 21 | f = open(directory + "/" + base_name + str(start) + "to" + str(end) + ".txt", 'wb+') 22 | start = start + 300 23 | end = end + 300 24 | html = get_html("https://mr.wikisource.org" + ul.li.a['href']) 25 | soup = BeautifulSoup(html) 26 | ps = soup.find_all('p') 27 | pres = soup.find_all('pre') 28 | pre_num = 1 29 | pre_size = pres.__len__() 30 | for p in ps: 31 | lines = p.text 32 | lines = lines.replace('', ' ') 33 | lines = lines.replace('
', ' ') 34 | f.write(lines.encode('utf-8') + "\n".encode('utf-8')) 35 | if pres.__len__() == 0 or pre_size <= pre_num: 36 | continue 37 | lines = pres[pre_num].text 38 | lines = lines.replace('', ' ') 39 | lines = lines.replace('
', ' ') 40 | f.write(lines.encode('utf-8') + "\n".encode('utf-8')) 41 | pre_num = pre_num + 1 42 | 43 | def create_directory(directory): 44 | if not os.path.exists(directory): 45 | os.makedirs(directory) 46 | 47 | 48 | def get_gatha_links(): 49 | directory = "./datasets/tukaramgatha" 50 | if not os.path.exists(directory): 51 | os.makedirs(directory) 52 | url = "https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE_%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A5%E0%A4%BE" 53 | html = get_html(url) 54 | soup = BeautifulSoup(html, "lxml") 55 | divs = soup.find_all('div') 56 | div = divs[2] 57 | uls = div.find_all('ul') 58 | create_directory(directory) 59 | write_gatha(uls, directory) 60 | 61 | 62 | if __name__ == "__main__": 63 | get_gatha_links() 64 | -------------------------------------------------------------------------------- /README.md: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | # About 2 | 3 | Classical Marathi texts taken from Marathi Wikipedia (https://mr.wikisource.org) under license Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported 4 | 5 | # Files 6 | 7 | ## Dnyaneshwari: 8 | The Dnyaneshwari is a commentary on the Bhagavad Gita written by the Marathi saint and poet Dnyaneshwar in the 13th century. This commentary has been praised for its aesthetic as well as scholarly value. The original name of the work is Bhavarth Deepika, which can be roughly translated as "The light showing the internal meaning" (of the Bhagvad Geeta), but it is popularly called the Dnyaneshwari after its creator. 9 | 10 | ## Haripath: 11 | The Haripath is a collection of twenty-eight abhangas (poems) revealed to the thirteenth-century Marathi Saint, Dnyaneshwar. It is recited by Varkaris each day. 12 | 13 | ## Dasbodh: 14 | Dāsbodh, loosely meaning "advice to the disciple" in Marathi, is a 17th-century Advaita Vedanta spiritual text. It was orally narrated by the saint Samarth Ramdas to his disciple, Kalyan Swami. The Dāsbodh provides readers with spiritual guidance on matters such as devotion and acquiring knowledge. Besides this, it also helps in answering queries related to day-to-day life and how to find solutions to it. 15 | 16 | ## Gurucharitra: 17 | The Shri Guru Charitra is a book based on the life story of Shri Narasimha Saraswati, written by the 15th-16th century poet Shri Saraswati Gangadhar. 18 | 19 | The book includes the life story of Shri Narasimha Saraswati, his philosophy and related stories. The language used is the 14-15th century Marathi. The book is written as a conversation between Siddha (who is a disciple of Shri Narasimha Saraswati) and Namdharak who is listening to Siddha. It is divided into 3 parts: Dhyankand (Knowledge), Karmakand (Work) and Bhaktikand (Devotion). It has 52 Chapters in which, the 51st chapter is also called as ′Gurucharitra Avatarnika′ which is the summary of the book. 20 | 21 | ## Tukaram Gatha: 22 | Tukaram Gatha is a Marathi language compilation of his works, likely composed between 1632 and 1650.[22] Also called Abhanga Gatha, the Indian tradition believes it includes some 4,500 abhangas, but modern scholars have questioned the authenticity of most of them.[22] The poems considered authentic cover a wide range of human emotions and life experiences, some autobiographical, and places them in a spiritual context.[22] He includes a discussion about the conflict between Pravritti – having passion for life, family, business, and Nivritti – the desire to renounce, leave everything behind for individual liberation, moksha. 23 | 24 | ## LaghuVakyavritti 25 | 26 | Vakya Vritti is a Vedantic textbook, a small treatise, that concerns itself with the detailed and elaborate explanation of two Mahāvākyas – aham brahmāsmi and tat tvam asi which great Sruti sentences are intended to give a direct perception of Brahman.[1] In his Laghu vakya vritti Adi Shankara deals with the former vakya only.[2] 27 | 28 | Vakya Vritti is a text of fifty-two Sanskrit slokas written by Adi Shankara and is in the form of a dialogue between an eager student and an enlightened teacher. There exists a very old commentary on this text but the name of its author is not known 29 | ## Others to be collected 30 | 31 | There are many other classical datasets of Marathi on wikisource which will be availaible for download soon, 32 | 33 | [Eknathi Bhagvat](https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%95%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%A5%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%B5%E0%A4%A4) 34 | 35 | [Gajanan Vijay](https://mr.wikisource.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%AF) 36 | 37 | 38 | # License 39 | 40 | Creative Commons Zero v1.0 Universal. See [LICENSE](https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/). 41 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay10.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | ऐकोनि सिद्धाचे वचन । नामधारक विनवी जाण । कुरवपुरीचे महिमान । केवी जाहले परियेसा ॥१॥ 5 | 6 | म्हणती श्रीपाद नाही गेले । आणि म्हणती अवतार झाले । विस्तार करोनिया सगळे । निरोपावे म्हणतसे ॥२॥ 7 | 8 | सिद्ध सांगे नामधारकासी । श्रीगुरुमहिमा काय पुससी । अनंतरूपे होती परियेसी । विश्वव्यापक परमात्मा ॥३॥ 9 | 10 | पुढे कार्यकारणासी । अवतार झाले परियेसी । राहिले आपण गुप्तवेषी । तया कुरवक्षेत्रांत ॥४॥ 11 | 12 | पाहे पा भार्गवराम देखा । अद्यापवरी भूमिका । अवतार जाहले अनेका । त्याचेच एकी अनेक ॥५॥ 13 | 14 | सर्वा ठायी वास आपण । मूर्ति एक नारायण । त्रिमूर्तीचे तीन गुण उत्पत्ती स्थिति आणि प्रलय ॥६॥ 15 | 16 | भक्तजना तारावयासी । अवतरतो ह्रषीकेशी । शाप देत दुर्वासऋषि । कारण असे तयांचे ॥७॥ 17 | 18 | त्रयमूर्तीचा अवतार । याचा कवणा न कळे पार । निधान तीर्थ कुरवपूर । वसे तेथे गुरुमूर्ति ॥८॥ 19 | 20 | जे जे चिंतावे भक्तजने । ते ते पावे गुरुदर्शने । श्रीगुरु वसावयाची स्थाने । कामधेनु असे जाणा ॥९॥ 21 | 22 | श्रीपादवल्लभस्थानमहिमा । वर्णावया अनुपमा । अपार असे सांगतो तुम्हा । दृष्टान्तेसी अवधारा ॥१०॥ 23 | 24 | तुज सांगावया कारण । गुरुभक्ति वृथा नव्हे जाण । सर्वथा न करी निर्वाण । पाहे वाट भक्तांची ॥११॥ 25 | 26 | भक्ति करावी दृढतर । गंभीरपणे असावे धीर । तरीच उतरिजे पैलपार । इहपरत्री सौख्य पावे ॥१२॥ 27 | 28 | याचि कारणे दृष्टान्ते तुज । सांगेन ऐक वर्तले सहज । काश्यपगोत्री होता द्विज । नाम तया वल्लभेश ॥१३॥ 29 | 30 | सुशील द्विज आचारवंत । उदीम करूनि उदर भरीत । प्रतिसंवत्सरी यात्रेस येत । तया श्रीपादक्षेत्रासी ॥१४॥ 31 | 32 | असता पुढे वर्तमानी । उदीमा निघाला तो धनी । नवस केला अतिगहनी । संतर्पावे ब्राह्मणासी ॥१५॥ 33 | 34 | उदीम आलिया फळासी । यात्रेसी येईन विशेषी । सहस्त्र संख्या ब्राह्मणांसी । इच्छाभोजन देईन म्हणे ॥१६॥ 35 | 36 | निश्चय करोनि मानसी । निघाला द्विजवर उदीमासी । चरण ध्यातसे मानसी । सदा श्रीपादवल्लभाचे ॥१७॥ 37 | 38 | जे जे ठायी जाय देखा । अनंत संतोष पावे निका । शतगुणे लाभ झाला ऐका । परमानंदा प्रवर्तला ॥१८॥ 39 | 40 | लय लावूनि श्रीपादचरणी । यात्रेसि निघाला ते क्षणी । वेचावया ब्राह्मणसंतर्पणी । द्रव्य घेतले समागमे ॥१९॥ 41 | 42 | द्रव्य घेऊनि द्विजवर । निघता देखती तस्कर । कापट्यवेषे सत्वर । तेही सांगते निघाले ॥२०॥ 43 | 44 | दोन-तीन दिवसांवरी । तस्कर असती संगिकारी । एके दिवशी मार्गी रात्री । जात असता मार्गस्थ ॥२१॥ 45 | 46 | तस्कर म्हणती द्विजवरासी । आम्ही जाऊ कुरवपुरासी । श्रीपादवल्लभदर्शनासी । प्रतिवर्षी नेम असे ॥२२॥ 47 | 48 | ऐसे बोलती मार्गासी । तस्करी मारिले द्विजासी । शिर छेदूनिया परियेसी । द्रव्य घेतले सकळिक ॥२३॥ 49 | 50 | भक्तजनांचा कैवारी । श्रीपादराव कुरवपुरी । पातला त्वरित वेषधारी । जटामंडित भस्मांकित ॥२४॥ 51 | 52 | त्रिशूळ खट्‍वांग घेऊनि हाती । उभा ठेला तस्करांपुढती । वधिता झाला तयांप्रती । त्रिशूळेकरूनि तात्काळ ॥२५॥ 53 | 54 | समस्त तस्करा मारिता । एक तस्कर येऊनि विनविता । कृपाळुवा जगन्नाथा । निरपराधी आपण असे ॥२६॥ 55 | 56 | नेणे याते वधितील म्हणोनि । आलो आपण संगी होऊनि । तू सर्वोत्तमा जाणसी मनी । विश्वाची मनवासना ॥२७॥ 57 | 58 | ऐकोनि तस्कराची विनंती । श्रीपाद त्याते बोलाविती । हाती देऊनिया विभूति । विप्रावरी प्रोक्षी म्हणे ॥२८॥ 59 | 60 | मन लावूनि तया वेळा । मंत्रोनि लाविती विभूती गळा । सजीव जाहला तात्काळा । ऐक वत्सा ऐकचित्ते ॥२९॥ 61 | 62 | इतुके वर्तता परियेसी । उदय जाहला दिनकरासी । श्रीपाद जाहले गुप्तेसी । राहिला तस्कर द्विजाजवळी ॥३०॥ 63 | 64 | विप्र पुसतसे तस्करासी । म्हणे तू माते का धरिलेसी । कवणे वधिले तस्करासी । म्हणोनि पुसे तया वेळी ॥३१॥ 65 | 66 | तस्कर सांगे द्विजासी । आला होता एक तापसी । जाहले अभिनव परियेसी । वधिले तस्कर त्रिशूळे ॥३२॥ 67 | 68 | मज रक्षिले तुजनिमित्ते । धरोनि बैसविले स्वहस्ते । विभूति लावूनि मग तूते । सजीव केला तव देह ॥३३॥ 69 | 70 | उभा होता आता जवळी । अदृश्य जाहला तत्काळी । न कळे कवण मुनि बळी । तुझा प्राण रक्षिला ॥३४॥ 71 | 72 | होईल ईश्वर त्रिपुरारि । भस्मांगी होय जटाधारी । तुझी भक्ति निर्धारी । म्हणोनि आला ठाकोनिया ॥३५॥ 73 | 74 | ऐकोनि तस्कराचे वचन । विश्वासला तो ब्राह्मण । तस्कराजवळिल द्रव्य घेऊन । गेला यात्रेसी कुरवपुरा ॥३६॥ 75 | 76 | नानापरी पूजा करी । ब्राह्मणभोजन सहस्त्र चारी । अनंतभक्ती प्रीतिकरी । पूजा करी श्रीपादुकांची ॥३७॥ 77 | 78 | ऐसे अनंत भक्तजन । मिळूनि सेविती श्रीपादचरण । कुरवपूर प्रख्यात जाण । अपार महिमा ॥३८॥ 79 | 80 | सिद्ध म्हणे नामधारकासी । संशय न धरी तू मानसी । श्रीपाद आहेती कुरवपुरासी । अदृश्यरूप होऊनिया ॥३९॥ 81 | 82 | पुढे अवतार असे होणे । गुप्त असती याचि गुणे । म्हणती अनंतरूप नारायण । परिपूर्ण सर्वा ठायी ॥४०॥ 83 | 84 | ऐसी श्रीपादवल्लभमूर्ति । लौकिकी प्रगटली ख्याति । झाला अवतार पुढती । नृसिंहसरस्वती विख्यात ॥४१॥ 85 | 86 | म्हणोनि सरस्वतीगंगाधरू । सांगत कथेचा विस्तारू । ऐकता होय मनोहरू । सकळाभीष्टे साधती ॥४२॥ 87 | 88 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे भक्तसंकटहरणं नाम दशमऽध्यायः ॥१०॥ 89 | 90 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु । 91 | 92 | 93 | ओवीसंख्या ॥४२॥ 94 | 95 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay45.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 3 | 4 | नामधारक विनवी सिद्धासी । मागें कथा निरोपिलीसी । नंदीनामा कवि ऐसी । दुसरा आणिक आला म्हणोनि ॥१॥ 5 | 6 | कवणेंपरी झाला शिष्य । तें सांगावें जी आम्हांस । विस्तार करुनि आदिअंतास । कृपा करुनि दातारा ॥२॥ 7 | 8 | सिद्ध म्हणे नामधारका । सांगों तुतें कथा ऐका । आश्चर्य झालें कवतुका । श्रीगुरुचरित्र अति गोड ॥३॥ 9 | 10 | गाणगापुरीं असतां गुरु । ख्याती झाली अपरांपरु । लोक येती थोरथोरु । भक्त बहुत जाहले ॥४॥ 11 | 12 | नंदीनामा कवि होता । कवित्व केलें अपरिमिता । समस्त लोक शिकती अमृता । प्रकाश झाला चहूं राष्‍ट्रीं ॥५॥ 13 | 14 | ऐसें असतां एके दिवसीं देखा । श्रीगुरुसी नेलें भक्तें एका । आपुले घरीं शोभनदायका । म्हणोनि नेलें आपुले ग्रामा ॥६॥ 15 | 16 | हिपरगी म्हणिजे ग्रामासी । नेलें आमुचे श्रीगुरुसी । पूजा केली तेथें बहुवसी । समारंभ थोर जाहला ॥७॥ 17 | 18 | तया ग्रामीं शिवालय एक । नाम 'कल्लेश्वर' लिंग ऐक । जागृत स्थान प्रख्यात निक । तेथें एक द्विजवर सेवा करी ॥८॥ 19 | 20 | तया नाम 'नरहरी' । लिंगसेवा बहु करी । आपण असे कवीश्वरी । नित्य करी पांच कवित्वें ॥९॥ 21 | 22 | कल्लेश्वरावांचूनि । आणिक नाणी कदा वचनीं । एकचित्तें एकमनीं । शिवसेवा करीतसे ॥१०॥ 23 | 24 | समस्त लोक त्यासी म्हणती । तुझे कवित्वाची असे ख्याति । श्रीगुरुसी कवित्वावरी प्रीति । गुरुस्मरण करीं तूं कांहीं ॥११॥ 25 | 26 | त्यांसी म्हणे तो नर । कल्लेश्वरासी विकिलें जिव्हार । अन्यत्र देव अपार । नरस्तुति मी न करीं ॥१२॥ 27 | 28 | ऐसें बोलोनियां आपण । गेला देवपूजेकारण । पूजा करितां तत्क्षण । निद्रा आली तया द्विजा ॥१३॥ 29 | 30 | नित्य पूजा करुनि आपण । कवित्व करी पार्वतीरमणा । ते दिवसीं अपरिमाण । निद्रा आली तया देखा ॥१४॥ 31 | 32 | निद्रा केली देवळांत । देखता जाहला स्वप्नांत । लिंगावरी श्रीगुरु बैसत । आपण पूजा करीतसे ॥१५॥ 33 | 34 | लिंग न दिसे श्रीगुरु असे । आपणासी पुसती हर्षें । नरावरी तुझी भक्ति नसे । कां गा आमुतें पूजितोसि ॥१६॥ 35 | 36 | षोडशोपचारेंसीं आपण । पूजा करी स्थिर मनीं । ऐसें देखोनियां स्वप्न । जागृत झाला तो द्विज ॥१७॥ 37 | 38 | विस्मय करी आपुले मनीं । म्हणे नरसिंहसरस्वती शिवमुनि । आला असे अवतरोनि । आपण निंदा त्याची केली ॥१८॥ 39 | 40 | हाचि होय सद्गुरु । त्रयमूर्तींचा अवतारु । भेट घ्यावी आतां निर्धारु । म्हणूनि आला श्रीगुरुपाशीं ॥१९॥ 41 | 42 | आला विप्र लोटांगणेंसीं । येऊनि लागला चरणासी । कृपा करीं गा अज्ञानासी । नेणों तुझें स्वरुप आपण ॥२०॥ 43 | 44 | प्रपंचमाया वेष्टोनि । नोळखें आपण अज्ञानी । तूंचि साक्षात् शिवमुनि । निर्धार जाहला आजि मज ॥२१॥ 45 | 46 | कल्लेश्वर कर्पूरगौरु । तूंचि होसी जगद्गुरु । माझें मन झालें स्थिरु । तुझे चरणीं विनटलों ॥२२॥ 47 | 48 | तूंचि विश्वाचा आधारु । शरणागता वज्रपंजरु । चरणकमळ वास भ्रमर । ठाकोनि आलों अमृत घ्यावया ॥२३॥ 49 | 50 | जवळी असतां निधानु । कां हिंडावें रानोरानु । घरा आलिया कामधेनु । दैन्य काय आम्हांसी ॥२४॥ 51 | 52 | पूर्वीं समस्त ऋषि देखा । तप करिती सहस्त्र वर्षें निका । तूं न पवसी एकएका । अनेक कष्‍ट करिताति ॥२५॥ 53 | 54 | न करितां तपानुष्ठान । आम्हां भेटलासि तूं निधान । झाली आमुची मनकामना । कल्लेश्वर लिंग प्रसन्न झालें ॥२६॥ 55 | 56 | तूंचि संत्य कल्लेश्वरु । ऐसा माझे मनीं निर्धारु । कृपा करीं गा जगद्गुरु । म्हणोनि चरणीं लागला ॥२७॥ 57 | 58 | श्रीगुरु म्हणती तयासी । नित्य आमुची निंदा करिसी । आजि कैसें तुझे मानसीं । आलासी भक्ति उपजोनि ॥२८॥ 59 | 60 | विप्र म्हणे स्वामियासी । अज्ञान अंधकार आम्हांसी । कैसे भेटाल परियेसीं । ज्योतिर्मय न होतां ॥२९॥ 61 | 62 | म्यां कल्लेश्वराची पूजा केली । तेणें पुण्यें आम्हां भेटी लाधली । आजि आम्ही पूजेसी गेलों ते काळीं । लिंगस्थानीं तुम्हांसि देखिलें ॥३०॥ 63 | 64 | स्वप्नावस्थेंत देखिलें आपण । प्रत्यक्ष भेटले तुझे चरण । स्थिर जाहलें अंतःकरण । मिळवावें शिष्यवर्गांत ॥३१॥ 65 | 66 | ऐसें विनवोनि द्विजवर । स्तोत्र करीतसे अपार । स्वप्नीं पूजा षोडशोपचार । तैसें कवित्व केलें देखा ॥३२॥ 67 | 68 | मानसपूजेचें विधान । पूजा व्यक्त केली त्याणें । श्रीगुरु म्हणती तत्क्षण । आम्ही स्वप्नरुप लोकांसी ॥३३॥ 69 | 70 | प्रत्यक्ष आम्ही असतां देखा । स्वप्नावस्थीं कवित्व ऐका । येणें भक्तें केलें निका । स्वप्नीं भेदूनि समस्त ॥३४॥ 71 | 72 | ऐसें म्हणोनि शिष्यांसी । वस्त्रें देती त्या कवीसी । लागला तो श्रीगुरुचरणासी । म्हणे आपण शिष्य होईन ॥३५॥ 73 | 74 | श्रीगुरु म्हणती तयासी । कल्लेश्वर श्रेष्‍ठ आम्हांसी । पूजा करीं गा नित्य त्यासी । आम्ही तेथें सदा वसों ॥३६॥ 75 | 76 | विप्र म्हणे स्वामियासी । प्रत्यक्ष सांडोनि चरणासी । काय पूजा कल्लेश्वरासी । तेथेंही तुम्हांसी म्यां देखिलें ॥३७॥ 77 | 78 | तूंचि स्वामी कल्लेश्वरु । त्रयमूर्तीचा अवतारु । हाचि माझा सत्य निर्धारु । न सोडीं आतां तुझे चरण ॥३८॥ 79 | 80 | ऐसें विनवोनि स्वामियासी । आला सवें गाणगापुरासी । कवित्वें केलीं बहुवसी । सेवा करीत राहिला ॥३९॥ 81 | 82 | सिद्ध म्हणे नामधारकासी । कवीश्वर दोघे श्रीगुरुपाशीं । आले येणें रीतीसीं । भक्ति करिती बहुवस ॥४०॥ 83 | 84 | म्हणे सरस्वती-गंगाधरु । ज्यासी प्रसन्न होय श्रीगुरु । त्याचे घरीं कल्पतरु । चिंतिलें फळ पाविजे ॥४१॥ 85 | 86 | कथा कवीश्वराची ऐसी । सिद्ध सांगे नामधारकासी । पुढील कथा विस्तारेंसीं । सांगेल सिद्ध नामधारका ॥४२॥ 87 | 88 | इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे नरहरिकवीश्वर-वरप्राप्ति नाम पंचचत्वारिंशोऽध्यायः ॥४५॥ 89 | 90 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥ 91 | 92 | ( ओंवीसंख्या ४२ ) 93 | 94 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay46.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 3 | 4 | नामधारक म्हणे सिद्धासी । पुढें कथा वर्तली कैसी । तें विस्तारोनि सांगावें आम्हांसी । कृपा करीं गा दातारा ॥१॥ 5 | 6 | सिद्ध म्हणे श्रीमंता । ऐकेन म्हणसी गुरुचरित्रा । तुज होतील पुत्रपौंत्रा । सदा श्रियायुक्त तूं होसी ॥२॥ 7 | 8 | सांगो आतां एक विचित्र । जेणें होतील पतित पवित्र । ऐसें असे श्रीगुरुचरित्र । तत्परेंसीं परियेसा ॥३॥ 9 | 10 | गाणगापुरीं असतां श्रीगुरु । सण आला दिपवाळी थोरु । शिष्य आले पाचारुं । आपुले घरीं भिक्षेसी ॥४॥ 11 | 12 | सप्त शिष्य बोलाविती । एकाहूनि एक प्रीतीं । सातै जण पायां पडती । यावें आपुले घरासी ॥५॥ 13 | 14 | एकएक ग्राम एकेकासी । श्रीगुरु म्हणती तयांसी । समस्तांच्या घरीं यावें कैसी । तुम्ही आपणचि विचारा ॥६॥ 15 | 16 | तुम्हीं वांटा आपणियांत । कवणाकडे निरोप होत । तेथें आम्हीं जाऊं म्हणत । शिष्याधीन आम्ही असों ॥७॥ 17 | 18 | आपणांत आपण पुसती । समस्त आपण नेऊं म्हणती । एकमेकांत झगडती । आपुला स्वामी म्हणोनियां ॥८॥ 19 | 20 | श्रीगुरु वारिती तयांसी । तुम्ही भांडतां कासयासी । आम्ही एक गुरु सातांसी । एका घरीं येऊं म्हणती ॥९॥ 21 | 22 | ऐसें वचन ऐकोनि । समस्त विनविती कर जोडूनि । स्वामी प्रपंच न पहावा नयनीं । समर्थ-दुर्बळ म्हणों नये ॥१०॥ 23 | 24 | समस्तांसी पहावें समान । न विचारावें न्यून पूर्ण । उपेक्षिसी दुर्बळ म्हणोन । गंगाप्रवेश करुं आम्ही ॥११॥ 25 | 26 | विदुराचिया घरासी । श्रीकृष्ण जाय भक्तींसीं । राजा-कौरवमंदिरासी । नवचे तो भक्तवत्सल ॥१२॥ 27 | 28 | आम्ही समस्त तुमचे दास । कोणासी न करावें उदास । जो निरोप द्याल आम्हांस । तोचि आपण करुं म्हणती ॥१३॥ 29 | 30 | ऐसें म्हणोनियां समस्त । करिती साष्‍टांग दंडवत । समस्त आम्हां पहावें म्हणत । विनविताति श्रीगुरुसी ॥१४॥ 31 | 32 | श्रीगुरु म्हणती समस्तांसी । येऊं तुमच्या घरासी । चिंता न धरावी मानसीं । भाक आमुची घ्या म्हणती ॥१५॥ 33 | 34 | ऐसें ऐकोनि श्रीगुरुवचन । विनविताति सातै जण । समस्तां आश्वासितां येऊं म्हणोन । कवणें करावा भरंवसा ॥१६॥ 35 | 36 | श्रीगुरु मनीं विचारिती । अज्ञानी लोक नेणती । तयां सांगावें एकांतीं । एकेकातें बोलावूनि ॥१७॥ 37 | 38 | जवळी बोलावूनि एकासी । कानीं सांगती तयासी । आम्ही येतों तुझे घरासी । कोणापुढें न सांगावें ॥१८॥ 39 | 40 | ऐसी भाक तयासी देती । उठोनि जाईं गांवा म्हणती । दुजा बोलावूनि एकांतीं सांगती । येऊं तुझ्या घरासी ॥१९॥ 41 | 42 | ऐसें सांगोनि तयासी । पाठविलें ग्रामासी । बोलावूनि तिसरेयासी । तेणेंचि रीतीं सांगती ॥२०॥ 43 | 44 | ऐसें सातै जण देखा । समजावोनि गुरुनायका । पाठविले तेणेंचिपरी ऐका । महदाश्चर्य वर्तलें ॥२१॥ 45 | 46 | एकमेकां न सांगत । गेले सातही भक्त । श्रीगुरु आले मठांत । अतिविनोद प्रवर्तला ॥२२॥ 47 | 48 | ग्रामांतील भक्तजन । हे व्यवस्था ऐकोन । विनविताति कर जोडोन । आम्हां सांडोनि जातां स्वामी ॥२३॥ 49 | 50 | त्यांसी म्हणती श्रीगुरुमूर्ति । आम्ही राहिलों जाणा चित्तीं । न करावी मनीं खंती । आम्ही असों येथेंचि ॥२४॥ 51 | 52 | ऐसें बोलतां संतोषीं । जवळीं होऊं आली निशी । दिवाळीची त्रयोदशी । रात्रीं मंगळस्नान करावें ॥२५॥ 53 | 54 | आठरुप झाले आपण । अपार महिमा नारायण । सात ठायींही गेले आपण । गाणगापुरीं होतेचि ॥२६॥ 55 | 56 | ऐसी दिपवाळी जाहली । समस्तां ठायीं पूजा घेतली । पुनः तैसेचि व्यक्त जाहले । गौप्यरुपें कोणी नेणें ॥२७॥ 57 | 58 | कार्तिकमासीं पौर्णिमेसी । करावया दीपाराधनेसी । समस्त भक्त आले दर्शनासी । गाणगाग्रामीं श्रीगुरुजवळी ॥२८॥ 59 | 60 | समस्त नमस्कार करिती । भेटीं दहावे दिवसीं म्हणती । एकमेकातें विचारिती । म्हणती आपले घरीं गुरु होते ॥२९॥ 61 | 62 | एक म्हणती सत्य मिथ्या । समस्त शिष्य खुणा दावित । आपण दिल्हें ऐसें वस्त्र । तें गा श्रीगुरुजवळी असे ॥३०॥ 63 | 64 | समस्त जाहले तटस्थ । ग्रामलोक त्यासी असत्य म्हणत । आमुचे गुरु येथेंचि होते । दिपवाळी येथेंचि केली ॥३१॥ 65 | 66 | विस्मय करिती सकळही जन । म्हणती होय हा त्रैमूर्ति आपण । अपार महिमा नारायण । अवतार होय श्रीहरीचा ॥३२॥ 67 | 68 | ऐसे म्हणोनि भक्त समस्त । नानापरी स्तोत्र करीत । न कळे महिमा तुझी म्हणत । वेदमूर्ति श्रीगुरुनाथा ॥३३॥ 69 | 70 | तूंचि विश्वव्यापक होसी । महिमा न कळे आम्हांसी । काय वर्णावें श्रीचरणासी । त्रैमूर्ति तूंचि एक ॥३४॥ 71 | 72 | ऐसी नानापरी स्तुति करिती । दीपाराधना अतिप्रीतीं । ब्राह्मणभोजन करविती । महानंद भक्तजना ॥३५॥ 73 | 74 | श्रीगुरुमहिमा ऐसी ख्याति । सिद्ध सांगे नामधारकाप्रती । भूमंडळीं झाली ख्याति । श्रीनृसिंहसरस्वतीची ॥३६॥ 75 | 76 | म्हणे सरस्वती-गंगाधरु । जवळी असतां कल्पतरु । नोळखिती जन अंध-बधिरु । वायां कष्‍टती दैन्यवृत्तीं ॥३७॥ 77 | 78 | भजा भजा हो श्रीगुरुसी । जें जें काम्य तुमचे मानसीं । साध्य होईल त्वरितेसीं । आम्हां प्रचीति आली असे ॥३८॥ 79 | 80 | अमृत पान करावयासी । अनुमान पडे मूर्खासी । ज्ञानवंत भक्तजनांसी । नामामृत श्रीगुरुचें ॥३९॥ 81 | 82 | श्रीगुरुसेवा करा हो करा । मारीतसे मी डांगोरा । संमत असे वेदशास्त्रां । गुरु तोचि त्रैमूर्ति ॥४०॥ 83 | 84 | गुरुवेगळी गति नाहीं । वेदशास्त्रें बोलतीं पाहीं । जे निंदिती नरदेहीं । सूकरयोनीं जन्मती ॥४१॥ 85 | 86 | तुम्ही म्हणाल भज ऐसी । आपुले इच्छेनें लिहिलेंसी । वेदशास्त्र-संमतेसीं । असेल तरी अंगीकारा ॥४२॥ 87 | 88 | संसारसागर धुरंधर । उतरावया पैलपार । आणिकाचा निर्धार । नव्हे गुरुवांचोनि ॥४३॥ 89 | 90 | निर्जळ संसार-अरण्यांत । पोई घातली असे अमृत । सेवा सेवा तुम्ही समस्त । अमरत्व त्वरित होईल ॥४४॥ 91 | 92 | श्रीगुरु नृसिंहसरस्वती । अवतरला असे त्रयमूर्ति । गाणगाग्रामीं वास करिती । आतां असे प्रत्यक्ष ॥४५॥ 93 | 94 | जे जे जाती तया स्थाना । तात्काळ होय मनकामना । कांहीं न करावें अनुमाना । प्रत्यक्ष देव तेथें असे ॥४६॥ 95 | 96 | आम्ही सांगतों तुम्हांसी हित । प्रशस्त झालिया तुमचें चित्त । गाणगापुरा जावें त्वरित । म्हणे सरस्वती-गंगाधर ॥४७॥ 97 | 98 | इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे अष्‍टस्वरुपधारणं नाम षट्‌चत्वारिंशोऽध्यायः ॥४६॥ 99 | 100 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥ 101 | 102 | ( ओंवीसंख्या ४७ ) 103 | 104 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay24.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | सिद्ध म्हणे नामधारका । पुढे अपूर्व वर्तले देखा । विस्तारे कथाकौतुका । निरोपीन तुज आता ॥१॥ 5 | 6 | नामधारक म्हणे सिद्धासी । पुढे कथा वर्तली कैसी । विस्तारोनि आम्हांसी । निरोपावी दातारा ॥२॥ 7 | 8 | शिष्यवचन परिसोनि । सांगता झाला सिद्ध मुनि । ऐक तू वत्सा नामकरणी । गुरुचरित्र अभिनव ॥३॥ 9 | 10 | ऐसा त्रिविक्रम महामुनि । जो का होता कुमसीस्थानी । निंदा करी सर्व जनी । दांभिक संन्यासी म्हणोनि ॥४॥ 11 | 12 | ज्ञानवंत श्रीगुरुमूर्ति । विश्वाच्या मनीचे ओळखती । नसधिपासी सांगती । निंदा करितो म्हणोनि ॥५॥ 13 | 14 | श्रीगुरु म्हणती तये वेळी । आजची निघावे तात्काळी । त्रिविक्रमभारतीजवळी । जाणे असे कुमसीस ॥६॥ 15 | 16 | ऐकोनि राजा संतोषला । नानालंकार करिता जाहला । हत्ती अश्वपायदळा । श्रृंगार केला तये वेळी ॥७॥ 17 | 18 | समारंभ केला थोरु । आंदोळी बैसले श्रीगुरु । नानापरी वाद्यगजरु । करूनिया निघाले ॥८॥ 19 | 20 | ऐसेपरी श्रीगुरुमूर्ति । तया कुमसी ग्रामा येती । त्रिविक्रमभारती । करीत होता मानसपूजा ॥९॥ 21 | 22 | मानसपूजा नरहरीसी । नित्य करी भावेसी । स्थिर न होय तया दिवसी । मानसमूर्ति नरकेसरी ॥१०॥ 23 | 24 | मनी चिंता करी यति । का पा न ये मूर्ति चित्ती । वृथा झाली तपोवृत्ति । काय कारण म्हणतसे ॥११॥ 25 | 26 | बहुत काळ आराधिले । का पा नरसिंहे उपेक्षिले । तपफळ वृथा गेले । म्हणोनि चिंता करीतसे ॥१२॥ 27 | 28 | इतुके होता त्या अवसरी । श्रीगुरुते देखिले दूरी । येत होते नदीतीरी । मानसपूजेच्या मूर्तिरूपे ॥१३॥ 29 | 30 | सर्व दळ दंडधारी । तयांत एकरूप हरी । भारती देखोनि विस्मय करी । नमन करीत निघाला ॥१४॥ 31 | 32 | साष्टांग नमन करोनि । जावोनि लागे श्रीगुरुचरणी । सर्वचि रूपे झाला प्राणी । दंडधारी यतिरूप ॥१५॥ 33 | 34 | समस्तरूप एकसरी । दिसताती दंडधारी । कवण लघु कवण थोरी । न कळे तया त्रिविक्रमा ॥१६॥ 35 | 36 | भ्रांत झाला तये वेळी । पुनरपि लागे चरण कमळी । ब्रह्मा विष्णु चंद्रमौळी । त्रिमूर्ति तू जगद्गुरु ॥१७॥ 37 | 38 | तुझे न कळे स्वरूपज्ञान । अविद्यामाया वेष्टोन । निजरूप होऊन । कृपा करणे दातारा ॥१८॥ 39 | 40 | तुझे स्वरूप अवलोकिता । आम्हा अशक्य गुरुनाथा । चर्मचक्षूकरूनि आता । पाहू न शके म्हणतसे ॥१९॥ 41 | 42 | तू व्यापक सर्वा भूती । नरसिंहमूर्ति झालासी यति । प्रगट नरसिंहसरस्वती । समस्त दिसती यतिरूप ॥२०॥ 43 | 44 | नमू आता सांग कवणा । कवणापुढे दाखवू करुणा । त्रिमूर्ति तू ओळखसी खुणा । निजरूपे रहावे स्वामिया ॥२१॥ 45 | 46 | तप केले बहुत दिवस । पूजा केली तुझी मानस । आजि आलि गा फळास । मूर्ति साक्षात भेटली ॥२२॥ 47 | 48 | तू तारक विश्वासी । उद्धराया आम्हांसी । म्हणोनि भूमी अवतरलासी । दावी स्वरूप चिन्मय ॥२३॥ 49 | 50 | ऐसेपरी श्रीगुरूसी । स्तुति केली भक्तीसी । श्रीगुरुमूर्ति संतोषी । झाली निजमूर्ति एक ॥२४॥ 51 | 52 | व्यक्त पाहे तये वेळी । दिसो लागले सैन्य सकळी । तयामध्ये चंद्रमौळी । दिसे श्रीगुरु भक्तवरद ॥२५॥ 53 | 54 | श्रीगुरु म्हणती तयासी । नित्य आमुची निंदा करिसी । दांभिक नावे आमहंसी । पाचारिसी मंदमती ॥२६॥ 55 | 56 | या कारणे तुजपासी । आलो तुझ्या परीक्षेसी । पूजा करिसी तू मानसी । श्रीनृसिंहमूर्तीची ॥२७॥ 57 | 58 | दांभिक म्हणजे कवण परी । सांग आता विस्तारी । तुझे मनी वसे हरी । तोचि तुज निरोपी ॥२८॥ 59 | 60 | ऐकोनि श्रीगुरुचे वचन । यतीश्वर करी नमन । सद्गुरु स्वामी कृपा करून । अविद्यारूप नासावे ॥२९॥ 61 | 62 | तू तारक विश्वासी । त्रयमूर्ति-अवतार तूचि होसी । मी वेष्टोन । मायापाशी । अज्ञानपणे वर्ततो ॥३०॥ 63 | 64 | मायामोह-अंधकरी । बुडालो अज्ञानसागरी । न ओळखे परमार्थ विचारी । दिवांध झालो स्वामिया ॥३१॥ 65 | 66 | ज्योतिःस्वरूप तू प्रकाशी । स्वामी माते भेटलासी । क्षमा करावी बाळकासी । उद्धारावे दातारा ॥३२॥ 67 | 68 | अविद्यारूप-समुद्रात । होतो आपण वहात । न दिसे पैल अंत । बुडतसो स्वामिया ॥३३॥ 69 | 70 | ज्ञानतारवी बैसवोनि करुणावायु प्रेरूनि । पैलथडी निजस्थानी । पाववी स्वामी कृपासिंधु ॥३४॥ 71 | 72 | तुझी कृपा होय ज्यासी । दुःखदैन्ये कैचे त्यासी । तोचि जिंकील कळीकाळासी । परमार्थी ऐक्य होय ॥३५॥ 73 | 74 | पूर्वी कथा ऐकिली श्रवणी । महाभारत पुराणी । दाविले रूप अर्जुना नयनी । प्रसन्न होवोनि तयासी ॥३६॥ 75 | 76 | तैसे तुम्ही मजला आज । दाविले स्वरूप निज । अनंत महिमा तुझी चोज । भक्तवत्सला गुरुनाथा ॥३७॥ 77 | 78 | जय जयाजी जगद्गुरु । तू तारक भवसागरु । त्रयमूर्तीचा अवतारु । नरसिंहसरस्वती ॥३८॥ 79 | 80 | कृतार्थ झालो जी आपण । देखिले आजि तुमचे चरण । न करिता प्रयत्‍न । भेटला रत्‍नचिंतामणी ॥३९॥ 81 | 82 | जैसी गंगा सगरांवरी । कडे केले भवसागरी । जैसा विष्णु विदुराघरी । आला आपण कृपावंत ॥४०॥ 83 | 84 | भक्तवत्सला तुझी कीर्ति । आम्हा दाविली प्रचीति । वर्णावया नाही मति । अनंतमहिमा जगद्गुरु ॥४१॥ 85 | 86 | येणेपरी श्रीगुरूसी । करी स्तोत्र बहुवसी । श्रीगुरुमूर्ती संतोषी । दिधला वर तये वेळी ॥४२॥ 87 | 88 | वर दे तो त्रिविक्रमासी । तुष्टलो तुझ्या भक्तीसी । सद्‌गति होय भरवसी । पुनरावृत्ति नाही तुज ॥४३॥ 89 | 90 | तुज साधला परमार्थ । होईल ईश्वरी ऐक्यार्थ । ऐसे म्हणोनि गुरुनाथ । निघाले आपुल्या निजस्थाना ॥४४॥ 91 | 92 | वर देवोनि भारतीसी । राहविले तेथे कुमसीसी । क्षण न लागता परियेसी । आले गाणगापुरासी ॥४५॥ 93 | 94 | सिद्ध म्हणे नामधारका । श्रीगुरुमहिमा ऐसा निका । त्रिमूर्ति तोचि ऐका । नररूपे वर्ततसे ॥४६॥ 95 | 96 | ऐसा परमपुरुष गुरु । त्याते जे कोणी म्हणती नरु । तेचि पावती यमपुरु । सप्तजन्मपर्यंत ॥४७॥ 97 | 98 | गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णु । गुरुचि होय गिरिजारमणु । वेदशास्त्रपुराणू । बोलती हे प्रसिद्ध ॥४८॥ 99 | 100 | या कारणे श्रीगुरूसी । शरण जावे निश्चयेसी । विश्वासावे माझ्या बोलासी । लीन व्हावे श्रीगुरुचरणी ॥४९॥ 101 | 102 | अमृताची आरवटी । घातली असे गोमटी । ज्ञानी जन प्राशिती घोटी । गुरुचरित्रकामधेनु ॥५०॥ 103 | 104 | गंगाधराचा नंदन । सांगे गुरुचरित्र विस्तारोन । भक्तिपूर्वक ऐकती जन । लाधती पुरुषार्थ चतुर्विध ॥५१॥ 105 | 106 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे त्रिविक्रमभारती विश्वरूपदर्शनं नाम चतुर्विशोऽध्यायः ॥२४॥ 107 | 108 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 109 | 110 | (ओवीसंख्या ५१) 111 | 112 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay14.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 3 | 4 | नामधारक शिष्य देखा । विनवी सिद्धासी कवतुका । प्रश्न करी अतिविशेखा । एकचित्तें परियेसा ॥१॥ 5 | 6 | जय जया योगीश्वरा । सिद्धमूर्ति ज्ञानसागरा । पुढील चरित्र विस्तारा । ज्ञान होय आम्हांसी ॥२॥ 7 | 8 | उदरव्यथेच्या ब्राह्मणासी । प्रसन्न जाहले कृपेसीं । पुढें कथा वर्तली कैसी । विस्तारावें आम्हांप्रति ॥३॥ 9 | 10 | ऐकोनि शिष्याचें वचन । संतोष करी सिद्ध आपण । गुरुचरित्र कामधेनु जाण । सांगता जाहला विस्तारें ॥४॥ 11 | 12 | ऐक शिष्या शिखामणि । भिक्षा केली ज्याचे भुवनीं । तयावरी संतोषोनि । प्रसन्न जाहले परियेसा ॥५॥ 13 | 14 | गुरुभक्तीचा प्रकारु । पूर्ण जाणे तो द्विजवरु । पूजा केली विचित्रु । म्हणोनि आनंद परियेसा ॥६॥ 15 | 16 | तया सायंदेव द्विजासी । श्रीगुरु बोलती संतोषीं । भक्त हो रे वंशोवंशीं । माझी प्रीति तुजवरी ॥७॥ 17 | 18 | ऐकोनि श्रीगुरुचें वचन । सायंदेव विप्र करी नमन । माथा ठेवून चरणीं । न्यासिता झाला पुनःपुन्हा ॥८॥ 19 | 20 | जय जया जगद्गुरु । त्रयमूर्तीचा अवतारू । अविद्यामाया दिससी नरु । वेदां अगोचर तुझी महिमा ॥९॥ 21 | 22 | विश्वव्यापक तूंचि होसी । ब्रह्मा-विष्णु-व्योमकेशी । धरिला वेष तूं मानुषी । भक्तजन तारावया ॥१०॥ 23 | 24 | तुझी महिमा वर्णावयासी । शक्ति कैंची आम्हांसी । मागेन एक आतां तुम्हांसी । तें कृपा करणें गुरुमूर्ति ॥११॥ 25 | 26 | माझे वंशपारंपरीं । भक्ति द्यावी निर्धारीं । इह सौख्य पुत्रपौत्रीं । उपरी द्यावी सद्गति ॥१२॥ 27 | 28 | ऐसी विनंति करुनी । पुनरपि विनवी करुणावचनीं । सेवा करितो द्वारयवनीं । महाशूरक्रूर असे ॥१३॥ 29 | 30 | प्रतिसंवत्सरीं ब्राह्मणासी । घात करितो जीवेसीं । याचि कारणें आम्हांसी । बोलावीतसे मज आजि ॥१४॥ 31 | 32 | जातां तया जवळी आपण । निश्चयें घेईल माझा प्राण । भेटी जाहली तुमचे चरण । मरण कैंचें आपणासी ॥१५॥ 33 | 34 | संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । अभयंकर आपुले हातीं । विप्रमस्तकीं ठेविती । चिंता न करीं म्हणोनियां ॥१६॥ 35 | 36 | भय सांडूनि तुवां जावें । क्रूर यवना भेटावें । संतोषोनि प्रियभावें । पुनरपि पाठवील आम्हांपाशीं ॥१७॥ 37 | 38 | जंववरी तूं परतोनि येसी । असों आम्ही भरंवसीं । तुवां आलिया संतोषीं । जाऊं आम्ही येथोनि ॥१८॥ 39 | 40 | निजभक्त आमुचा तूं होसी । पारंपर-वंशोवंशीं । अखिलाभीष्‍ट तूं पावसी । वाढेल संतति तुझी बहुत ॥१९॥ 41 | 42 | तुझे वंशपारंपरीं । सुखें नांदती पुत्रपौत्रीं । अखंड लक्ष्मी तयां घरीं । निरोगी होती शतायुषी ॥२०॥ 43 | 44 | ऐसा वर लाधोन । निघे सायंदेव ब्राह्मण । जेथें होता तो यवन । गेला त्वरित तयाजवळी ॥२१॥ 45 | 46 | कालांतक यम जैसा । यवन दुष्‍ट परियेसा । ब्राह्मणातें पाहतां कैसा । ज्वालारुप होता जाहला ॥२२॥ 47 | 48 | विमुख होऊनि गृहांत । गेला यवन कोपत । विप्र जाहला भयचकित । मनीं श्रीगुरुसी ध्यातसे ॥२३॥। 49 | 50 | कोप आलिया ओळंबयासी । केवीं स्पर्शे अग्नीसी । श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । काय करील क्रूर दुष्‍ट ॥२४॥ 51 | 52 | गरुडाचिया पिलियांसी । सर्प तो कवणेपरी ग्रासी । तैसें तया ब्राह्मणासी । असे कृपा श्रीगुरुची ॥२५॥ 53 | 54 | कां एखादे सिंहासी । ऐरावत केवीं ग्रासी । श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । कलिकाळाचें भय नाहीं ॥२६॥ 55 | 56 | ज्याचे ह्रुदयीं श्रीगुरुस्मरण । त्यासी कैंचें भय दारुण । काळमृत्यु न बाधे जाण । अपमृत्यु काय करी ॥२७॥ 57 | 58 | ज्यासि नाहीं मृत्यूचें भय । त्यासी यवन असे तो काय । श्रीगुरुकृपा ज्यासी होय । यमाचें मुख्य भय नाहीं ॥२८॥ 59 | 60 | ऐसेपरी तो यवन । अंतःपुरांत जाऊन । सुषुप्ति केली भ्रमित होऊन । शरीरस्मरण त्यासी नाहीं ॥२९॥ 61 | 62 | ह्रुदयज्वाळा होय त्यासी । जागृत होवोनि परियेसीं । प्राणांतक व्यथेसीं । कष्‍टतसे तये वेळीं ॥३०॥ 63 | 64 | स्मरण असें नसे कांहीं । म्हणे शस्त्रें मारितो घाई । छेदन करितो अवेव पाहीं । विप्र एक आपणासी ॥३१॥ 65 | 66 | स्मरण जाहलें तये वेळीं । धांवत गेला ब्राह्मणाजवळी । लोळतसे चरणकमळीं । म्हणे स्वामी तूंचि माझा ॥३२॥ 67 | 68 | येथें पाचारिलें कवणीं । जावें त्वरित परतोनि । वस्त्रें भूषणें देवोनि । निरोप देतो तये वेळीं ॥३३॥ 69 | 70 | संतोषोनि द्विजवर । आला ग्रामा वेगवक्त्र । गंगातीरीं असे वासर । श्रीगुरुचे चरणदर्शना ॥३४॥ 71 | 72 | देखोनियां श्रीगुरुसी । नमन करी तो भावेसीं । स्तोत्र करी बहुवसीं । सांगे वृत्तांत आद्यंत ॥३५॥ 73 | 74 | संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । तया द्विजा आश्वासिती । दक्षिण देशा जाऊं म्हणती । स्थान-स्थान तीर्थयात्रे ॥३६॥ 75 | 76 | ऐकोनि श्रीगुरूचें वचन । विनवीतसे कर जोडून । न विसंबें आतां तुमचे चरण । आपण येईन समागमें ॥३७॥ 77 | 78 | तुमचे चरणाविणें देखा । राहों न शके क्षण एका । संसारसागरतारका । तूंचि देखा कृपासिंधु ॥३८॥ 79 | 80 | उद्धरावया सगरांसी । गंगा आणिली भूमीसी । तैसें स्वामीं आम्हांसी । दर्शन दिधलें आपुलें ॥३९॥ 81 | 82 | भक्तवत्सल तुझी ख्याति । आम्हां सोडणें काय निति । सवें येऊं निश्चितीं । म्हणोनि चरणीं लागला ॥४०॥ 83 | 84 | येणेंपरी श्रीगुरुसी । विनवी विप्र भावेसीं । संतोषोनि विनयेसीं । श्रीगुरु म्हणती तये वेळीं ॥४१॥ 85 | 86 | कारण असे आम्हां जाणें । तीर्थे असती दक्षिणे । पुनरपि तुम्हां दर्शन देणें । संवत्सरीं पंचदशीं ॥४२॥ 87 | 88 | आम्ही तुमचे गांवासमीपत । वास करुं हें निश्चित । कलत्र पुत्र इष्‍ट भ्रात । मिळोनि भेटा तुम्ही आम्हां ॥४३॥ 89 | 90 | न करा चिंता असाल सुखें । सकळ अरिष्‍टें गेलीं दुःखें । म्हणोनि हस्त ठेविती मस्तकें । भाक देती तये वेळीं ॥४४॥ 91 | 92 | ऐसेपरी संतोषोनि । श्रीगुरु निघाले तेथोनि । जेथें असे आरोग्यभवानी । वैजनाथ महाक्षेत्र ॥४५॥ 93 | 94 | समस्त शिष्यांसमवेत । श्रीगुरु आले तीर्थे पहात । प्रख्यात असे वैजनाथ । तेथें राहिले गुप्तरुपें ॥४६॥ 95 | 96 | नामधारक विनवी सिद्धासी । काय कारण गुप्त व्हावयासी । होते शिष्य बहुवसी । त्यांसी कोठें ठेविलें ॥४७॥ 97 | 98 | गंगाधराचा नंदनु । सांगे गुरुचरित्र कामधेनु । सिद्धमुनि विस्तारुन । सांगे नामकरणीस ॥४८॥ 99 | 100 | पुढील कथेचा विस्तारु । सांगतां विचित्र अपारु । मन करुनि एकाग्रु । ऐका श्रोते सकळिक हो ॥४९॥ 101 | 102 | इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्ध-नामधारकसंवादे क्रूरयवनशासनं-सायंदेववरप्रदानं नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥ 103 | 104 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेव दत्त ॥ 105 | 106 | ( ओंवीसंख्या ४९ ) 107 | 108 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay9.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | ऐकोनि सिद्धाचे वचन । नामधारक करी नमन । विनवीत कर जोडून । भक्तिभावे करोनिया ॥१॥ 5 | 6 | श्रीपाद कुरवपुरी असता । पुढे वर्तली कैसी कथा । विस्तारूनि सांग आता । कृपामुर्ति दातारा ॥२॥ 7 | 8 | सिद्ध म्हणे नामधारका । पुढे कथा अपूर्व देखा । तया ग्रामी रजक एका । सेवक झाला श्रीगुरूचा ॥३॥ 9 | 10 | भक्तवत्सल श्रीगुरुराव । जाणोनि शिष्याचा भाव । विस्तार करोनि भक्तीस्तव । निरोपित गुरुचरित्र ॥४॥ 11 | 12 | नित्य श्रीपाद गंगेसी येती । विधिपूर्वक स्नान करिती । लोकवेव्हार संपादिती । त्रयमूर्ति आपण ॥५॥ 13 | 14 | ज्याचे दर्शन गंगास्नान । त्यासी कायसे आचरण । लोकानुग्रहाकारण । स्नान करीत परियेसा ॥६॥ 15 | 16 | वर्तता ऐसे एके दिवशी । श्रीपाद यति येती स्नानासी । गंगा वहात असे दशदिशी । मध्ये असती आपण ॥७॥ 17 | 18 | तया गंगातटाकांत । रजक असे वस्त्रे धूत । नित्य येऊनि असे नमित । श्रीपादगुरुमूर्तीसी ॥८॥ 19 | 20 | नित्य त्रिकाळ येवोनिया । दंडप्रमाण करोनिया । नमन करी अतिविनया । मनोवाक्कायकर्मे ॥९॥ 21 | 22 | वर्तता ऐसे एके दिवशी । आला रजक नमस्कारासी । श्रीपाद म्हणती तयासी । एकचित्ते परियेसा ॥१०॥ 23 | 24 | श्रीपाद म्हणती रजकासी । का नित्य कष्टतोसी । तुष्टलो मी तुझ्या भक्तीसी । सुखे राज्य करी आता ॥११॥ 25 | 26 | ऐकता गुरूचे वचन । गाठी बांधी पल्लवी शकुन । विनवीतसे कर जोडून । सत्यसंकल्प गुरुमूर्ति ॥१२॥ 27 | 28 | रजक सांडी संसारचिंता । सेवक जाहला एकचित्ता । दुरोनि करी दंडवता । मठा गेलिया येणेचि परी ॥१३॥ 29 | 30 | ऐसे बहुत दिवसांवरी । रजक तो सेवा करी । आंगण झाडी प्रोक्षी वारी । नित्य नेमे येणे विधी ॥१४॥ 31 | 32 | असता एके दिवशी देखा । वसंतऋतु वैशाखा । क्रीडा करीत नदीतटाका । आला राजा म्लेछ एक ॥१५॥ 33 | 34 | स्त्रियांसहित राजा आपण । अलंकृत आभरण । क्रीडा करीत स्त्रिया आपण । गंगेमधून येतसे ॥१६॥ 35 | 36 | सर्व दळ येत दोनी थडी । अमित असती हस्ती घोडी । मिरविताती रत्‍नकोडी । अलंकृत सेवकजन ॥१७॥ 37 | 38 | ऐसा गंगेच्या प्रवाहात । राजा आला खेळत । अनेक वाद्यनाद गर्जत । कृष्णावेणि थडियेसी ॥१८॥ 39 | 40 | रजक होता नमस्कारित । शब्द झाला तो दुश्चित । असे गंगेत अवलोकित । समारंभ राजयाचा ॥१९॥ 41 | 42 | विस्मय करी बहु मानसी । जन्मोनिया संसारासी । जरी न देखिजे सौख्यासी । पशुसमान देह आपुला ॥२०॥ 43 | 44 | धन्य राजयाचे जिणे । ऐसे सौख्य भोगणे । स्त्रिया वस्त्रे अनेक भूषणे । कैसा भक्त ईश्वराच ॥२१॥ 45 | 46 | कैसे याचे आर्जव फळले । कवण्या देवा आराधिले । कैसे श्रीगुरु असती भेटले । मग पावला ऐसी दशा ॥२२॥ 47 | 48 | ऐसे मनी चिंतित । करीतसे दंडवत । श्रीपादराय कृपावंत । वळखिली वासना तयाची ॥२३॥ 49 | 50 | भक्तवत्सल श्रीगुरुमूर्ति । जाणोनि अंतरी त्याची स्थिति । बोलावूनिया पुसती । काय चिंतिसी मनांत ॥२४॥ 51 | 52 | रजक म्हणे स्वामीसी । देखिले दृष्टी रायासी । संतोष झाला मानसी । केवळ दास श्रीगुरूचा ॥२५॥ 53 | 54 | पूर्वी आराधोनि देवासी । पावला आता या पदासी । म्हणोनि चिंतितो मानसि । कृपासिंधु दातारा ॥२६॥ 55 | 56 | ऐसे अविद्यासंबंधेसी । नाना वासना इंद्रियांसी । चाड नाही या भोगासी । चरणी तुझे मज सौख्य ॥२७॥ 57 | 58 | श्रीपाद म्हणती रजकासी । जन्मादारभ्य कष्टलासी । वांछा असे भोगावयासी । राज्यभोग तमोवृत्ति ॥२८॥ 59 | 60 | निववी इंद्रिये सकळ । नातरी मोक्ष नव्हे निर्मळ । बाधा करिती पुढे केवळ । जन्मांतरी परियेसी ॥२९॥ 61 | 62 | तुष्टवावया इंद्रियांसी । तुवा जावे म्लेछवंशासी । आवडी जाहली तुझे मानसी । राज्य भोगी जाय त्वरित ॥३०॥ 63 | 64 | ऐकोनि स्वांमीचे वचन । विनवी रजक कर जोडून । कृपासागरू तू गुरुराज पूर्ण । उपेक्षू नको म्हणतसे ॥३१॥ 65 | 66 | अंतरतील तुझे चरण । द्यावे माते पुनर्दर्शन । तुझा अनुग्रह असे कारण । ज्ञान द्यावे दातारा ॥३२॥ 67 | 68 | श्रीगुरु म्हणती तयासी । वैदुरानगरी जन्म घेसी । भेटी देऊ अंतकाळासी । कारण असे येणे आम्हा ॥३३॥ 69 | 70 | भेटी होतांचि आम्हांसी । ज्ञान होल तुझे मानसी । न करी चिंता भरवसी । आम्हा येणे घडेल ॥३४॥ 71 | 72 | आणिक कार्यकारणासी । अवतार घेऊ परियेसी । वेष धरोनि संन्यासी । नाम नृसिंहसरस्वती ॥३५॥ 73 | 74 | ऐसे तया संबोधूनि । निरोप देती जाय म्हणोनि । रजक लागला तये चरणी । नमस्कारीत तये वेळी ॥३६॥ 75 | 76 | देखोनि श्रीगुरु कृपामूर्ति । रजकासी जवळी पाचारिती । इह भोगिसी की पुढती । राज्यभोग सांग मज ॥३७॥ 77 | 78 | रजक विनवीत श्रीपादासी । झालो आपण वृद्धवयेसी । भोग भोगीन बाळाभ्यासी । यौवनगोड राज्यभोग ॥३८॥ 79 | 80 | ऐकोनि रजकाचे वचन । निरोप देती श्रीगुरु आपण । त्वरित जाई रे म्हणोन । जन्मांतरी भोगी म्हणती ॥३९॥ 81 | 82 | निरोप देता तया वेळी । त्यजिला प्राण तत्काळी । जन्माता झाला म्लेछकुळी । वैदुरानगरी विख्यात ॥४०॥ 83 | 84 | ऐसी रजकाची कथा । पुढे सांगून विस्तारता । सिद्ध म्हणे नामधारका आता । चरित्र पुढती अवधारी ॥४१॥ 85 | 86 | ऐसे झालीया अवसरी । श्रीपादराय कुरवपुरी । असता महिमा अपरंपारी । प्रख्यात असे परियेसा ॥४२॥ 87 | 88 | महिमा सकळ सांगता । विस्तार होईल बहु कथा । पुढील अवतार असे ख्याता । सांगेन ऐक नामधारका ॥४३॥ 89 | 90 | महत्त्व वर्णावया श्रीगुरूचे । शक्ति कैची या वाचे । नवल हे अमृतदृष्टीचे । स्थानमहिमा ऐसा ॥४४॥ 91 | 92 | श्रीगुरु राहती जे स्थानी । अपार महिमा त्या भुवनी । विचित्र जयाची करणी । दृष्टान्ते तुज सांगेन ॥४५॥ 93 | 94 | स्थानमहिमाप्रकार । सांगेन ऐक एकाग्र । प्रख्यात असे कुरवपूर । मनकामना पुरती तेथे ॥४६॥ 95 | 96 | ऐसे कित्येक दिवसांवरी । श्रीपाद होते कुरवपुरी । कारण असे पुढे अवतारी । म्हणोनि अदृश्य होते तेथे ॥४७॥ 97 | 98 | आश्विन वद्य द्वादशी । नक्षत्र मृगराज परियेसी । श्रीगुरु बैसले निजानंदेसी । अदृश्य झाले गंगेत ॥४८॥ 99 | 100 | लौकिकी दिसती अदृश्य जाण । कुरवपुरी असती आपण । श्रीपादराव निर्धार जाण । त्रयमूर्तिचा अवतार ॥४९॥ 101 | 102 | अदृश्य होवोनि तया स्थानी । श्रीपाद राहिले निर्गुणी । दृष्टान्त सांगेन विस्तारोनि । म्हणे सरस्वतीगंगाधरू ॥५०॥ 103 | 104 | जे जन असती भक्त केवळ । त्यांसी दिसती श्रीगुरु निर्मळ । कुरवपूर क्षेत्र अपूर्व स्थळ । असे प्रख्यात भूमंडळी ॥५१॥ 105 | 106 | सिद्ध सांगे नामधारकासी । तेचि कथा विस्तारेसी । सांगतसे सकळिकांसी । गंगाधराचा आत्मज ॥५२॥ 107 | 108 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे रजकवरप्रदानं नाम नवमोऽध्यायः ॥९॥ 109 | 110 | ओवीसंख्या ॥५२॥ 111 | 112 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु 113 | 114 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay27.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । नामधारक शिष्यराणा । लागे सिद्धाचिया चरणा विनवीतसे वचना । ऐका श्रोते एकचित्ते ॥१॥ 3 | 4 | जयजयाजी सिद्ध योगी । तू तारक आम्हा जगी । ज्ञानप्रकाश करणेलागी । दिले दर्शन चरणांचे ॥२॥ 5 | 6 | चतुर्वेद विस्तारेसी । श्रीगुरु निरोपिती विप्रांसी । पुढे कथा वर्तली कैसी । विस्तारावी दातारा ॥३॥ 7 | 8 | शिष्यवचन ऐकोनि । सांगता झाला विस्तारोनि । ऐक शिष्या नामकरणी । अनुपम महिमा श्रीगुरूची ॥४॥ 9 | 10 | किती प्रकारे विप्रांसी । श्रीगुरु सांगती हितासी । न ऐकती द्विज तामसी । म्हणती वाद का पत्र देणे ॥५॥ 11 | 12 | ऐसे उत्तर ऐकोनि कानी । कोप करिती श्रीगुरु मनि । जैसे तुमचे अंतःकरणी । तैसे सिद्धी पाववू म्हणती ॥६॥ 13 | 14 | सर्पाचे पेटारियासी । कोरू जाता मूषक कैसी । जैसा पतंग दीपासी । करी आपुला आत्मघात ॥७॥ 15 | 16 | तैसे विप्र मदोन्मत्त । श्रीगुरु न ओळखत । बळे आपुले प्राण देत । दिवांधवत्‍ द्विज देखा ॥८॥ 17 | 18 | इतुके वर्तता ते अवसरी । श्रीगुरु देखती नरासी दूरी । शिष्यासी म्हणती पाचारी । कवण जातो मार्गस्थ ॥९॥ 19 | 20 | श्रीगुरुवचन ऐकोनि । गेले सेवक धावोनि । त्या नराते पाचारोनि । आणिला गुरुसन्मुख ॥१०॥ 21 | 22 | गुरु पुसती त्यासी । जन्म कवण जातीसी । तो वृत्तान्त सांग मजसी । म्हणोनि पुसती तये वेळी ॥११॥ 23 | 24 | श्रीगुरुवचन ऐकोन । सांगे आपण जातिहीन । मातंग नाम म्हणोन । स्थान आपुले बहिर्ग्रामी ॥१२॥ 25 | 26 | तू कृपाळू सर्वा भूती । म्हणोनि पाचारिले प्रीती । आपण झालो उद्धारगति । म्हणोनि दंडवत नमन करी ॥१३॥ 27 | 28 | ऐसे कृपाळू परमपुरुष । दृष्टि केली सुधारस । लोहासी लागता परिस । सुवर्ण होता काय वेळ ॥१४॥ 29 | 30 | तैसे तया पतितावरी । कृपा केली नरहरी । दंड देवोनि शिष्या करी । रेखा सप्त काढविल्या ॥१५॥ 31 | 32 | श्रीगुरु म्हणती पतितासी । एक रेखा लंघी रे ऐसी । आला नर वाक्यासरसी । आले ज्ञान आणिक तया ॥१६॥ 33 | 34 | श्रीगुरु म्हणती तयासी । कवणे कुळी जन्मलासी । पतित म्हणे किरातवंशी । नाम आपुले वनराखा ॥१७॥ 35 | 36 | दुसरी रेका लंघिता । ज्ञान झाले मागुता । बोलू लागला अनेक वार्ता । विस्मय करिती तये वेळी ॥१८॥ 37 | 38 | तिसरी रेखा लंघी म्हणती । त्यासी झाली ज्ञातिस्मृति । म्हणे गंगापुत्र निश्चिती । वास तटी गंगेच्या ॥१९॥ 39 | 40 | लंघिता रेखा चवथी । म्हणे आपण शूद्रजाती । जात होतो आपुले वृत्ती । स्वामी माते पाचारिले ॥२०॥ 41 | 42 | लंघिता रेखा पांचवेसी । झाले ज्ञान आणिक तयासी । जन्म झाला वैश्यवंशी । नाम आपुले सोमदत्त ॥२१॥ 43 | 44 | सहावी रेखा लंघितां । म्हणे आपण क्षत्रिय ख्याता । नाम आपुले विख्याता । गोदावरी म्हणोनि ॥२२॥ 45 | 46 | सातवी रेखा लंघिताक्षण । अग्रजाती विप्र आपण । वेदशास्त्रादि व्याकरण । अध्यापक नाम आपुले ॥२३॥ 47 | 48 | श्रीगुरु म्हणती तयासी । वेदशास्त्री अभ्यास म्हणसी । आले विप्र चर्चेसी । वाद करी त्यांसवे ॥२४॥ 49 | 50 | अभिमंत्रोनी विभूति । त्याचे सर्वांगी । प्रोक्षिती । प्रकाशली ज्ञानज्योती । त्या नरा परियेसा ॥२५॥ 51 | 52 | जैसे मानससरोवरास । वायस जाता होती हंस । तैसा गुरुहस्तस्पर्श । पतित झाला ज्ञानराशी ॥२६॥ 53 | 54 | नरसिंहसरस्वती जगद्गुरु । त्रयमूर्तींचा अवतारु । अज्ञानी लोक म्हणती नरु । तेचि जाती अधःपाता ॥२७॥ 55 | 56 | येणेपरी पतितासी । ज्ञान झाले आसमासी । वेदशास्त्र सांगेसी । म्हणो लागला तये वेळी ॥२८॥ 57 | 58 | जे आले चर्चेस विप्र । भयचकित झाले फार । जिव्हा तुटोनि झाले बधिर । ह्रदयशूळ तात्काळी ॥२९॥ 59 | 60 | विप्र थरथरा कापती । श्रीगुरुचरणी लोळती । आमुची आता काय गति । जगज्ज्योती स्वामिया ॥३०॥ 61 | 62 | श्रीगुरुद्रोही झालो जाण । धिक्कारिले ब्राह्मण । तू अवतार गौरीरमण । क्षमा करणे स्वामिया ॥३१॥ 63 | 64 | वेष्टोनिया मायापाशी । झालो आपण महातामसी । नोळखो तुझ्या स्वरूपासी । क्षमा करणे स्वामिया ॥३२॥ 65 | 66 | तू कृपाळु सर्वा भूती । आमुचे दोष नाणी चित्ती । आम्हा द्यावी उद्धारगति । म्हणोनि चरणी लागती ॥३३॥ 67 | 68 | एखादे समयी लीलेसी । पर्वत करसी तृणासरसी । पर्वत पाहसी कोपेसी । भस्म होय निर्धारी ॥३४॥ 69 | 70 | तूचि सृष्टि स्थापिसी । तूचि सर्वांचे पोषण करिसी । तूचि कर्ता प्रळयासी । त्रिमूर्ति जगद्गुरु ॥३५॥ 71 | 72 | तुझा महिमा वर्णावयासी । मति नाही आम्हांसी । उद्धरावे दीनासी । शरणागता वरप्रदा ॥३६॥ 73 | 74 | ऐसे विप्र विनविती । श्रीगुरु त्यासी निरोप देती । तुम्ही क्षोभविला भारती । त्रिविक्रम महामुनि ॥३७॥ 75 | 76 | आणिक केले बहुत दोषी । निंदिले सर्व विप्रांसी । पावाल जन्म ब्रह्मराक्षसी । आपुली जोडी भोगावी ॥३८॥ 77 | 78 | आपुले आर्जव आपणापासी । भोगिजे पुण्यपापासी । निष्कृति न होता क्रियमाणासी । गति नाही परियेसा ॥३९॥ 79 | 80 | श्रीगुरुवचन ऐकोनि । लागती विप्र दोघे चरणी । कधी उद्धरो भवार्णवी । म्हणोनिया विनविती ॥४०॥ 81 | 82 | श्रीगुरुनाथ कृपामूर्ति । त्या विप्रांते निरोप देती । ब्रह्मराक्षस व्हाल प्रख्याति । संवत्सर बारापर्यंत ॥४१॥ 83 | 84 | अनुतप्त झालिया कारण । शांतिरूप असाल जाण । जो का शुकनारायण । प्रथम वाक्य म्हणतसा ॥४२॥ 85 | 86 | तुमचे पाप शुद्ध होता । द्विज येईल पर्यटता । पुढील वाक्य तुम्हा सांगता । उद्धारगति होईल ॥४३॥ 87 | 88 | आता जावे गंगेसी । स्थान बरवे बैसावयासी । म्हणोनि निरोपिती त्यासी । गेले विप्र ते वेळी ॥४४॥ 89 | 90 | निघता ग्रामाबाहेरी । ह्रदयशूल अपरंपारी । जाता क्षण नदीतीरी । विप्र पंचत्व पावले ॥४५॥ 91 | 92 | आपण केल्या कर्मासी । प्रयत्‍न नाही आणिकासी । ऐसे विप्र तामसी । आत्मघातकी तेचि जाणा ॥४६॥ 93 | 94 | श्रीगुरुवचन येणेपरी । अन्यथा नव्हे निर्धारी । झाले राक्षस द्विजवरी । बारा वर्षी गति पावले ॥४७॥ 95 | 96 | विप्र पाठविले गंगेसी । मागे कथा वर्तली कैसी । नामधारक शिष्यासी । सिद्ध सांगे अवधारा ॥४८॥ 97 | 98 | पतित झाला महाज्ञानी । जातिस्मरण सप्तजन्मी । पूर्वापार विप्र म्हणोनि । निर्धार केला मनात ॥४९॥ 99 | 100 | नमन करूनि श्रीगुरूसी । विनवी पतित भक्तीसी । अज्ञानमाया तिमिरासी । ज्योतिरूप जगद्गुरु ॥५०॥ 101 | 102 | विप्र होतो पूर्वी आपण । केवी झालो जातिहीन । सांगावे जी विस्तारोन । त्रिकाळज्ञान अंतरसाक्षी ॥५१॥ 103 | 104 | जन्मांतरी आपण देख । पाप केले महादोष । की विरोधिले विनायक । नृसिंहसरस्वती सांग पा ॥५२॥ 105 | 106 | ऐसे वचन ऐकोनि । सांगती गुरु प्रकाशूनि । म्हणोनि सांगती सिद्धमुनि । नामधारक शिष्यासी ॥५३॥ 107 | 108 | म्हणोनि सरस्वतीगंगाधर । सांगे गुरुचरित्रविस्तार । पुढील कथा ऐकता नर । पतित होय ब्रह्मज्ञानी ॥५४॥ 109 | 110 | ऐसी पुण्यपावन कथा । ऐकता उद्धार अनाथा । पावे चतुर्विध पुरुषार्था । निश्चयेसी जाण पा ॥५५॥ 111 | 112 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे मदोन्मत्तविप्रशापकथनं नाम सप्तविंशोऽध्यायः ॥२७॥ 113 | 114 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 115 | 116 | (ओवीसंख्या ५५) 117 | 118 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay23.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | विनवी शिष्य नामांकित । सिद्ध योगीयाते पुसत । पुढील कथा विस्तारत । निरोपावी दातारा ॥१॥ 5 | 6 | सिद्ध म्हणे ऐक बाळा । श्रीगुरूची अगम्य लीला । तोचि विप्रे प्रकट केला । जेणे वांझ महिषी दुभिली ॥२॥ 7 | 8 | तया ग्रामी येरे दिवसी । क्षारमृत्तिका वहावयासी । मागो आले तया महिषीसी । द्रव्य देऊ म्हणताती ॥३॥ 9 | 10 | विप्र म्हणे तयासी । नेदू दुभते महिषीसी । दावीतसे सकळिकांसी । क्षीरभरणे दोनी केली ॥४॥ 11 | 12 | करिती विस्मय सकळ जन । म्हणती वांझ दंतही । काल होती नाकी खूण । वेसणरज्जू अभिनव ॥५॥ 13 | 14 | नव्हती गर्भिणी वांझ महिषी । वत्स न होता दुभे कैसी । वार्ता फाकली विस्तारेसी । कळली तया ग्रामाधिपतीस ॥६॥ 15 | 16 | विस्मय करुनी तये वेळी । आला अधिपती तयाजवळी । नमोनिया चरणकमळी । पुसतसे वृत्तान्त ॥७॥ 17 | 18 | विप्र म्हणे तयासी । असे संगमी संन्यासी । त्याची महिमा आहे ऐसी । होईल ईश्वर अवतार ॥८॥ 19 | 20 | नित्य आमुच्या मंदिरासी । येती श्रीगुरु भिक्षेसी । वरो नव्हती त्या दिवशी । क्षीर आपणा मागितले ॥९॥ 21 | 22 | वांझ म्हणता रागावोनि । त्वरे क्षीर दोहा म्हणोनि । वाक्य त्याचे निघता क्षणी । कामधेनूपरी जाहली ॥१०॥ 23 | 24 | विप्रवचन परिसोनि । गेला राजा धावोनि । नमन केले साष्टांगेसी । एका भावे करोनिया ॥१२॥ 25 | 26 | जय जयाजी जगद्गुरु । त्रयमूर्तीचा अवतारु । तुझा महिमा अपरंपारु । अशक्य आम्हा वर्णिता ॥१३॥ 27 | 28 | नेणो आम्ही मंदमति । मायामोहअंधवृत्ति । तू तारक जगज्ज्योती । उद्धरावे आम्हांते ॥१४॥ 29 | 30 | अविद्यामायासागरी । बुडालो असो घोर दरी । विश्वकर्ता तारी तारी । म्हणोनि चरणी लागला ॥१५॥ 31 | 32 | विश्वकर्ता तूचि होसी । हेळामात्रे सृष्टो रचिसी । आम्हा तु दिसतोसी । मनुष्यरूप धरोनि ॥१६॥ 33 | 34 | वर्णावया तुझा महिमा । स्तोत्र करिता अशक्य आम्हा । तूचि रक्षिता केशव्योमा । चिन्मयात्मा जगद्गुरु ॥१७॥ 35 | 36 | येणेपरी श्रीगुरूसी । स्तोत्र करी बहुवसी । श्रीगुरुमूर्ति संतोषी । आश्वासिती तये वेळी ॥१८॥ 37 | 38 | संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । तया रायाते पुसती । आम्ही तापसी असो यति । अरण्यवास करितसो ॥१९॥ 39 | 40 | या कारणे आम्हापासी । येणे तुम्हा संभ्रमेसी । पुत्रकलत्रसहितेसी । कवण कारण सांग म्हणती ॥२०॥ 41 | 42 | ऐकोनिया श्रीगुरुचे वचन । राजा विनवी कर जोडून । तू तारक भक्तजन । अरण्यवास कायसा ॥२१॥ 43 | 44 | उद्धरावया भक्तजना । अवतरलासी नारायणा । वासना जैसी भक्तजना । संतुष्टावे तेणेपरी ॥२२॥ 45 | 46 | ऐशी तुझी ब्रीदख्याति । वेदपुराणी वाखाणिती । भक्तवत्सला श्रीगुरुमूर्ति । विनंती माझी परिसावी ॥२३॥ 47 | 48 | गाणगापुर महास्थान । स्वामी करावे पावन । नित्य तेथे अनुष्ठान । वास करणे ग्रामात ॥२४॥ 49 | 50 | मठ करोनि तये स्थानी । असावे आम्हा उद्धरोनि । म्हणोनि लागे श्रीगुरुचरणी । भक्तिपूर्वक नरेश्वर ॥२५॥ 51 | 52 | श्रीगुरु मनी विचारिती । प्रगट होणे आली गति । क्वचित्काळ येणे रीती । वसणे घडे त्या स्थानी ॥२६॥ 53 | 54 | भक्तजनतारणार्थ । अवतार धरिती श्रीगुरुनाथ । राजयाचे मनोरथ । पुरवू म्हणती तये वेळी ॥२७॥ 55 | 56 | ऐसे विचारोनि मानसी । निरोप देती नराधिपासी । जैसी तुझ्या मानसी । भक्ति असे तैसे करी ॥२८॥ 57 | 58 | गुरुवचन ऐकोनि । संतोषोनि नृप मुनी । बैसवोनिया सुखासनी । समारंभे निघाला ॥२९॥ 59 | 60 | नानापरींची वाद्ये यंत्रे । गीतवाद्यमंगळतुरे । मृदंग टाळ निर्भरे । वाजताती मनोहर ॥३०॥ 61 | 62 | राव निघे छत्रपताकेसी । गजतुरंगश्रृंगारेसी । आपुले पुत्रकलत्रेसी । सवे यतीसी घेवोनि ॥३१॥ 63 | 64 | वेदघोष द्विजवरी । करिताती नानापरी । वाखाणिती बंदिकारी । ब्रीद तया मूर्तीचे ॥३२॥ 65 | 66 | येणेपरी ग्रामाप्रती । श्रीगुरु आले अतिप्रीती । अनेकपरी आरती । घेउनी आले नगरलोक ॥३३॥ 67 | 68 | ऐसा समारंभ थोर । करिता झाला नरेश्वर । संतोषोनि श्रीगुरुवर । प्रवेशले नगरात ॥३४॥ 69 | 70 | तया ग्रामपश्चिमदेशी । असे अश्वत्थ उन्नतेसी । ओस गृह तयापासी । असे एक भयंकर ॥३५॥ 71 | 72 | तया वृक्षावरी एक । ब्रह्मराक्षस भयानक । त्याचे भये असे धाक । समस्त प्राण्या भय त्याचे ॥३६॥ 73 | 74 | ब्रह्मराक्षस महाक्रूर । मनुष्यमात्र करी आहार । त्याचे भय असे थोर । म्हणोनि गृह ओस तेथे ॥३७॥ 75 | 76 | श्रीगुरुमूर्ति तये वेळी । आले तया वृक्षाजवळी । ब्रह्मराक्षस तात्काळी । येवोनि चरणी लागला ॥३८॥ 77 | 78 | कर जोडूनि श्रीगुरूसी । विनवीतसे भक्तीसी । स्वामी माते तारियेसी । घोरांदरी बुडालो ॥३९॥ 79 | 80 | तुझ्या दर्शनमात्रेसी । नासली पापे पूर्वार्जितेसी । तू कृपाळू सर्वांसी । उद्धरावे आपणाते ॥४०॥ 81 | 82 | कृपाळु ते श्रीगुरु । मस्तकी ठेविती करु । मनुष्यरूपे होवोनि येरु । लोळतसे चरणकमळी ॥४१॥ 83 | 84 | श्रीगुरु सांगती तयासी । त्वरित जावे संगमासी । स्नान करिता मुक्त होसी । पुनरावृत्ति नाही तुज ॥४२॥ 85 | 86 | गुरुवचन ऐकोन । राक्षस करी संगमी स्नान । कलेवरा सोडूनि जाण । मुक्त झाला तत्क्षणी ॥४३॥ 87 | 88 | विस्मय करिति सकळ लोक । म्हणती होईल मूर्ति येक । हरि अज पिनाक । हाचि सत्य मानिजे ॥४४॥ 89 | 90 | श्रीगुरु राहिले तया स्थानी । मठ केला श्रृंगारोनि । नराधिपशिरोमणी । भक्तिभावे पूजीतसे ॥४५॥ 91 | 92 | भक्तिभावे नरेश्वर । पूजा अर्पी अपरंपार । परोपरी वाद्यगजर । गीतवाद्येमंत्रेसी ॥४६॥ 93 | 94 | श्रीगुरु नित्य संगमासी । जाती नित्य अनुष्ठानासी । नराधीश भक्तीसी । सैन्यासहित आपण जाय ॥४७॥ 95 | 96 | एखाद्या समयी श्रीगुरूसी । बैसविती आपुल्या आंदोलिकेसी । सर्व दळ सैन्येसी । घेवोनि जाय वनांतरा ॥४८॥ 97 | 98 | माध्याह्नकाळी परियेसी । श्रीगुरु येती मठासी । सैन्यासहित आनंदेसी । नमन करी नराधिप ॥४९॥ 99 | 100 | भक्तवत्सल श्रीगुरुमूर्ति । भक्ताधीन आपण असती । जैसा संतोष त्याच्या चित्ती । तेणेपरी रहाटती ॥५०॥ 101 | 102 | समारंभ होय नित्य । ऐकती लोक समस्त । प्रगट झाले लोकांत । ग्रामांतरी सकळजनि ॥५१॥ 103 | 104 | कुमसी म्हणिजे ग्रामासी । होता एक तापसी । त्रिविक्रम भारती नामेसी । तीन वेद जाणतसे ॥५२॥ 105 | 106 | मानसपूजा नित्य करी । सदा ध्यायी नरहरी । त्याणे ऐकिले गाणगापुरी । असे नरसिंहसरस्वती ॥५३॥ 107 | 108 | ऐकता त्याची चरित्रलीला । मनी म्हणे दांभिक कळा । हा काय खेळ चतुर्थाश्रमाला । म्हणोनि निंदा आरंभिली ॥५४॥ 109 | 110 | ज्ञानमुर्ति श्रीगुरुनाथ । सर्वांच्या मनीचे जाणत । यतीश्वर निंदा आपुली करीत । म्हणोनि ओळखिले मनात ॥५५॥ 111 | 112 | सिद्ध म्हणे नामांकिता । पुढे अपूर्व असे कथा । मन करोनि निर्मळता । एकचित्ते परिस तु ॥५६॥ 113 | 114 | म्हणे सरस्वतीगंगाधर । सांगे गुरुचरित्रविस्तार । ऐकता होय मनोहर । सकळाभीष्ट पाविजे ॥५७॥ 115 | 116 | इति श्रीगुरुचरित्र । गाणगापुरी पवित्र । ब्रह्मराक्षसा परत्र । निजमोक्ष दीधला ॥५८॥ 117 | 118 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे राक्षसमुक्तकरणं नाम त्रयोविंशोऽध्याः ॥२३॥ 119 | 120 | श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 121 | (ओवीसंख्या ५८) 122 | 123 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay17.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 3 | 4 | सिद्ध म्हणे नामकरणी । गुरुभक्तशिखामणि । तुझी भक्ति गुरुचरणीं । लीन जाहली निर्धारीं ॥१॥ 5 | 6 | पर्जन्य येतां पुढारां । जैसा येतो सूचना वारा । तैसें तुझें दैन्य-हरा । ऐकसी गुरुचरित्र कथनभेद ॥२॥ 7 | 8 | ऐसें चरित्र कामधेनु । सांगेन तुज विस्तारोन । एकचित्त करुनि मन । ऐक शिष्या नामधारका ॥३॥ 9 | 10 | कृष्णावेणीतटाकेसी । भुवनेश्वरी-पश्चिमेसीं । औदुंबर वृक्षेसीं । राहिले श्रीगुरु परियेसा ॥४॥ 11 | 12 | गौप्यरुप असती गुरु । ठाव असे अगोचरु । अनुष्‍ठान धुरंधरु । चातुर्मास येणेंपरी ॥५॥ 13 | 14 | सिद्धस्थान असे गहन । भुवनेश्वरीसंनिधान । विशेष श्रीगुरु राहिले म्हणोन । उत्कृष्‍ट जाहलें महिमान ॥६॥ 15 | 16 | ऐकोनि सिद्धाचें वचन । नामधारक करी नमन । परमात्मा श्रीगुरुराणा । कां रहावें गौप्यरुपें ॥७॥ 17 | 18 | त्यासी काय असे तपस । भिक्षा मागणें काय हर्ष । संदेह माझ्या मानसास । निवारावा दातारा ॥८॥ 19 | 20 | ऐक वत्सा नामधारका । भिक्षा मागतो पिनाका । आणिक सांगेन ऐका । दत्तात्रेय तैसाचि ॥९॥ 21 | 22 | दत्तात्रेय त्रयमूर्ति । भिक्षुकरुपी असे दिसती । भक्तजनानुग्रहार्थी । तीर्थयात्रे हिंडतसे ॥१०॥ 23 | 24 | अनुपम तीर्थे भूमीवरी । असती गौप्य अपरांपरीं । श्रीगुरुमूर्ति प्रीतिकरीं । प्रगटले भक्तांलागीं ॥११॥ 25 | 26 | भक्तजनोपकारार्थ । तीर्थे हिंडे श्रीगुरुनाथ । गौप्य व्हावया कारणार्थ । समस्त येऊनि मागती वर ॥१२॥ 27 | 28 | लपवितां दिनकरासी । केवीं लपे तेजोराशी । कस्तूरी ठेवितां जतनेसी । वास केवीं गौप्य होय ॥१३॥ 29 | 30 | आणिक सांगेन तुज साक्षी । गुण कैसा कल्पवृक्षीं । जेथें राहे तया क्षितीकांक्षी । कल्पिलें फळ तेथें होय ॥१४॥ 31 | 32 | याकारणें तया स्थानीं । प्रगटले गुरुमुनि । सांगेन तुज विस्तारुनि । एकचित्तें परियेसा ॥१५॥ 33 | 34 | करवीरक्षेत्र नगरांत । ब्राह्मण एक वेदरत । शास्त्रपुराण विख्यात । सांगे सकळ विद्वज्जनां ॥१६॥ 35 | 36 | अग्रवेदी असे आपण । जाणे तर्क व्याकरण । आन्हिकप्रमाण आचरण । कर्ममार्गी रत होता ॥१७॥ 37 | 38 | त्यासी जाहला एक सुत । मूर्ख असे उपजत । दैववशें मातापिता मृत । असमाधान होऊनियां ॥१८॥ 39 | 40 | वर्धतां मातापित्याघरीं बाळ । वर्षे सात जाहलीं केवळ । व्रतबंध करिती निश्चळ । तया द्विजकुमरकासी ॥१९॥ 41 | 42 | न ये स्नानसंध्या त्यासी । गायत्रीमंत्र परियेसीं । वेद कैंचा मूर्खासी । पशूसमान जहाला असे ॥२०॥ 43 | 44 | जेथें सांगती अध्ययन । जाऊनि आपण शिकूं म्हणे । तावन्मात्र शिकतांचि क्षण । सवेंचि विस्मृति होय त्यासी ॥२१॥ 45 | 46 | त्या ग्रामींचे विद्वज्जन । निंदा करिती सकळै जन । विप्रकुळीं जन्मून । ऐसा मूर्ख उपजलासी ॥२२॥ 47 | 48 | तुझा पिता ज्ञानवंत । वेदशास्त्रादि अभिज्ञात । त्याचे पोटीं कैसा केत । उपजलासी दगडापरी ॥२३॥ 49 | 50 | जळो जळो तुझें जिणें । पित्याच्या नामा आणिलें उणें । पोटीं बांधूनि पाषाण । तळें विहीरी कां न करिसी ॥२४॥ 51 | 52 | जन्मोनियां संसारीं । वृथा जाहलासी सूकरापरी । तुज गति यमपुरीं । अनाचारें वर्तसी ॥२५॥ 53 | 54 | ज्यासी विद्या असे ऐका । तोचि मनुष्यांमध्यें अधिका । जेवीं द्रव्य असे निक्षेपिका । तैसी विद्या परियेसा ॥२६॥ 55 | 56 | ज्याचे ह्रदयीं असे विद्या । त्यासी अखिल भोग सदा । यशस्वी होय सुखसंपदा । समस्तांमध्यें पूज्य तोचि ॥२७॥ 57 | 58 | श्रेष्‍ठ असे वयें थोर । विद्याहीन अपूज्य नर । अश्रेष्‍ठ असे एखादा नर । विद्या असतां पूज्यमान ॥२८॥ 59 | 60 | ज्यासी नाहीं सहोदर । त्यासी विद्या बंधु-भ्रातर । सकळिकां वंद्य होय नर । विद्या असे ऐशागुणें ॥२९॥ 61 | 62 | एखादे समयीं विदेशासी । जाय नर विद्याभ्यासी । समस्त पूजा करिती त्यासी । विदेश होय स्वदेश ॥३०॥ 63 | 64 | ज्यासी विद्या असे बहुत । तोचि होय ज्ञानवंत । त्याचे देहीं देवत्व । पूजा घेई सकळांपाशीं ॥३१॥ 65 | 66 | एखाद्या राज्याधिपतीसी । समस्त वंदिती परियेसीं । ऐसा राजा आपण हर्षी । विद्यावंतासी पूजा करी ॥३२॥ 67 | 68 | ज्याचे पदरीं नाहीं धन । त्याचें विद्याच धन जाण । विद्या शिकावी याचिकारण । नेणता होय पशूसमान ॥३३॥ 69 | 70 | ऐकोनि ब्राह्मणांचें वचन । ब्रह्मचारी करी नमन । स्वामींनीं निरोपिलें ज्ञान । विद्याभ्यास करावया ॥३४॥ 71 | 72 | जन्मांतरीं पूर्वी आपण । केलें नाहीं विद्यादान । न ये विद्या याचि कारण । त्यासी काय करणें म्हणतसे ॥३५॥ 73 | 74 | ऐसा आपण दोषी । उद्धरावें कृपेसीं । जरी असेल उपाय यासी । निरोपावें दातारा ॥३६॥ 75 | 76 | परिहासकें ते ब्राह्मण । सांगताति हांसोन । होईल पुढें तुज जनन । तधीं येईल तुज विद्या ॥३७॥ 77 | 78 | तुज कैंचा विद्याभ्यासु । नर नव्हेसि तूं साच पशु । भिक्षा मागूनि उदर पोस । अरे मूर्खा कुळनाशका ॥३८॥ 79 | 80 | ऐसें नानापरी नीचोत्तरेसीं । बोलती द्विज लोक त्यासी । वैराग्य धरुनि मानसीं । निघाला बाळ अरण्यासी ॥३९॥ 81 | 82 | मनीं झाला खेदें खिन्न । म्हणे त्यजीन आपुला प्राण । समस्त करिती दूषण । काय उपयोग जीवूनियां ॥४०॥ 83 | 84 | जळो जळो आपुलें जिणें । पशु झालों विद्याहीन । आतां वांचोनि काय कारण । म्हणोनि निघाला वैराग्यें ॥४१॥ 85 | 86 | भिल्लवडीग्रामासी । आला ब्रह्मचारी परियेसीं । अन्नोदक नेघे उपवासी । पातला निशीं दैववशें ॥४२॥ 87 | 88 | जेथें असे जगन्माता । भुवनेश्वरी विख्याता । तेथें पातला त्वरिता । करी दर्शन तये वेळीं ॥४३॥ 89 | 90 | न करी स्नान संध्या देखा । अपार करीतसे दुःखा । देवद्वारासन्मुखा । धरणें घेतलें तया वेळीं ॥४४॥ 91 | 92 | येणेंपरी दिवस तीनी । निर्वाण मन करुनि । अन्नोदक त्यजूनि । बैसला तो द्विजकुमर ॥४५॥ 93 | 94 | नव्हे कांहीं स्वप्न त्यालागोनि । म्हणोनि कोपे बहु मनीं । म्हणे अंबा भवानी । कां उपेक्षिसी आम्हांसी ॥४६॥ 95 | 96 | आक्रोशोनि तये वेळीं । शस्त्रें घेऊनियां प्रबळी । आपुली जिव्हा तात्काळी । छेदूनि वाहे देवीचरणीं ॥४७॥ 97 | 98 | जिव्हा वाहोनि अंबेसी । मागुती म्हणे परियेसीं । जरी तूं मज उपेक्षिसी । वाहीन शिर तुझे चरणीं ॥४८॥ 99 | 100 | ऐसें निर्वाण मानसीं । क्रमिता झाला तो निशी । स्वप्न जाहलें तयासी । ऐका समस्त श्रोते जन ॥४९॥ 101 | 102 | "ऐक बाळा ब्रह्मचारी । नको आक्रोशं आम्हांवरी । असे कृष्णापश्चिमतीरीं । त्वरित जाय तयाजवळी ॥५०॥ 103 | 104 | औदुंबरवृक्षातळीं । असे तापसी महाबळी । अवतारपुरुष चंद्रमौळी । तुझी वांछा पुरवील" ॥५१॥ 105 | 106 | ऐसें स्वप्न तयासी । जाहलें अभिनव परियेसीं । जागृत होतांचि हर्षी । निघाला त्वरित तेथोनि ॥५२॥ 107 | 108 | निघाला विप्र त्वरित । पोहत गेला प्रवाहांत । पैलतटा जाऊनि त्वरित । देखता जाहला श्रीगुरुसी ॥५३॥ 109 | 110 | चरणांवरी ठेवूनि माथा । करी स्तोत्र अत्यंता । श्रीगुरुमूर्ति संतोषतां । आश्वासिती तया वेळीं ॥५४॥ 111 | 112 | संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । माथां हस्त ठेविती । ज्ञान जाहलें त्वरिती । जिव्हा आली तात्काळ ॥५५॥ 113 | 114 | वेद-शास्त्र-पुराण । तर्क भाषा व्याकरण । समस्त त्याचें अंतःकरण । पूर्ण जाहलें तात्काळीं ॥५६॥ 115 | 116 | जैसा मानससरोवरास । वायस जातां परियेस । जैसा होय राजहंस । तैसें झालें विप्रकुमरा ॥५७॥ 117 | 118 | चिंतामणि-संपर्केसीं । सुवर्ण होय लोह कैसी । मृत्तिका पडतां जांबूनदीसी । सुवर्ण होय जेवीं देखा ॥५८॥ 119 | 120 | तैसें तया ब्राह्मणासी । गुरुचरण होतां स्पर्शी । आली अखिल विद्या त्यासी । वेदशास्त्रादि तर्क भाषा ॥५९॥ 121 | 122 | सिद्ध म्हणे नामधारका । श्रीगुरुमहिमा ऐसी ऐका । जे जे स्थानीं वास देखा । स्थानमहिमा ऐसी असे ॥६०॥ 123 | 124 | म्हणोनि सरस्वती-गंगाधर । सांगे श्रीगुरुचरित्रविस्तार । ऐकतां होय मनोहर । सकळाभीष्‍ट साधती ॥६१॥ 125 | 126 | इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्ध-नामधारकसंवादे भिल्लवडीस्थानमहिमावर्णनं-मंदमतिब्राह्मणवरप्रदानं नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥१७॥ 127 | 128 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेव दत्त ॥ 129 | 130 | ( ओंवीसंख्या ६१ ) 131 | 132 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay22.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | नामधारक शिष्यराणा । लागे सिद्धाचिया चरणा । कर जोडोनिया जाणा । विनवीतसे परियेसा ॥१॥ 5 | 6 | जय जयाजी योगीश्वरा । शिष्यजनमनोहरा । तूचि तारक भवसागरा । अज्ञानतिमिराज्योती तू ॥२॥ 7 | 8 | तुझा चरणसंपर्क होता । झाले ज्ञान मज आता । परमार्थवासना तत्त्वतां । झाली तुझे प्रसादे ॥३॥ 9 | 10 | दाखविली गुरूची सोय । तेणे सकळ ज्ञान होय । तूचि तारक योगिराय । परमपुरुषा सिद्धमुनी ॥४॥ 11 | 12 | गुरुचरित्रकामधेनु । सांगितले मज विस्तारोनि । अद्यापि न धाय माझे मनु । आणिक आवडी होतसे ॥५॥ 13 | 14 | मागे तुम्ही निरोपिले । श्रीगुरु गाणगापुरी आले । पुढे कैसे वर्तले । विस्तारावे दातारा ॥६॥ 15 | 16 | ऐकोनि शिष्याचे वचन । सांगे सिद्ध संतोषोन । म्हणे शिष्या तू सगुण । गुरुकृपेच बाळक ॥७॥ 17 | 18 | धन्य धन्य तुझे जीवन । धन्य धन्य तुझे मन । होसी तूचि पूज्यमान । या समस्त लोकांत ॥८॥ 19 | 20 | तुवा प्रश्न केलासी । संतोष माझ्या मानसी । उल्हास होतो सांगावयासी । गुरुचरित्रकामधेनु ॥९॥ 21 | 22 | पुढे वाढला अनंत महिमा । सांगतां असे अनुपमा । श्रीगुरु आले गाणगाभुवनी । राहिले संगमी गुप्तरूपे ॥१०॥ 23 | 24 | भीमा उत्तरवाहिनीसी । अमरजासंगमविशेषी । अश्वत्थ नारायण परियेसी । महावरद स्थान असे ॥११॥ 25 | 26 | अमरजा नदी थोर । संगम झाला भीमातीर । प्रयागासमान असे क्षेत्र । अष्टतीर्थे असती तेतेह ॥१२॥ 27 | 28 | तया तीर्थांचे महिमान । अपार असे आख्यान । पुढे तुज विस्तारोन । सांगेन ऐक शिष्योत्तमा ॥१३॥ 29 | 30 | तया स्थानी श्रीगुरुमूर्ति । होती गौप्य अतिप्रीती । तीर्थमहिमा करणे ख्याति । भक्तजनतारणार्थ ॥१४॥ 31 | 32 | समस्त तीर्थे श्रीगुरुचरणी । ऐसे बोलती वेदपुराणी । त्यासी कायसे तीर्थ गहनी । प्रकाश करी क्षेत्रांसी ॥१५॥ 33 | 34 | भक्तजनतारणार्थ । तीर्थे हिंडे श्रीगुरुनाथ । गौप्य होती कलियुगात । प्रकट केली गुरुनाथे ॥१६॥ 35 | 36 | तेथील महिमा अनुक्रमेसी । सांगो पुढे विस्तारेसी । प्रकट झाले श्रीगुरू कैसी । सांगेन ऐका एकचित्ते ॥१७॥ 37 | 38 | ऐसा संगम मनोहर । तेथे वसती श्रीगुरुवर । त्रिमूर्तींचा अवतार । गौप्य होय कवणेपरी ॥१८॥ 39 | 40 | सहस्त्र किरणे सूर्यासी । केवी राहवेल गौप्येसी । आपोआप प्रकाशी । होय सहज गुण तयाचे ॥१९॥ 41 | 42 | वसती रानी संगमासी । जाती नित्य भिक्षेसी । तया गाणगापुरासी । माध्याह्नकाळी परियेसा ॥२०॥ 43 | 44 | तया ग्रामी द्विजवर । असती एकशत घर । होते पूर्वी अग्रहार । वेदपाठक ब्राह्मण असती ॥२१॥ 45 | 46 | तया स्थानी विप्र एक । राहत असे सुक्षीण देख । भार्या त्याची पतिसेवक । पतिव्रताशिरोमणी ॥२२॥ 47 | 48 | वर्तत असता दरिद्रदोषी । असे एक वांझ महिषी । वेसण घातली तियेसी । दंतहीन अतिवृद्ध ॥२३॥ 49 | 50 | नदीतीरी मळियासी । क्षारमृत्तिका वहावयासी । नित्य द्रव्य देती त्यासी । मृत्तिका क्षार वहावया ॥२४॥ 51 | 52 | तेणे द्रव्ये वरो घेती । येणे रीती काळ क्रमिती । श्रीगुरुनाथ अतिप्रीती । येती भिक्षेसी त्याचे घरा ॥२५॥ 53 | 54 | विप्र लोक निंदा करिती । कैचा आला यति म्हणती । आम्ही ब्राह्मण असो श्रोती । न ये भिक्षा आमुचे घरी ॥२६॥ 55 | 56 | नित्य आमुचे घरी देखा । विशेष अन्न अनेक शाका । असे त्यजुनी यति ऐका । जातो दरिद्रियाचे घरी ॥२७॥ 57 | 58 | ऐसे बोलती विप्र समस्त । भक्तवत्सल श्रीगुरुनाथ । प्रपंचरहित परमार्थ । करणे असे आपुल्या मनी ॥२८॥ 59 | 60 | पाहे पा विदुराच्या घरा । प्रीती कैसी शार्ङगधरा । दुर्योधनराजद्वारा । कधी न वचे परियेसा ॥२९॥ 61 | 62 | सात्त्विकबुद्धी जे वर्तती । श्रीगुरूची त्यांसी अतिप्रीति । इह सौख्य अपरा गति । देतो आपल्या भक्तांसी ॥३०॥ 63 | 64 | ऐसा कृपाळू परम पुरुष । भक्तावरी प्रेम हर्ष । त्यासी दुर्बळ काय दोष । रंका राज्य देउ शके ॥३१॥ 65 | 66 | जरी कोपे एखाद्यासी । भस्म करील परियेसी । वर देता दरिद्रियासी । राज्य होय क्षितीचे ॥३२॥ 67 | 68 | ब्रह्मदेवे आपुल्या करे । लिहिली असती दुष्ट अक्षरे । श्रीगुरुचरणसंपर्के । दुष्टाक्षरे ती शुभ होती ॥३३॥ 69 | 70 | ऐसे ब्रीद श्रीगुरुचे । वर्णू न शके माझे वाचे । थोर पुण्य त्या ब्राह्मणाचे । श्रीगुरु जाती तया घरा ॥३४॥ 71 | 72 | वर्तत असता एके दिवसी । न मिळे वरू त्या ब्राह्मणासी । घरी असे वांझ महिषी । नेली नाही मृत्तिकेसी ॥३५॥ 73 | 74 | तया विप्रमंदिरासी । श्रीगुरु आले भिक्षेसी । महा उष्ण वैशाखमासी । माध्याह्नकाळी परियेसा ॥३६॥ 75 | 76 | ऐसे श्रीगुरुकृपामूर्ति । गेले द्विजगृहाप्रती । विप्र गेला याचकवृत्ती । वनिता त्याची घरी असे ॥३७॥ 77 | 78 | भिक्षा म्हणता श्रीगुरुनाथ । पतिव्रता आली धावत । साष्टांगी दंडवत । करिती झाली तये वेळी ॥३८॥ 79 | 80 | नमन करूनि श्रीगुरूसी । विनवीतसे भक्तीसी । आपला पती याचकवृत्तीसी । गेला असे अवधारा ॥३९॥ 81 | 82 | उत्कृष्ट धान्य घरी बहुत । घेवोनि येतिल पती त्वरित । तववरी स्वामी बैसा म्हणत । पिढे घातले बैसावया ॥४०॥ 83 | 84 | श्रीगुरुमूर्ति हास्यवदन । बैसते झाले शुभासन । तिये विप्रस्त्रियेसी वचन । बोलती क्षीर का वो न घालिसी ॥४१॥ 85 | 86 | तुझे द्वारी असता महिषी । क्षीर काहो न घालिसी भिक्षेसी । आम्हाते तू का चाळविसी । नाही वरू म्हणोनिया ॥४२॥ 87 | 88 | श्रीगुरुवचन ऐकोन । विप्रवनिता करी नमन । वांझ महिषी दंतहीन । वृद्धत्व झाले तियेसी ॥४३॥ 89 | 90 | उपजतांची आमुचे घरी । वांझ झाली दगडापरी । गाभा न वाचे कवणेपरी । रेडा म्हणोनि पोशितो ॥४४॥ 91 | 92 | याचि कारणे तियेसी । वेसण घातली परियेसी । वाहताती मृत्तिकेसी । तेणे आमुचा योगक्षेम ॥४५॥ 93 | 94 | श्रीगुरु म्हणती तियेसी । मिथ्या बोलसी आम्हांसी । त्वरित जावोनिया महिषीसी । दुहूनि आणी क्षीर आम्हा ॥४६॥ 95 | 96 | ऐसे वचन ऐकोनि । विश्वास झाला तिचे मनी । काष्ठपात्र घेवोनि । गेली ऐका दोहावया ॥४७॥ 97 | 98 | श्रीगुरुवचन ऐकोन । विप्रवनिता जाता क्षण । दुभली क्षीर संतोषोन । भरणे दोन तये वेळी ॥४८॥ 99 | 100 | विस्मय करी विप्रवनिता । म्हणे ईश्वर हा तत्त्वता । याचे वाक्य परिसता । काय नवल म्हणतसे ॥४९॥ 101 | 102 | क्षीर घेवोनि घरात । आली पतिव्रता त्वरित । तापविती झाली अग्नीत । सवेचि विनवी परियेसा ॥५०॥ 103 | 104 | श्रीगुरु म्हणती तियेसी । घाली हो क्षीर भिक्षेसी । जाणे आम्हा स्वस्थानासी । म्हणोनि निरोपिती तये वेळी ॥५१॥ 105 | 106 | परिसोनि स्वामीचे वचन । घेवोनि आली क्षीरभरण । केले गुरुनाथे प्राशन । अतिसंतोषे करूनिया ॥५२॥ 107 | 108 | संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । वर देती अतिप्रीती । तुझे घरी अखंडिती । लक्ष्मी राहे निरंतर ॥५३॥ 109 | 110 | पुत्रपौत्री श्रियायुक्त । तुम्ही नांदाल निश्चित । म्हणोनि निघाले त्वरित । संगमस्थानासी आपुल्या ॥५४॥ 111 | 112 | श्रीगुरु गेले संगमासी । आला विप्र घरासी । ऐकता झाला विस्तारेसी । महिमा श्रीगुरुमूर्तीचा ॥५५॥ 113 | 114 | म्हणे अभिनव झाले थोर । होईल ईश्वरी अवतार । आमुच्या दृष्टी दिसे नर । परमपुरुष तोचि सत्य ॥५६॥ 115 | 116 | विप्र म्हणे स्त्रियेस । आमुचे गेले दरिद्रदोष । भेट जाहली श्रीगुरुविशेष । सकळाभीष्टे साधली ॥५७॥ 117 | 118 | म्हणोनि मनी निर्धार करिती । भेटी जाऊ कैचा यति । हाती घेवोनि आरती । गेले दंपती संगमासी ॥५८॥ 119 | 120 | भक्तिपूर्वक श्रीगुरूसी । गंधाक्षताधूपदीपेसी । नैवेद्यतांबूलप्रदक्षिणेसी । पूजा करिती सद्भावे ॥५९॥ 121 | 122 | येणेपरी द्विजवर । लाधता जाहला जैसा वर । कन्यापुत्र लक्ष्मी स्थिर । पूर्ण आयुष्य झाले जाण ॥६०॥ 123 | 124 | सिद्ध म्हणे शिष्यासी । श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । दैन्य कैसे त्या नरासी । अष्टैश्वर्यै भोगीतसे ॥६१॥ 125 | 126 | म्हणे सरस्वतीगंगाधर । सांगे गुरुचरित्रविस्तार । ऐकता होय मनोहर । दैन्यावेगळा होय त्वरित ॥६२॥ 127 | 128 | इतिश्रीगुरुचरित्रामृत । वंध्या महिषी दुग्ध देत । निश्चयाचे बळे सत्य । भाग्य आले विप्रासी ॥६३॥ 129 | 130 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे वंध्यामहिषीदोहनं नाम द्वाविंशोऽध्यायः ॥२२॥ 131 | 132 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 133 | 134 | (ओवीसंख्या ६३) 135 | 136 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay52.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | नामधारक विनवी सिद्धासी । श्रीगुरु निघाले शैल्ययात्रेसी । पुढें कथा वर्तली कैसी । तें विस्तारेंसी मज सांगावें ॥१॥ 5 | 6 | सिद्ध म्हणे शिष्योत्तमा । काय सांगूं सद्‌गुरुची महिमा । आतां वर्णनाची झाली सीमा । परी गुरुभक्तिप्रेमा नावरे ॥२॥ 7 | 8 | श्रीगुरु सिद्ध झाले जावयासी । श्रीपर्वतीं यात्राउद्देशीं । हा वृत्तान्त नागरिक जनासी । कळला परियेसीं तात्काळ ॥३॥ 9 | 10 | समस्त जन आले धावत । नरनारी सर्व मिळाल्या बहुत । गुरुसी प्रार्थित अनेक भक्त । श्रीपर्वतासी स्वामी कां जातां ॥४॥ 11 | 12 | आम्हांसी भासतें व्यक्त । तुम्ही अवतार करितां समाप्त । निरंतर आपण असा अव्यक्त । परिजनांसी सुव्यक्त दिसत होतां ॥५॥ 13 | 14 | तुमचे चरणांचें होतां दर्शन । पातकांचें होतसे दहन । आतां कैसें करतील जन । म्हणोनि लोटांगणें घालिती ॥६॥ 15 | 16 | पुढें आम्हांस काय गति । आम्हीं तरावें कैशा रीतीं । स्वामीचे चरण नौका होती । तेणें पार उतरत होतों ॥७॥ 17 | 18 | तुम्ही भक्तास कामधेनूपरी । कामना पुरवीत होतां बरी । म्हणोनि जगले आजवरी । याउपरी आम्हीं काय करावें ॥८॥ 19 | 20 | स्वामीकरितां गाणगापूर । झालें होतें वैकुंठपूर । आतां दीपाविणें जैसें मंदिर । तैसें साचार होईल हें ॥९॥ 21 | 22 | माउलीविणें तान्हें बाळ । कीं देवाविणें देऊळ । जळाविणे जैसें कमळ । तैसें सकळ तुम्हांविणें ॥१०॥ 23 | 24 | माता पिता सकळ गोत । इष्‍टमित्र कुळदैवत । सर्वही आमुचा गुरुनाथ । म्हणोनि काळ क्रमित होतों ॥११॥ 25 | 26 | आपुल्या बाळकांसी अव्हेरुनी । कैसें जातां स्वामी येथुनी । अश्रुधारा लागल्या लोचनीं । तळमळती सकळ जन ॥१२॥ 27 | 28 | तेव्हां गुरु समस्त जनांप्रती । हास्यवदन करुनि बोलती । तुम्ही जनहो मानूं नका खंती । सांगतों यथास्थित तें ऐका ॥१३॥ 29 | 30 | आम्ही असतों याचि ग्रामीं । स्नान पान करुं अमरजासंगमीं । गौप्यरुपें रहातों नियमीं । चिंता कांहीं तुम्हीं न करावी ॥१४॥ 31 | 32 | राज्य झालें म्लेंच्छाक्रांत । आम्ही भूमंडळीं विख्यात । आमुचे दर्शनास बहु येथ । यवन सतत येतील पैं ॥१५॥ 33 | 34 | तेणें प्रजेस होईल उपद्रव । आम्ही अदृश्य रहातों यास्तव । ज्यास असे दृढ भक्तिभाव । त्यास दृश्य स्वभावें होऊं ॥१६॥ 35 | 36 | लौकिकामध्यें कळावयासी । आम्ही जातों श्रीशैल्यपर्वतासी । चिंता न करावी मानसीं । ऐसें समस्तांसी संबोधिलें ॥१७॥ 37 | 38 | मठीं आमुच्या ठेवितों पादुका । पुरवितील कामना ऐका । अश्वत्थवृक्ष आहे निका । तो सकळिकांचा कल्पतरु ॥१८॥ 39 | 40 | कामना पुरवील समस्त । संदेह न धरावा मनांत । मनोरथ प्राप्त होती त्वरित । ही मात आमुची सत्य जाणा ॥१९॥ 41 | 42 | संगमीं करुनिया स्नान । पूजोनि अश्वत्थनारायण । मग करावें पादुकांचें अर्चन । मनकामना पूर्ण होतील ॥२०॥ 43 | 44 | विघ्नहर्ता विनायक । आहे तेथें वरदायक । तीर्थें असती अनेक । पावाल तुम्ही सुख अपार ॥२१॥ 45 | 46 | पादुकांची करुनि पूजा । त्रिकाळ आरती करुनि ओजा । आमुचें वचन यथार्थ समजा । म्हणोनि द्विजांसी गुरु सांगती ॥२२॥ 47 | 48 | आम्ही येथेंच रहातों मठांत । हें वचन जाणावें निश्चित । ऐसें संबोधूनि जना आद्यंत । निघाले त्वरित गुरुराज पैं ॥२३॥ 49 | 50 | समागमें जे धावले जन । त्यांचें करुन समाधान । शिष्यांसहित त्वरित गतीनें । गेले निघून श्रीगुरु ॥२४॥ 51 | 52 | लोक माघारे परतले । समस्त गुरुच्या मठासी आले । तेथें समस्तांनीं गुरु देखिले । बैसले होते निजासनीं ॥२५॥ 53 | 54 | सवेंचि पहातां झाले गुप्त । जन मनीं परम विस्मित । आम्ही सोडूनि आलों मार्गांत । येथें गुरुनाथ देखिले ॥२६॥ 55 | 56 | सर्वव्यापी नारायण । त्रैमूर्ति अवतार पूर्ण । चराचरी श्रीगुरु आपण । भक्तांकारणें रुप धरिती ॥२७॥ 57 | 58 | ऐसा दृष्‍टान्त दावूनि जनांसी । आपण गेले श्रीशैल्यासी । पावले पाताळगंगेसी । राहिले त्या दिवसीं तेथें ॥२८॥ 59 | 60 | श्रीगुरु शिष्यांसी म्हणती । मल्लिकार्जुनासी जावोनि शीघ्र गतीं । पुष्पांचें आसन यथास्थितीं । करोनि निगुती आणावें ॥२९॥ 61 | 62 | शिष्य धावले अति शीघ्र । पुन्नागादि कंद कल्हार । करवीर बकुळ चंपक मंदार । पुष्पें अपार आणिलीं ॥३०॥ 63 | 64 | त्या पुष्पांचें केलें दिव्यासन । तें गंगाप्रवाहावरी केलें स्थापन । त्यावरी श्रीगुरु आपण । बैसले ते क्षणीं परमानंदें ॥३१॥ 65 | 66 | बहुधान्य संवत्सर माघमास । कृष्णप्रतिपदा शुभ दिवस । बृहस्पति होता सिंहराशीस । उत्तर दिशे होता सूर्य पैं ॥३२॥ 67 | 68 | शिशिर ऋतु कुंभ संक्रमण । लग्नघटिका सुलक्षण । ऐसे शुभमुहूर्तीं गुरु आपण । आनंदें प्रयाण करिते झाले ॥३३॥ 69 | 70 | मध्यें प्रवाहांत पुष्पासनीं । बैसोनि शिष्यास संबोधोनि । आमुचा वियोग झाला म्हणोनि । तुम्हीं मनीं खेद न मानावा ॥३४॥ 71 | 72 | त्या गाणगापुरांत । आम्ही असोच पूर्ववत । भावता दृढ धरा मनांत । तुम्हां दृष्‍टान्त तेथें होईल ॥३५॥ 73 | 74 | आम्ही जातों आनंदस्थानासी । तेथें पावलों याची खूण तुम्हांसी । फुलें येतील जिनसजिनसीं । तुम्हांस तो प्रसाद ॥३६॥ 75 | 76 | पुष्पांचें करिता पूजन । तुम्हां होईल देव प्रसन्न । भक्तिभावें करावी जतन । प्राणासमान मानुनी ॥३७॥ 77 | 78 | आणिक एक ऐका युक्ति । जे कोणी माझें चरित्र गाती । प्रीतीनें नामसंकीर्तन करिती । ते मज प्रिय गमती फार ॥३८॥ 79 | 80 | मजपुढें करितील गायन । जाणोनि रागरागिणी तानमान । चित्तीं भक्तिभाव धरुन । करिती ते मज कीर्तन परमानंदें ॥३९॥ 81 | 82 | भक्त मज फार आवडती । जे माझें कथामृत पान करिती । त्यांचे घरीं मी श्रीपती । वसतों प्रीतीनें अखंडित ॥४०॥ 83 | 84 | आमुचें चरित्र जो पठण करी । त्यास लाभती पुरुषार्थ चारी । सिद्धि सर्वही त्याच्या द्वारीं । दासीपरी तिष्‍ठतील ॥४१॥ 85 | 86 | त्यासी नाहीं यमाचें भय । त्यास लाभ लाभे निश्चय । पुत्रपौत्रांसहित अष्‍टैश्चर्य । अनुभवोनि निर्भय पावे मुक्ति ॥४२॥ 87 | 88 | हें वचन मानी अप्रमाण । तो भोगील नरक दारुण । तो गुरुद्रोही जाण जन्ममरण । दुःख अनुभवणें न सुटे त्यासी ॥४३॥ 89 | 90 | या कारणें असूं द्या विश्वास । सुख पावाल बहुवस । ऐसें सांगोनि शिष्यांस । श्रीगुरु तेथूनि अदृश्य झाले ॥४४॥ 91 | 92 | शिष्य अवलोकिती गंगेंत । तों दृष्‍टीं न दिसती श्रीगुरुनाथ । बहुत होवोनि चिंताक्रांत । तेथें उभे तटस्थ झाले ॥४५॥ 93 | 94 | इतुकियात आला नावाडी तेथ । तो शिष्या सांगे वृत्तान्त । गंगेचे पूर्वतीरीं श्रीगुरुनाथ । जात असतां म्यां देखिले ॥४६॥ 95 | 96 | आहे वेष संन्यासी दंडधारी । काषयांबर वेष्‍टिलें शिरीं । सुवर्णपादुका चरणामाझारीं । कांति अंगावरी फाकतसे ॥४७॥ 97 | 98 | तुम्हांस सांगा म्हणोनि । गोष्‍टी सांगितली आहे त्यांनीं । त्यांचे नांवें श्रीनृसिंहमुनि । ते गोष्‍टी कानीं आइका ॥४८॥ 99 | 100 | कळिकाळास्तव तप्त होउनी । आपण असतों गाणगाभुवनीं । तुम्हीं तत्पर असावें भजनीं । ऐसें सांगा म्हणोनि कथिलें ॥४९॥ 101 | 102 | प्रत्यक्ष पाहिले मार्गांत । तुम्ही कां झाले चिंताक्रांत । पुष्पें येतील जळांत । घेऊनि निवांत रमावें ॥५०॥ 103 | 104 | नावाडी यानें ऐसें कथिलें । त्यावरुनि शिष्य हर्षले । इतुकियांत गुरुप्रसाद फुलें । आलीं प्रवाहांत वाहत ॥५१॥ 105 | 106 | तीं परमप्रसादसुमनें । काढोनि घेतलीं शिष्यवर्गानें । मग परतले आनंदानें । गुरुध्यान मनीं करित ॥५२॥ 107 | 108 | सिद्धासी म्हणे नामधारक । पुष्पें किती आलीं प्रासादिक । शिष्य किती होते प्रमुख । तें मज साद्यंत सांगावें ॥५३॥ 109 | 110 | सिद्ध म्हणे नामधारका । तुवां भली घेतली आशंका । धन्य बा तुझ्या विवेका । होसी साधक समर्थ ॥५४॥ 111 | 112 | खूण सांगतों ऐक आतां । श्रीगुरु गाणगापुरीं असता । बहुत शिष्य होते गणितां । नाठवती ते ये समयीं ॥५५॥ 113 | 114 | ज्यांणीं केला आश्रमस्वीकार । ते संन्यासी थोर थोर । तीर्थें हिंडावया गेले फार । कृष्णबाळसरस्वती प्रमुख ते ॥५६॥ 115 | 116 | जे शिष्य झाले गृहस्थ केवळ । ते आपुल्या गृहीं नांदती सकळ । तारक होते श्रीगुरुनाथ प्रबळ । भक्त अपरिमित तारिले ॥५७॥ 117 | 118 | श्रीजगद्गुरुच्या समागमीं । चारीजण होतों आम्ही । सायंदेव नंदी नरहरी मी । श्रीगुरुची सेवा करीत होतों ॥५८॥ 119 | 120 | चौघांनीं घेतलीं पुष्पें चारी । गुरुप्रसाद वंदिला शिरीं । हीं पहा म्हणोनि पुष्पें करीं । घेऊनि झडकरी दिधलीं ॥५९॥ 121 | 122 | चौघांनीं चारी पुष्पांसी । मस्तकीं धरिलीं भावेंसी । आनंद झाला नामधारकासी । गुरुप्रसाद त्याचे दृष्‍टीं पडला ॥६०॥ 123 | 124 | इति श्रीगुरुचरित्रामृत । सिद्ध नामधारकासी सांगत । श्रीगुरुप्रसाद झाला प्राप्त । द्विपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥६१॥ 125 | 126 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे प्रसादप्राप्तिर्नाम द्विपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥५२॥ 127 | 128 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 129 | 130 | (ओवीसंख्या ६१) 131 | 132 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay48.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः ॥ 3 | 4 | सिद्ध म्हणे नामधारकासी । अपूर्व झालें परियेसीं । गुरुचरित्र विस्तारेंसी । सांगतां संतोष होतसे ॥१॥ 5 | 6 | गाणगापुरीं असतां गुरु । ख्याति झाली अपरंपारु । भक्त होता एक शूद्रू । तयाची कथा ऐक पां ॥२॥ 7 | 8 | श्रीगुरु नित्य संगमासी । जात असता अनुष्‍ठानासी । मार्गी तो शूद्र परियेसीं । आपुले शेतीं उभा असे ॥३॥ 9 | 10 | श्रीगुरुतें नित्य देखोनि । धावत येऊनि शेतांतूनी । आपण साष्‍टांगीं नमोनि । पुनरपि जात आपुले स्थाना ॥४॥ 11 | 12 | माध्यान्हकाळीं मठासी येता । पुनरपि चरणीं ठेवी माथा । ऐसे कितीएक दिवस होतां । शूद्राची भक्ति वाढली ॥५॥ 13 | 14 | श्रीगुरु तयासी न बोलती । नमन केलिया उभे असती । येणें विधीं बहु काळ क्रमिती । आला शूद्र नमस्कारा ॥६॥ 15 | 16 | नमस्कारितां शूद्रासी श्रीगुरु पुसती संतोषीं । कां गा नित्य तूं कष्‍टतोसी । नमन करिसी येऊनिया ॥७॥ 17 | 18 | तुझे मनीं काय वासना । सांग त्वरित आम्हां जाणा । शूद्र म्हणे आवड मना । शेत अधिक पिकावें ॥८॥ 19 | 20 | तयासी पुसती गुरुनाथ । काय पेरिलें शेतांत । शूद्र म्हणे यावनाळ बहुत । पीक आलें तुझे धर्मीं ॥९॥ 21 | 22 | नमस्कारितां तुम्हां नित्य । पीक आलें असे अत्यंत । पोटरीं येतील त्वरित । आतां तुझेनि धर्मीं जेवूं ॥१०॥ 23 | 24 | स्वामी यावें शेतापासीं । पहावें अमृतदृष्‍टींसी । तूं समस्तां प्रतिपाळिसी । शूद्र म्हणोनि न उपेक्षावें ॥११॥ 25 | 26 | श्रीगुरु गेले शेतापासीं । पाहूनि म्हणती त्या शूद्रासी । सांगेन एक ऐकसी । विश्वास होईल बोलाचा ॥१२॥ 27 | 28 | जें सांगेन मी तुजसी । जरी भक्तीनें अंगिकारिसी । तरीच सांगूं परियेसीं । एकभावें त्वां करावें ॥१३॥ 29 | 30 | शूद्र विनवी स्वामियासी । गुरुवाक्य कारण आम्हांसी । दुसरा भाव आम्हांसी । नाहीं स्वामी म्हणे तो ॥१४॥ 31 | 32 | मग निरोपिती श्रीगुरु तयासी । आम्ही जातों संगमासी । परतोनि येऊं मध्यान्हासी । तंव कापावें सर्व पीक ॥१५॥ 33 | 34 | ऐसें सांगोनि शूद्रासी । श्रीगुरु गेले संगमासी । शूद्र विचारी मानसीं । गुरुवाक्य आपणा कारण ॥१६॥ 35 | 36 | शीघ्र आला ग्रामांत । अधिकारियासी विनवीत । खंडोनि द्यावें मला शेत । गत संवत्सराप्रमाणें धान्य देईन ॥१७॥ 37 | 38 | अधिकारी म्हणती तयासी । पीक झालें असे बहुवसीं । या कारणें उक्तें मागसी । अंगिकार न करिती ॥१८॥ 39 | 40 | नाना प्रकारें विनवी त्यांसी । द्विगुण देईन गतसंवत्सरेसी । अंगिकारिलें संतोषीं । वचनपत्र लिहून घेती ॥१९॥ 41 | 42 | आपण अभयपत्र घेऊनि । लोक मिळवोनि तत्क्षणीं । गेला शेतांत संतोषोनि । म्हणे कापा तयासी ॥२०॥ 43 | 44 | कापूं लागतां शेतासी । स्त्री-पुत्र वर्जिती तयासी । पाषाण घेऊनि स्त्रियेसी । मारुं आला तो शूद्र ॥२१॥ 45 | 46 | पुत्रातें मांरी येणेंपरी । पळत आले गांवाभीतरीं । आड पडतां राजद्वारीं । पिसें लागलें पतीसी ॥२२॥ 47 | 48 | पीक असे बहुवसी । कापून टाकितो मूर्खपणेंसी । वर्जितां पहा आम्हांसी । पाषाणघाईं मारिलें ॥२३॥ 49 | 50 | संन्याशाचें माहात्म्य वाचें बोले । पीक सर्व कोमळ कापिलें । आमुचें जीवित्व भाणास गेलें । आणिक भक्षितों एक मास आम्ही ॥२४॥ 51 | 52 | अधिकारी म्हणती तयासी । कापी ना का आपुल्या शेतासी । पत्र असे आम्हांपासीं । गतसंवत्सरा द्विगुण धान्य द्यावें ॥२५॥ 53 | 54 | वर्जावया माणसें पाठविती । शूद्र न ऐके कवणे गतीं । शूद्र म्हणे अधिकारी भीतीं । पेवीचे कण आतां देईन ॥२६॥ 55 | 56 | दूत सांगती अधिकारियासी । आम्हीं सांगितलें शूद्रासी । सांगोनि पाठविलें तुम्हांसी । विनोद असे परियेसा ॥२७॥ 57 | 58 | जरी भितील अधिकारी । तरी देईन आतांचि घरीं । गुरें बांधीन तयांचे द्वारीं । पत्र आपण दिलें असे ॥२८॥ 59 | 60 | दूत सांगती ऐशा रीतीं । पुढें वर्तली काय स्थिति । राजा अधिकारी तयाप्रती । काय उत्तर बोलतसे ॥२९॥ 61 | 62 | अधिकारी म्हणती तयासी । आम्हां चिंता कायसी । पेव ठाउकें आहे आम्हांसी । धान्य आहे अपार ॥३०॥ 63 | 64 | इतुकें होतां शूद्रें देखा । पीक कापिलें मनःपूर्वका । उभा असे मार्गीं ऐका । श्रीगुरु आले परतोनि ॥३१॥ 65 | 66 | नमन करोनि श्रीगुरुसी । शेत दाखविलें कापिलें ऐसी । श्रीगुरु म्हणती तयासी । वायां कापिलें म्हणोनि ॥३२॥ 67 | 68 | विनोदें तुज सांगितलें । तुवां निर्धारें कापलें । शूद्र म्हणे तुमचें वाक्य भलें । तेंचि मज कामधेनु ॥३३॥ 69 | 70 | ऐसें ऐकोनि श्रीगुरु म्हणती । निर्धार असे तुझे चित्तीं । होईल अत्यंत फळप्राप्ति । चिंता न करीं मानसीं ॥३४॥ 71 | 72 | ऐसें सांगोनि श्रीगुरुनाथ । आले आपण ग्रामांत । सवें शूद्र असे येत । आपुले घराप्रती गेला ॥३५॥ 73 | 74 | पुसावया येती समस्त । तयाचे घरीं होतो आकांत । स्‍त्री-पुत्र सर्व रुदन करीत । म्हणती आपुला ग्रास गेला ॥३६॥ 75 | 76 | शूद्र समस्तांतें संबोखी । न करीं चिंता रहा सुखी । गुरुसोय नेणती मूर्खी । कामधेनु वाक्य तयांचें ॥३७॥ 77 | 78 | एकेकाचे सहस्‍त्रगुण । अधिक लाभ तुम्हां जाण । स्थिर करा अंतःकरण । हानि नव्हे निर्धार पैं ॥३८॥ 79 | 80 | गुरुकृपा होय ज्यासी । दैन्य कैचें होय त्यासी । निधान जोडलें आम्हांसी । म्हणोनि शूद्र सांगतसे ॥३९॥ 81 | 82 | नर म्हणूं नये श्रीगुरुसी । शिवस्वरुप जाणा भरंवसीं । असे कारण पुढें आम्हांसी । म्हणोनि निरोपिलें असे मज ॥४०॥ 83 | 84 | नानापरी स्‍त्री-पुत्रांसी । संबोधित असे शूद्र अति हर्षीं । इष्‍टजन बंधुवर्गासी । येणेंचि रीतीं सांगतसे ॥४१॥ 85 | 86 | समस्त राहिले निवांत । ऐसें आठ दिवस क्रमित । वायु झाला अति शीत । समस्त पिकें नासलीं ॥४२॥ 87 | 88 | समस्त ग्रामींची पिकें देखा । शीतें नासलीं सकळिका । पर्जन्य पडला अकाळिका । मूळ नक्षत्रीं परियेसा ॥४३॥ 89 | 90 | ग्राम राहिला पिकावीण । शूद्रशेत वाढलें शतगुणें । वाढला यावनाळ सगुण । एकेका अकरा फरगडेंसी ॥४४॥ 91 | 92 | तैं शूद्र-स्‍त्री संतोषोनि । शेता आली पूजा घेऊनि । अवलोकितसे आपुले नयनीं । महानंद करितसे ॥४५॥ 93 | 94 | पीक झालें अत्यंत । देखोनिया समस्त । येऊनि जन समस्त तेथ । महदाश्चर्य करीत देखा ॥४६॥ 95 | 96 | येऊनि लागे पतिचरणीं । विनवीतसे कर जोडोनि । बोले मधुर करुणावचनीं । क्षमा करीं म्हणतसे ॥४७॥ 97 | 98 | अज्ञानमदें अति वेष्‍टिलें । नेणतां तुम्हांतें निंदिलें । गुरु कैचा काय म्हणितलें । क्षमा करणें प्राणनाथ ॥४८॥ 99 | 100 | ऐसें पतीसी संबोधोनि । शेतींचा देव पूजोनि । विचार केला दोघांनीं । गुरुदर्शना जावें आतां ॥४९॥ 101 | 102 | म्हणोनि सांगे स्त्रियेसी । पूजों आलीं श्रीगुरुसी । स्वामी पुसती तयांसी । काय वर्तमान म्हणोनिया ॥५०॥ 103 | 104 | चरणीं लागलीं तेव्हां दोन्ही । हस्तद्वय जोडोनि । स्वामीदर्शन उल्हासोनि । उभीं ठाकलीं संमुख ॥५१॥ 105 | 106 | दोघेंजणें स्तोत्र करिती । जय जयाजी श्रीगुरुमूर्ती । कामधेनु कुळदैवत म्हणती । तूंचि आमुचा गुरुराया ॥५२॥ 107 | 108 | तुझें अमृतवचन आम्हां । चिंतामणिप्रकार महिमा । पूर्ण केलें आमुच्या कामा । शरण आलों तुज आम्ही ॥५३॥ 109 | 110 | भक्तवत्सल ब्रीदख्याति । ऐसें जगीं तुज वानिती । आम्हीं देखिलें दृष्‍टांतीं । म्हणोनि चरणीं लागलीं ॥५४॥ 111 | 112 | नाना प्रकारें पूजा आरती । शूद्र-स्‍त्री करीतसे भक्तीं । श्रीगुरु बोलती अतिप्रीतीं । लक्ष्मी अखंड तुझे घरीं ॥५५॥ 113 | 114 | निरोप घेऊनि दोघेंजण । गेलीं आपुले आश्रमीं जाण । करितां मास काळक्रमण । पीक आलें अपार ॥५६॥ 115 | 116 | गतसंवत्सराहूनि देखा । शतगुणी झालें धान्य अधिका । शूद्र म्हणतसे ऐका । अधिकारियातें बोलावोनि ॥५७॥ 117 | 118 | शूद्र म्हणे अधिकारियासी । पीक गेलें सर्व गांवासी । वोस दिसे कोठारासी । आपण देऊं अर्धा भाग ॥५८॥ 119 | 120 | गतवर्षा द्विगुण तुम्हांसी । अंगिकारिलें मीं परियेसीं । धान्य झालें बहुवसीं । शतगुणें अधिक देखा ॥५९॥ 121 | 122 | परी देईन अर्ध संतोषीं । संदेह न धरा हो मानसीं । अधिकारी म्हणती तयासी । धर्महानि केवी करुं ॥६०॥ 123 | 124 | गुरुकृपा होतां तुजवरी । पीक झालें बहुतांपरी । नेऊनिया आपुले घरीं । राज्य करीं म्हणती तया ॥६१॥ 125 | 126 | संतोषोनि शूद्र देखा । विप्रासी वांटी धान्य अनेका । घेऊनि गेला सकळिका । राजधान्य देऊनि ॥६२॥ 127 | 128 | सिद्ध म्हणे नामधारकासी । श्रीगुरुचरित्र-महिमा परियेसीं । दृढ भक्ति असे ज्यासी । दैन्य कैचें तया घरीं ॥६३॥ 129 | 130 | सकळाभीष्‍टें त्यासी होती । लक्ष्मी राहे अखंडिती । गुरु सेवा हो निश्चिती । म्हणे सरस्वतीगंगाधर ॥६४॥ 131 | 132 | इति श्रीगुरुचरित्रामृत । गुरुशिष्यसंवाद विख्यात । भक्ता शूद्रा वर प्राप्त । अष्‍टचत्वारिंशोऽध्याय हा ॥६५॥ 133 | 134 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे शूद्रवरप्रदानं नाम अष्‍टचत्वारिंशो‍ऽध्यायः ॥४८॥ 135 | 136 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 137 | 138 | (ओवीसंख्या ६५) 139 | 140 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay47.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥ 3 | 4 | सिद्ध म्हणे नामधारकासी । अपूर्व एक कथा वर्तली परियेसीं । श्रीगुरुचरित्र अतिकवतुकेंसीं । परम पवित्र ऐक पां ॥१॥ 5 | 6 | गाणगापुरीं असतां श्रीगुरु । ख्याति जाहली अपारु । भक्त होता एक शूद्रु । नाम तया 'पर्वतेश्वर' ॥२॥ 7 | 8 | त्याच्या भक्तीचा प्रकारु । सांगेन ऐका मन स्थिरु । भक्ति केली श्रीगुरु । कायावाचामनेंकरुनि ॥३॥ 9 | 10 | श्रीगुरु नित्य संगमासी । जात असती अनुष्‍ठानासी । मार्गीं तो शूद्र परियेसीं । आपुले शेतीं उभा असे ॥४॥ 11 | 12 | श्रीगुरुतें नित्य देखोनि । येई धांवत शेतांतूनि । साष्‍टांगीं नमन करुनि । पुनरपि जाय आपुले स्थाना ॥५॥ 13 | 14 | माध्यान्हकाळीं मठासी । येतां मागुती नमस्कारी परियेसीं । ऐसें किती दिवसवर्षीं । शूद्र भक्ति करीतसे ॥६॥ 15 | 16 | श्रीगुरु तयासी न बोलती । नमन केलिया उगीच असती । येणेंविधि बहु काळ क्रमिती । आला शूद्र नमस्कारा ॥७॥ 17 | 18 | नमन करितां शूद्रासी । पुसती श्रीगुरु संतोषीं । कां रे नित्य कष्‍टतोसी । आड पडतोसी येऊनियां ॥८॥ 19 | 20 | तुझे मनीं काय वासना । सांगे त्वरित विस्तारुन । शूद्र विनवी कर जोडून । शेत आपुलें पिकावें ॥९॥ 21 | 22 | श्रीगुरु पुसती तयासी । काय पेरिलें तुझ्या शेतासी । शूद्र म्हणे यावनाळ बहुवसी । पीक जाहलें तुझे धर्में ॥१०॥ 23 | 24 | तुम्हांसी नित्य नमन करितां । पीक दिसे अधिकता । पोटरें येतील आतां । आतां तुझेनि धर्में जेवूं ॥११॥ 25 | 26 | स्वामी यावें शेतापाशीं । पहावें अमृतदृष्‍टींसीं । तूं समस्तां प्रतिपाळिसी । शूद्र म्हणोनि नुपेक्षावें ॥१२॥ 27 | 28 | श्रीगुरु गेले शेतापाशीं । पाहूनि म्हणती त्या शूद्रासी । सांगेन तुज जरी ऐकसी । विश्वास होईल बोलाचा ॥१३॥ 29 | 30 | जें सांगेन तुज एक वाक्येंसीं । जरी भक्तीनें अंगीकारिसी । तरीच सांगूं परियेसीं । एकोभावें त्वां करावें ॥१४॥ 31 | 32 | शूद्र विनवी स्वामियासी । गुरुवाक्य कारण आम्हांसी । दुसरा भाव मजपाशीं । नाहीं स्वामी म्हणतसे ॥१५॥ 33 | 34 | मग निरोपिती श्रीगुरु त्यासी । आम्ही जातों संगमासी । परतोनि येऊं माध्यान्हेसी । तंव सर्व पीक कापावें ॥१६॥ 35 | 36 | ऐसें सांगोनि शूद्रासी । श्रीगुरु गेले संगमासी । शूद्र विचार करी मानसीं । गुरुवाक्य मज कारण ॥१७॥ 37 | 38 | शीघ्र आला ग्रामांत । अधिकारियासी विनवीत । खंडोनि द्यावें आपलें शेत । गत संवत्सराप्रमाणें देईन धान्य ॥१८॥ 39 | 40 | अधिकारी म्हणती त्यासी । पीक जाहलें बहु शेतासी । म्हणोनि गुतका मागतोसी । अंगीकार न करूं जाण ॥१९॥ 41 | 42 | नानाप्रकारें विनवी त्यासी । द्विगुण देईन गतसंवत्सरासी ; । अंगीकारिलें संतोषीं । वचनपत्र लिहूनि घेती ॥२०॥ 43 | 44 | आपण अभयपत्र घेऊनि । लोक मिळवोनि तत्क्षणीं । गेला शेता संतोषोनि । कापीन म्हणे वेगेंसीं ॥२१॥ 45 | 46 | कापूं आरंभिलें पिकासी । स्त्री-पुत्र वर्जिती त्यासी । पाषाण घेऊनि स्त्री-पुत्रांसी । मारुं आला तो शूद्र ॥२२॥ 47 | 48 | समस्तांतें मारी येणेंपरी । पळत आलीं गांवाभीतरी । आड पडती राजद्वारीं । "पिसें लागलें पतीसी ॥२३॥ 49 | 50 | पीक होतें बहुवसीं । कापूनि टाकितो मूर्खपणेंसीं । वर्जितां पहा आम्ही त्यासी । पाषाण घेउनि मारी तो ॥२४॥ 51 | 52 | संन्यासी यतीश्वराच्या बोलें । पीक सर्वही कापिलें । आमुचें जेवितें भाण गेलें । आणिक मासां भक्षितों आम्ही"॥२५॥ 53 | 54 | अधिकारी म्हणती तयांसी । कापीना कां आपुल्या शेतासी । पत्र असे आम्हांपाशीं । गतवत्सरेसीं द्विगुण द्यावें ॥२६॥ 55 | 56 | वर्जावया माणसें पाठविती । नायके शूद्र कवणें गतीं । शूद्र म्हणे जरी अधिकारी भीती । पेंवीं धान्य असें तें देईन ॥२७॥ 57 | 58 | जावोनि सांगती अधिकारियासी । आम्हीं सांगितलें त्या शूद्रासी । त्यानें सांगितलें तुम्हांसी । विनोद असे परियेसा ॥२८॥ 59 | 60 | जरी भीतील अधिकारी । तरी धान्य देईन आतांचि घरीं । गुरें बांधीन त्यांचे द्वारीं । पत्र आपण दिलें असे ॥२९॥ 61 | 62 | अधिकारी म्हणती तयासी । आम्हां चिंता असे कायसी । पेंवें ठाउकीं असतीं आम्हांसी । धान्य असे अपार ॥३०॥ 63 | 64 | इतुकें होतां शूद्र देखा । पीक कापिलें मनःपूर्वका । उभा असे मार्गीं ऐका । श्रीगुरु आले परतोनि ॥३१॥ 65 | 66 | नमन करुनि श्रीगुरुसी । शेत कापिलें दाविलें त्यांसी । श्रीगुरुनाथ म्हणती तयासी । वायां कापिलें म्हणोनि ॥३२॥ 67 | 68 | विनोदें तुज सांगितलें । तुवां निर्धारें कापिलें ।; म्हणे तुमचें वाक्य भलें । तेंचि कामधेनु मज ॥३३॥ 69 | 70 | ऐसें ऐकोनि श्रीगुरु म्हणती । निर्धार असेल तुझे चित्तीं । होईल अत्यंत फळश्रुती । चिंता न करीं म्हणोनियां ॥३४॥ 71 | 72 | ऐसें सांगोनि श्रीगुरुनाथ । आले आपण ग्रामांत । सवें शूद्र असे येत । आपुले घराप्रती गेला ॥३५॥ 73 | 74 | पुसावया लोक येती समस्त । होतसे त्याचे घरीं आकांत । स्त्री-पुत्र सर्व रुदन करीत । म्हणती आमुचा ग्रास गेला ॥३६॥ 75 | 76 | शूद्र समस्तां संबोखी । न करीं चिंता रहा सुखी । गुरुसोय नेणिजे मूर्खीं । कामधेनु असे वाक्य त्यांचें ॥३७॥ 77 | 78 | एकेकाचे सहस्त्रगुण । अधिक लाभाल तुम्ही जन । स्थिर करा अंतःकरण । हानि नव्हे मी जाणें ॥३८॥ 79 | 80 | नर म्हणतां तुम्ही त्यासी । शिवमुनि असे भरंवसीं । असेल कारण पुढें आम्हांसी । म्हणोनि निरोपिलें ऐसें मज ॥३९॥ 81 | 82 | श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । दैन्य कैंचें असे त्यासी । निधान जोडलें आम्हांसी । म्हणोनि तो शूद्र सांगतसे ॥४०॥ 83 | 84 | नानापरीनें स्त्री-पुत्रांसी । संबोखीतसे शूद्र अति हर्षीं । इष्‍टवर्ग बंधुजनासी । येणेंचि रीतीं सांगतसे ॥४१॥ 85 | 86 | समस्त राहिले निवांत । ऐसे आठ दिवस क्रमीत । वारा वाजला अति शीत । ग्रामींचें पीक नासलें ॥४२॥ 87 | 88 | समस्त राष्‍ट्रींचें पीक देखा । शीतें नासलें सकळिका । पर्जन्य पडिला अकाळिका । मूळनक्षत्रीं परियेसा ॥४३॥ 89 | 90 | ग्राम राहिला पिकेंवीण । शूद्रशेत वाढलें दशगुण । वाढले यावनाळ सगुण । एकेका अकरा फरगडेंसीं ॥४४॥ 91 | 92 | पीक झालें अत्यंत । समस्त लोक विस्मय करीत । देश राहिला स्वभावें दुष्कृत । महदाश्चर्य जहालें देखा ॥४५॥ 93 | 94 | ते शूद्रस्त्री संतोषोनि । शेता आली पूजा घेऊनि । अवलोकीतसे आपुले नयनीं । महानंद करीतसे ॥४६॥ 95 | 96 | येऊनि लागे पतीचे चरणीं । विनवीतसे कर जोडूनि । बोले मधुर करुणावचनीं । क्षमा करणें म्हणतसे ॥४७॥ 97 | 98 | अज्ञानमदें अति वेष्‍टिलें । नेणतां तुम्हांसी अति निंदिलें । श्रीगुरु कैंचा काय ऐसें म्हणितलें । क्षमा करणें प्राणेश्वरा ॥४८॥ 99 | 100 | ऐसें पतीसी विनवोनि । शेतींचे पांडवांसी पूजोनि । विचार करिती दोघेजणी । श्रीगुरुदर्शना जावें आतां ॥४९॥ 101 | 102 | म्हणोनि सर्व आयतीसीं । पूजों आलीं श्रीगुरुसी । स्वामी पुसती तयांसी । काय वर्तमान म्हणोनियां ॥५०॥ 103 | 104 | दोघेंजण स्तोत्र करिती । जय जया शिवमुनि म्हणती । कामधेनु कुळदैवती । तूंचि आमुचा देवराया ॥५१॥ 105 | 106 | तुझें वचनामृत आम्हां । चिंतामणिप्रकार महिमा । पूर्ण जाहलें आमुचें काम्य । शरण आलों तुज आजि ॥५२॥ 107 | 108 | 'भक्तवत्सल' ब्रीद ख्याति । ऐसें जगीं तुज वानिती । आम्हीं देखिलें दृष्‍टांतीं । म्हणोनि चरणीं लागलीं ॥५३॥ 109 | 110 | नाना प्रकारें पूजा आरती । शूद्र-स्त्री करीतसे भक्तीं । श्रीगुरु संतोषले अतिप्रीतीं । म्हणती लक्ष्मी अखंड तुझे घरीं ॥५४॥ 111 | 112 | निरोप घेऊनि दोघेंजण । गेलीं आपुले आश्रमासी जाण । करितां मास काळक्रमण । पीक जाहलें अपार ॥५५॥ 113 | 114 | गतसंवत्सराहूनि देखा । शतगुण जाहलें धान्य अधिका । शूद्र म्हणतसे ऐका । अधिकारियासी बोलावोनि ॥५६॥ 115 | 116 | शूद्र म्हणे अधिकारियासी । पीक गेलें सर्व गांवासी । रिता दिसतसे कोठारासी । आपण देईन अर्ध वांटा ॥५७॥ 117 | 118 | गतवत्सर-द्विगुण तुम्हांसी । अंगीकृत होय परियेसीं । धान्य जाहलें बहुवसीं । शताधिकगुण देखा ॥५८॥ 119 | 120 | देईन अर्ध भाग मी संतोषीं । संदेह न करा हो मानसीं । अधिकारी म्हणती तयासी । धर्महानि केवीं करुं ॥५९॥ 121 | 122 | गुरुकृपा असतां तुजवरी । पीक जाहलें बहुतापरी । नेऊनियां आपुले घरीं । राज्य करीं म्हणती त्यासी ॥६०॥ 123 | 124 | 125 | संतोषोनि शूद्र देखा । विप्रांसी वांटी धान्य अनेका । घेऊनि गेला सकळिका । राजवांटा देऊनि ॥६१॥ 126 | 127 | सिद्ध म्हणे नामधारकासी । श्रीगुरुचरित्र-महिमा परियेसीं । दृढ भक्ति असे सदा ज्यासी । कैंचें दैन्य तया घरीं ॥६२॥ 128 | 129 | सकळाभीष्‍ट तयासी होती । लक्ष्मी राहे अखंडिती । श्रीगुरुसेवा भावभक्तीं । म्हणे सरस्वती-गंगाधर ॥६३॥ 130 | 131 | इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे शूद्रवरप्रदानं नाम सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः ॥४७॥ 132 | 133 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥ 134 | 135 | ( ओंवीसंख्या ६३) 136 | 137 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/laghuvakyavrutti/ovya2801to2900.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | जलतरंग जरी जाहले । तरी सर्व साम्यत्वा नाहीं आले ।येकदेशी आणि पातळ वोले । तस्पात् मुक्तमालेसम ॥१॥मुक्तमाळा जैशी स्वाधीन । तेवींच तरंग होती करें निवारण ।तस्मात् मुक्तमाळेचे समान । गगनमात्र नाहीं ॥२॥अथवा मालाशब्दें जरी घेतां । मुक्तमाला उपलक्षितां ।गगनही आलेंचि दृष्टांता । वेगळें बोलणें नको ॥३॥मुक्तमाळा मणिमाळा । तेवींच तरंग मेघमाळा ।मणियांत तंतु जेवीं वोविला । तेवीं गगन जीवन व्याप्त ॥४॥गगनीं जीवनीं कीं तंतुवरी । उठती मेघ मणि कीं तरंगलहरी ।परी आच्छादित असती झडकरी । गगन जीवन तंतु ॥५॥तैशी स्वरूपसागरीं कल्पना उठे । अंतरापासून विषयांत दाटे ।चिद्रूप आच्छादिलें गोमटें । बहुत विकल्पें ॥६॥मणि मागें पुढें सरतां । तंतु स्पष्ट दिसे आंतौता । कीं तरंगाचे संधींत पाहतां । निश्चळ पाणी ॥७॥मेघही आपणचि वितुळती । येकेक ठाईं ढग दिसती । तेथें गगन येतसे प्रतीति । निश्चळ पोकळ अवकाश ॥७॥ऐसेचि विकल्पाचिये मधीं । कांहींसा अवसर संधी ।तया संधीमाजी स्पष्ट आधीं । चिद्रूप प्रतीति बाणे ॥९॥कोण्याही प्रकारें समजावें । म्हणोनि दृष्टांतालागीं द्यावें । आणि विचारवंतेंही तेंचि घ्यावें । मनना योग्य जें ॥सर्व साम्य असतां बहु बरें । नातरी ऐकदेशीही साचारें ।तेंही घेऊनिया आदरें । कळावें निरूपण ॥११॥असो आतां विकल्पाचें रूप । स्पष्ट करूं कांहीं अल्प ।पुढें चिद्रूप तें आपेआप । स्पष्ट कळे कैसें तें ॥१२॥जागृतीमाजीं अंतरांतून । विकल्प उठे बुद्धीपासून । तोचि इंद्रियद्वारा निघून । विषयावरी आदळे ॥१३॥आदळतांचि विकल्प मावळे । पुन्हां दुजा अंतरांतून उफाळे ।तो जो मावळें कीं झांवळे । तो बळें आदळे तिसरा । ऐसा उसंत निमिष्य नाहीं । मध्य संधीच न दिसे कांहीं ।जैसें वेगें चक्र फिरतां लवलाही । भिन्न आरा न दिसती ।चक्राच्या आरा तरी भिन्न भिन्न । फिरतां न दिसती असून ।मा विकल्पांचें अति चपळपण । तेव्हां संधी कैच्या दिसती ॥१६॥केव्हां शब्दाकार स्पर्शाकार । कीं रूप रस गंधाकार ।केव्हां शब्दाहून शब्दांतर । विकल्प धांवती ॥१७॥केव्हां कर्मेंद्रियांची क्रिया । बोलणें चालणें अवघिया ।तेंही अवलोकून लवलाह्या । ज्ञानेंद्रियांकडे धांवे ॥१८॥ऐसा क्षण एक विसांवा न होतां । विकल्प जाळें उठती तत्त्वतां ।जैसे मेघ अंतरिक्ष दाटतां । संधीच न दिसती ऐशियामाजींहि चिद्रूप सघन । परीपूर्ण व्यापिलें जेवीं गगन । अणुप्रायही स्थळ रितें न होणें ।आंत किंवा बाहेरी परी मेघें जैसें आच्छादिलें । तेव्हां गगन न दिसें कांहीं केलें । तैसे विकल्पचि अवघे दाटले ।व्याप्त चिद्रूप दिसेना येथें विचारवंत ऐसें पाहती । कीं गगनब्रह्माची नसतां व्याप्ति । तरी मेघ विकल्प केवीं राहती ।तस्मात् अंतर्बाह्य ब्रह्म ॥२२॥परी मंदप्रज्ञ केवीं निवळे । विचाराचे झावळे डोळे । म्हणोनि तया हळुहळु आकळे । साधन अभ्यासें ॥२३॥तो अभ्यास पुढें बोलणें । प्रस्तुत येथें विकल्प ओळखणें ।या रीतीं जागृतीमाजीं होणें । ऐसाचि स्वप्नीं असे ॥२४॥स्वप्न म्हणिजे वाउगी कल्पना । प्रत्यक्ष इंद्रियविषयाविना ।मग असो कीं जागेपणा । किंवा झोपेंत स्वप्न ॥२५॥या उभय रीतीं स्वप्नाआंत । विकल्पाचे जाळें उठत ।बाह्य मात्र न जाती विषयांत । परी अंतरीं घोटाळती ॥२६॥तेथेंहि देह विषय ज्ञानेंद्रिय । आणि क्रिया कर्म कर्मेंद्रिय ।ध्यासरूपें वासनामय । अंतरींच आठवी ॥२७॥एक विषय आठवितां दिसे । तो नासून दुजा विकल्प होतसे ।तो जों भासे कीं नासे । तों उद्भवे तिजा ॥२८॥ऐसें स्वप्नींही विकल्पजाळें । उठती जैशी मेघमंडळें । तेणें ब्रह्माकाश झांकोळे । व्याप्त परी दिसेना ॥२९॥असों दोहीं अवस्थांमाझारीं । विकल्प असे अतिविकारी ।परी सुषुप्तिमाजींहि निर्विकल्प व्यापारीं । विकल्प असे तया सुषुप्तीचेही प्रकार दोन । एक झोप येक उगेपण ।तेथें बुद्धि किंवा नसे मन । इंद्रियध्यासासहित ॥३१॥नुसती स्फूर्ति अंतःकरणाची । विद्या अविद्यात्मक माया तेची ।कल्पना नसतां विषयादिकांची असे निर्विकल्प नेणपणेंची असे दाटली । वासना गडदपणें बैसली । स्फूर्ति मात्र उठे जाय मावळली ।एका मागें एक ॥३३॥ तेंचि विकल्पाचें स्वरूप । वाउगी गडद पडे झाप । तेथेंही व्याप्त सच्चिद्रूप । आच्छादिल्यापरी ॥३४॥एवं जागृति स्वप्न सुषुप्ती । तीनचि अवस्था जीवाप्रती । या तिहींमाजींही विकल्पपांक्ति । असती दाटल्या ॥३५॥तयावरी विकल्परूप मेघमाला । तीन अवस्था उठती ॥३६॥नेणीवरूप स्फूर्ति निर्विकल्प । उठे निमे ते उगेपणा झोप ।ते मनबुद्धीसी येतां साक्षेप । स्वप्नावस्था होय ॥३७॥तेचि इंद्रियद्वारा विषयांत । स्फूर्ति जाऊन आदळत ।तयासी जागृति हे संकेत । एवं व्यापार तीन ॥३८॥परी विकल्प तेथून येथवरी । दाटला असे मेघापरी ।कोठें स्पष्ट कोठें अस्पष्ट परी । नाहींसा नाहीं ॥३९॥ऐसिया विकल्पें चिद्रूप अमूप । आच्छादिलें गगनीं जेवीं झाप ।म्हणोनि ब्रह्मात्मप्रतीति अल्प । नव्हे साधका ॥४०॥प्रतीति न व्हावया आणिक । कारण असें तें बोलिजे कौतुक । ब्रह्मात्मा जो परिपूर्ण एक । येर मायिक वृत्यादि ॥४१॥स्फूर्त्यादि देहांत सर्व जड । यया जाणणेंच असे अवघड । तरी कोणत्या तत्त्वें आत्मा घबाड । जाणों लाहिजे ॥४२॥अन्य विषयमात्रा परप्रकाशें । जाणती बुद्ध्य़ादि आपैसे ।त्यावीण कल्पिलें कीं आत्मा न दिसे । तेव्हां आच्छादिला विकल्प ॥४३॥विकल्पें आच्छादिलाहि भावितां । चिदात्मा आच्छादेना तत्त्वतां ।जैशी अस्ति भाति प्रियरूपता । प्रगटचि असे सर्वांमाजीं जो आहेपणा ।तो तरी किंचितही नव्हे उणा । प्रियत्वें जैसा आपआपणा । तेंही अन्यथा नव्हे ॥४५॥देखणाही जो परिपूर्ण । तोहि विकल्पें नव्हे आच्छादन । तरी आच्छादिला म्हणेल कवण । भ्रामकावांचोनी ॥४६॥जैसे मेघें गगन आच्छादिलें । तें मूढ जनीं व्यर्थ भाविलें ।तळीं उपरि जें संचलें । हें तों स्वतःसिद्ध ॥४७॥ऐसेंचि ब्रह्मात्मत्व स्वतःसिद्ध । प्रगटचि असे प्रसिद्ध । या विकल्पादिकांचा संबंध । तया नाहींच नाहीं ॥४८॥पहा पहा विचारें झोंपेंत । किंवा उगेपणा मनबुद्धिरहित । तेथील नेणपणा प्रकाशित । आपुल्या प्रकाशें ॥४९॥कांहीं मनादिका साह्य नसतां । नेणीव स्फूर्तीसी प्रकाशिता ।तो कवणे काळीं होय नेणता ॥२८५०॥आच्छादें तरी केवीं त्या स्फूर्तीपासून मनबुद्ध्य़ादि । उठतां विषयध्यासातें संपादी । तया स्वप्नावस्थेमाजीं । अनादी ॥२८५१॥ देखणा तया व्यापारामन बुद्धि चित्त अहंकार । ध्यासें जो जो आठवी प्रकार । देहक्रिया विषय समग्र । साक्षित्वें देखे ॥५२॥तैसेचि जागरीं प्रत्यक्ष विषय । इंद्रियद्वारा वृत्ति जाय ।त्यांत ज्ञानज्ञान हें द्वय । प्रकाशी निजात्मा ॥५३॥एवं स्फूर्तीपासून जे विकल्प । विषयापर्यंत सर्व संकल्प ।उठती निमती जे आपेआप । ते ते जाणे प्रकाशें ॥५४॥तयासी कोठें असे न कळणें । सर्वांसी अकृत्रिम देखणें ।ऐसें असतां साधक अज्ञानें म्हणे प्रतीति न ये ॥५५॥येर तत्त्वें हें न जाणती । म्हणोनि साधका पडली भ्रांती ।हाचि मी त्या मज न ये प्रतीती । आत्मप्रकाश कैसा तो ऐशिया मंदप्रज्ञ साधकासी ।अभ्यास पाहिजे दिनदिशीं । विकल्प निमित्तां साक्षेपेंसी ।उरे तो आत्मा भेटे ॥५७॥जैसें गगन मेघें आच्छादितां । न दिसे असून आहाच पाहतां ।ते मेघ सर्व वितळून जातां । स्वच्छत्वें दिसे ॥५८॥तैसे विकल्प निमतां समूळ । उरे निर्विकल्प ब्रह्म केवळ ।तेंचि आपेआप कळे प्रांजळ । साध्य तें साधकां ॥५९॥तस्मात् विकल्प हा मोडावया । अभ्यास पाहिजे शिष्यराया ।तोचि बोलिजे सहज उपाया । कवणेरीतीं अभ्यास नलगे प्राणाचा निरोध ।नलगे आसनादि मूळ बंध । सहजीं सहजत्वें प्रसिद्ध ।विकल्प तरी मावळे ॥६१॥ऐसा अभ्यास समाधीचा । जेणें हळुहळु घात विकल्पाचा । तोचि बोलिजे स्पष्ट वाचा । त्या रीतीं साधकें अभ्यासावा येथें कोणी चार्वाक म्हणती ।अभ्यासाची जयास भीति । कीं कासया पाहिजे अभ्यासरीतीं ।आत्मा सर्वों व्याप्त असतां ॥६३॥तरी आत्मा पहिलाचि व्याप्त । मग विवेचन तरी कासया अपेक्षित ।कीटकही ब्रह्मचि परी मुक्त । कल्पांतीं नव्हे जैसा काष्ठीं असोनि दाहक । मंथनेंविण निरर्थक । तेवीं सर्वत्रीं ब्रह्मात्मा व्यापक ।परी नेणतां मुक्ति कैची ॥६५॥तिळामाजीं तेल असे । परी गाळिल्याविण प्राप्त कैसें । तेवीं कीटकही ब्रह्म परी अभ्यासें । विण मोक्ष कैंचा ॥६६॥नदीचें पत्रांत पाणी आहे । परी खांदिल्याविण केवीं लाहे ।तैसें ब्रह्मत्व असून प्राप्त नव्हे । अभ्यासाविणें ॥६७॥दुग्धामध्यें असे घृत । परी क्रियेविण नव्हे प्राप्त । तेवीं अभ्यासेंवीण कृतकृत्य । कल्पांतीं नव्हे ॥६८॥सर्व हे ब्रह्मचि असती । येथें संशय नाहीं रती । तरी जन्मती आणि मरती । कासया नाना योनी ॥६९॥तस्मात् जयासी खरें तरावें । तेणें बोलिल्या रीतीं अभ्यासावें ।अभ्यासें यथार्थ ज्ञान पावावें । तोचि मुक्त साधक येर शब्दज्ञानेंही बडबडितां । दृढ केवीं होय अपरोक्षता । अभ्यासेविण न जाय तत्त्वतां।देहबुद्धि जे दृढ ॥७१॥असो रविदत्ता येर मूढासी । काय प्रयोजन शुष्क उपदेशी ।खरी अपेक्षा जरी तुजसी । तरी अभ्यासी यथाक्रमें ।ऐसें ऐकतांचि रविदत्त । साष्टांगें करूनि दंडवत । विनविताहे सद्रदित । म्हणे दयाळा कृपा करी ॥७३॥ज्या ज्या रीतीं अभ्यासलक्षण । तें तें सांगावें कृपा करून ।तैसें तैसें मी अभ्यासीन । अंतर न पडतां ॥७४॥ऐसा आदर जाणून रविदत्ताचा । श्रीगुरू बोलते झाले वाचा ।अनुक्रमें क्रम अभ्यासाचा । समाधीचा प्रकार ॥७५॥ 3 | एकंदर २८७५ ओव्या 4 | 5 | 6 | 7 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/haripath/by_nivritti_maharaj.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 |  १ 3 | हरिविण दैवत नाहीं पैं अनुचित्तीं . अखंड श्रीपती नाम वाचॆ .. १.. 4 | रामकृष्ण मूर्ति या जपा आवृत्ती . नित्य नामॆं तृप्ती जाली आम्हां .. २.. 5 | नामाचॆनि स्मरणॆं नित्य पैं सुखांत . दुजीयाची मात नॆणॊ आम्ही .. ३.. 6 | निवृत्ति जपतु अखंड नामावळी . हृदयकमळीं कॆशीराज .. ४.. 7 |                           २ 8 | हरिविण चित्तीं न धरीं विपरीत . तरताती पतित रामनामॆं .. १.. 9 | विचारुनी पाहा ग्रंथ हॆ अवघॆ . जॆथॆं तॆथॆं सांग रामनाम .. २.. 10 | व्यासादिक भलॆ रामनामापाठीं . नित्यता वैकुंठीं तयां घर .. ३.. 11 | शुकादिक मुनि विरक्त संसारीं . रामनाम निर्धारीं उच्चारिलॆं .. ४.. 12 | चॊरटा वाल्मीकि रामनामीं रत . तॊही ऎक तरत रामनामीं .. ५.. 13 | निवृत्ति साचार रामनामी दृढ . अवघॆचि गूढ उगविलॆ .. ६.. 14 |                           ३ 15 | हरिमार्ग सार यॆणॆंचि तरिजॆ . यॆरवीं उभिजॆ संसार रथ .. १.. 16 | जपतां श्रीहरी मॊक्ष नांदॆ नित्य . तरॆल पैं सत्य हरि नामॆं .. २.. 17 | काय हॆं ऒखद नामनामामृत . हरिनामॆं तृप्त करी राया .. ३.. 18 | निवृत्ति साचार हरिनाम जपत . नित्य हृदयांत हरी हरी .. ४.. 19 |                           ४ 20 | ऎकॆविण दुजॆं नाहीं पैं यॆ सृष्टी . हॆं ध्यान किरीटी दिधलॆं हरी .. १.. 21 | नित्य या श्रीहरि जनीं पैं भरला . द्वैताचा अबॊला तया घरीं .. २.. 22 | हरीविणॆं दॆवॊ नाहीं नाहीं जनीं . अखंड पर्वणी हरी जपतां .. ३.. 23 | निवृत्ति साकार हरिनाम पाठ . नित्यता वैकुंठ हरिपाठ .. ४.. 24 |                           ५ 25 | जपतां कुंटिणी उतरॆ विमान . नाम नारायण आलॆं मुखा .. १.. 26 | नारायण नाम तारक तॆं आम्हां . नॆणॊं पैं महिमा अन्य तत्त्वीं .. २.. 27 | तरिलॆ पतित नारायण नामॆं . उद्धरिलॆ प्रॆमॆं हरिभक्त .. ३.. 28 | निवृत्ति उच्चार नारायण नाम . दिननिशी प्रॆम हरी हरी .. ४.. 29 |                           ६ 30 | ऎक तत्त्व हरि असॆ पैं सर्वत्र . ऐसॆं सर्वत्र शास्त्र बॊलियलॆं .. १.. 31 | हरिनामॆं उद्धरॆ हरिनामॆं उद्धरॆं . वॆगीं हरि त्वरॆं उच्चारी जॊ .. २.. 32 | जपता पैं नाम यमकाळ कांपॆ . हरी हरी सॊपॆं जपिजॆ सुखॆं .. ३.. 33 | निवृत्ति म्हणॆ हरिनामपाठ जपा . जन्मांतर खॆपा अंतरती .. ४.. 34 |                           ७ 35 | गगनींचा घन जातॊ पैं वारॆन . अवचिता पतन अधॊपंथॆं .. १.. 36 | अध ऊर्ध्व हरि भाविला दुसरी . प्रपंचबॊहरी आपॊआप .. २.. 37 | निवृत्ति म्हणॆ जन हरीचॆं स्वरूप . कळाचॆं पैं माप हरिनाम .. ३.. 38 |                           ८ 39 | सृष्टीच्या संमता सुरतरु तरु . बॊलिला विस्तारु धर्मशास्त्रीं .. १.. 40 | नॆघॊं हॆं तरु प्रपंचपरिवारु . प्रत्यक्ष ईश्वरू पुरॆ आम्हा .. २.. 41 | निवृत्ति निवांत हरीच सॆवित . दॊ अक्षरीं उचित इंद्रिया .. ३.. 42 |                           ९ 43 | सर्वांभूतीं दया शांती पैं निर्धार . यॊग साचार जनीं इयॆ .. १.. 44 | न लगॆ मुंडण काया हॆं दंडणॆं . अखंड कीर्तन स्मरॆ हरी .. २.. 45 | शिव जाणॆं जीवीं रक्षला चैतन्य . हॆ जीवीं कारुण्य सदा भावीं .. ३.. 46 | गगनीं सूर्य तपॆ अनंत तारा लॊपॆ . ऎकची स्वरूपॆं आत्मा तैसा .. ४.. 47 | उगवला कळीं उल्हासु कमळीं . तैसा तॊ मंडली चंद्र लॆखा .. ५.. 48 | निवृत्तिमंडळ अमृत सकळ . घॆतलॆं रसाळ हरिनाम .. ६.. 49 |                          १० 50 | जयाचॆनि सुखॆं चळत पैं विश्व . नांदॆ जगदीश सर्वा घटीं .. १.. 51 | त्याचॆं नाम हरी त्याचॆं नाम हरी . प्रपंचबॊहरी कल्पनॆची .. २.. 52 | शांति त्याची नारी प्रकृति विकारी . उन्मनी बॊवरी हृदयांतु .. ३.. 53 | निवृत्तिदॆवीं साधिली राणीव . हरपलॆ भाव इंद्रियांचॆ .. ४.. 54 |                         ११ 55 | हरीविण भावॊ वायांचि संदॆहॊ . हरि दॆवॊ दॆवॊ आहॆ सत्य .. १.. 56 | हरी हरी वाचॆ ऐसॆं जपा साचॆं . नाहीं त्या यमाचॆ मॊहजाळ .. २.. 57 | हरीविण सार नाहीं पैं निर्धार . हरिविण पार न पाविजॆ .. ३.. 58 | निवृत्ति श्रीहरि चिंती निरंतरीं . हरि ऎक अंतरीं सर्वीं नांदॆ .. ४.. 59 |                         १२ 60 | ध्यान धरा हरी विश्रांति नामाची . विठ्ठलींच साची मनॊवृत्ति .. १.. 61 | ध्यानॆविण मन विश्रांतिविण स्थान . सूर्याविण गगन शून्य दिसॆ .. २.. 62 | नलगॆ साकार विठ्ठल मनॊवृत्ति . प्रपंच समाप्ति ती अक्षरीं .. ३.. 63 | निवृत्ति समता विठ्ठल कीर्तन . करितां अनुदीन मन मॆळॆ .. ४.. 64 |                        १३ 65 | प्रपंचाची वस्ती व्यर्थ काया काज . आम्हां बॊलता लाज यॆत सयॆ .. १.. 66 | काय करूं हरी कैसां हा गवसॆ . चंद्रसूर्य अंवसॆ ऎकसूत्र .. २.. 67 | तैसॆं करूं मन निरंतर ध्यान . उन्मनी साधन आम्हां पुरॆ .. ३.. 68 | निवृत्ति हरिपाठ नाम हॆंचि वाट . प्रपंच फुकट दिसॆ आम्हां .. ४.. 69 |                        १४ 70 | लटिका संसार वाढविसी व्यर्थ . विषयाचा स्वार्थ क्षणॆं करीं .. १.. 71 | नकॊ शिणॊं दुःखॆ का भरिसी शॊकॆं . ऎकतत्त्वॆं ऎकॆं मन लावीं .. २.. 72 | लावीं उन्मनीं टाळी टाळिसी नॆई बाळी . अखंड वनमाळी हृदयवटी .. ३.. 73 | निवृत्ति चपळ राहिला अचळ . नाहीं काळ वॆळ भजतां हरी .. ४.. 74 |                        १५ 75 | कल्पना काजळी कल्पिलॆ कवळी . कैसॆनि जवळीं दॆव हॊय .. १.. 76 | टाकी हॆ कल्पना दुरित वासना . अद्वैत नारायणा भजॆं कां रॆ .. २.. 77 | मॊहाच्या जीवनीं नकॊ करूं पर्वणी . चिंती कां आसनीं नारायण .. ३.. 78 | निवृत्ति अवसरु कृष्णनाम पैं सारु . कल्पना साचारु हरी झाला .. ४.. 79 |                        १६ 80 | मॊहाचॆनि दॆठॆं मॊहपाश गिळी . कैसॆनि गॊपाळीं सरता हॊय .. १.. 81 | मॊहाचॆनि मॊहनॆं चिंतितां श्रीहरी . वाहिजु भीतरीं अवघा हॊय .. २.. 82 | दिननिशीं नाम जपतां श्रीहरीचॆं . मग या मॊहाचॆं मॊहन नाहीं .. ३.. 83 | निवृत्ति आगम मॊहन साधन . सर्व नारायण ऎका तत्त्वॆं .. ४.. 84 |                        १७ 85 | तिमिरपडळॆं प्रपंच हा भासॆ . झाकॊळला दिसॆ आत्मनाथ .. १.. 86 | हरीविण दुजॆं चिंतितां निभ्रांत . अवघॆंचि दिसत माया भ्रम .. २.. 87 | सांडूनि तिमिर सर्व नारायण . हॆंचि पारायण नित्य करी .. ३.. 88 | निवृत्ति सज्जन अवघा आत्मराज . ऎकतत्त्व बीज नाम लाहॊ .. ४.. 89 |                        १८ 90 | प्रवृत्ति निवृत्ति या दॊन्ही जनीं . वनीं काज करुनी असती .. १.. 91 | नारायण नाम जपतांचि दॊन्ही . ऎकतत्त्वीं करणी सांगिजॆ गुज .. २.. 92 | आशॆचॆ विलास गुंफॊनिया महिमा . सत्त्वीं तत्त्व सीमा निजज्ञानॆ .. ३.. 93 | निवृत्ति तत्त्वतां मनाचॆ मॊहन . नित्य समाधानॆं रामनामॆं .. ४.. 94 |                        १९ 95 | क्षॆत्राचा विस्तार क्षॆत्रज्ञवृत्ति . अवघी हॆ क्षिती ऎकरूपॆं .. १.. 96 | शांति दया पैसॆ क्षमा जया रूप . अवघॆची स्वरूप आत्माराम .. २.. 97 | निंदा द्वॆष चॆष्टा अभिमान भाजा . सांडूनियां भजा कॆशवासी .. ३.. 98 | निवृत्ति तिष्ठतु ऎकरूप चित्त . अवघींच समस्त गिळियॆलीं .. ४.. 99 |                        २० 100 | आम्ही चकॊर हरि चंद्रमा . आम्ही कळा तॊ पौर्णिमा .. १.. 101 | कैसा बाहिजु भीतरी हरी . बिंब बिंबला ऎक सूत्रीं .. २.. 102 | आम्ही दॆही तॊ आत्मा . आम्ही विदॆही तॊ परमात्मा .. ३.. 103 | ऐक्यपणॆं सकळ वसॆ . द्वैतबुद्धी कांहीं न दिसॆ .. ४.. 104 | निवृत्ति चातक इच्छिताहॆ . हरिलागीं बरॆं तॆं पाहॆ .. ५.. 105 |                        २१ 106 | ज्याचॆ मुखीं नाम अमृतसरिता . तॊचि ऎक पुरता घटु जाणा .. १.. 107 | नामचॆनि बळॆ कळिकाळ आपणा . ब्रह्मांडा यॆसणा तॊचि हॊय .. २.. 108 | न पाहॆ तयाकडॆ काळ अवचिता . नामाची सरिता जया मुखीं .. ३.. 109 | निवृत्ति नामामृत उच्चारी रामनामॆ . नित्य परब्रह्म त्याचॆ घरीं .. ४.. 110 |                        २२ 111 | नित्य नाम वाचॆ तॊचि ऎक धन्य . त्याचॆं शुद्ध पुण्य इयॆ जनीं .. १.. 112 | रामनामकीर्ति नित्य मंत्र वाचॆ . दहन पापाचॆं ऎका नामॆं .. २.. 113 | ऐसा तॊ नित्यता पुढॆ तत्त्व नाम . नाहीं तयासम दुजॆं कॊणी .. ३.. 114 | निवृत्ति अव्यक्त रामनाम जपॆ . नित्यता पैं सॊपॆं रामनाम .. ४.. 115 |                        २३ 116 | अखंड जपतां रामनाम वाचॆ . त्याहूनी दैवाचॆ कॊण भूमी .. १.. 117 | अमृतीं राहिलॆ कैचॆं मरण . नित्यता शरण हरिचरणा .. २.. 118 | नाममंत्र रासी अनंत पुण्य त्यासी . नाहीं पैं भाग्यासी पार त्याच्या .. ३.. 119 | निवृत्ति म्हणॆ सार रामनाम मंत्र . कैंचा त्यासी शत्रु जिती जनीं .. ४.. 120 |                        २४ 121 | नाम नाहीं वाचॆ तॊ नर निर्दैव . कैसॆनि दॆव पावॆल तया .. १.. 122 | जपॆ नाम वाचॆं रामनाम पाठॆं . जाशील वैकुंठॆ हरी म्हणता .. २.. 123 | न पाहॆ पैं दृष्टीं कळिकाळ तुज . रामनाम बीज मंत्रसार .. ३.. 124 | निवृत्ति म्हणॆ नाम जपावॆं नित्यता . आपणचि तत्त्वतां हॊईल हरी .. ४.. 125 |                        २५ 126 | नामाचॆनि बळॆं तारिजॆ संसार . आणिक विचार करूं नकॊ .. १.. 127 | नाम जप वॆगीं म्हणॆ हरी हरी . प्रपंच बॊहरी आपॊआप .. २.. 128 | नित्यता भजन दॆवद्विज करी . नाम हॆ उcचारि रामराम .. ३.. 129 | निवृत्ति जपतु राम राम वाचॆ . दहन पापाचॆं आपॊआप .. ४.. 130 |        .. इति श्रीनिवृत्तिनाथ हरिपाठ समाप्त .. 131 | 132 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay18.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । जय जया सिद्धमुनि । तू तारक भवार्णी । सुधारस आमुचे श्रवणी । पूर्ण केला दातारा ॥१॥ 5 | 6 | गुरुचरित्र कामधेनु । ऐकता न-धाये माझे मन । कांक्षीत होते अंतःकरण । कथामृत ऐकावया ॥२॥ 7 | 8 | ध्यान लागले श्रीगुरुचरणी । तृप्ति नव्हे अंतःकरणी । कथामृत संजीवनी । आणिक निरोपावे दातारा ॥३॥ 9 | 10 | येणेपरी सिद्धासी । विनवी शिष्य भक्तीसी । माथा लावूनि चरणांसी । कृपा भाकी तये वेळी ॥४॥ 11 | 12 | शिष्यवचन ऐकोनि । संतोषला सिद्धमुनि । सांगतसे विस्तारोनि । ऐका श्रोते एकचित्ते ॥५॥ 13 | 14 | ऐक शिष्या शिकामणी । धन्य धन्य तुझी वाणी । तुझी भक्ति श्रीगुरुचरणी । तल्लीन झाली परियेसा ॥६॥ 15 | 16 | तुजकरिता आम्हांसी । चेतन जाहले परियेसीं । गुरुचरित्र आद्यंतेसी । स्मरण जाहले अवधारी ॥७॥ 17 | 18 | भिल्लवडी स्थानमहिमा । निरोपिला अनुपमा । पुढील चरित्र उत्तमा । सांगेन ऐका एकचित्तें ॥८॥ 19 | 20 | क्वचित्काळ तये स्थानी । श्रीगुरु होते गौप्येनि । प्रकट जहाले म्हणोनि । पुढे निघाले परियेसा ॥९॥ 21 | 22 | वरुणासंगम असे ख्यात । दक्षिणवाराणसी म्हणत । श्रीगुरु आले अवलोकित । भक्तानुग्रह करावया ॥१०॥ 23 | 24 | पुढें कृष्णातटाकांत । श्रीगुरू तीर्थे पावन करीत । पंचगंगगासंगम ख्यात । तेथें राहिले द्वादशाब्दे ॥११॥ 25 | 26 | अनुपम्य तीर्थ मनोहर । जैसें अविमुक्त काशीपुर । प्रयागसमान तीर्थ थोर । म्हणोनि राहिले परियेसा ॥१२॥ 27 | 28 | कुरवपुर ग्राम गहन । कुरूक्षेत्र तोंचि जाण । पंचगंगासंगम कृष्णा । अत्योत्त्म परियेसा ॥१३॥ 29 | 30 | कुरुक्षेत्रीं जितके पुण्य । तयाहूनि अधिक असे जाण । तीर्थे अस्ती अगण्य़ । म्हणोनि राहिले श्रीगुरू ॥१४॥ 31 | 32 | पंचगंगानदीतीर । प्रख्यात असे पुराणांतर । पांच नामे आहेति थोर । सांगेन ऐका एकचित्तें ॥१५॥ 33 | 34 | शिवा भद्रा भोगावती । कुंभीनदी सरस्वती । ' पंचगंगा' ऐसी ख्याति । महापातक संहारी ॥१६॥ 35 | 36 | ऐसी प्रख्यात पंचगंगा । आली कृष्णेचिया संगा । प्रयागाहूनि असे चांगा । संगमस्थान मनोहर ॥१७॥ 37 | 38 | अमरापुर म्हणिजे ग्राम । स्थान असे अनुपम्य । जैसा प्रयागसंगम । तैसे स्थान मनोहर ॥१८॥ 39 | 40 | वृक्ष असे औदुंबर । प्रत्यक्ष जाणा कल्पतरु । देव असे अमरेश्वर । तया संगमा षटकूळी ॥१९॥ 41 | 42 | जैसी वाराणसी पुरी । गंगाभागीरथी-तीरी । पंचनदींसंगम थोरी । तत्समान परियेसा ॥२०॥ 43 | 44 | अमरेश्वरसंनिधानी । आहेति चौसष्ट योगिनी । शक्तितीर्थ निर्गुणी । प्रख्यात असे परियेसा ॥२१॥ 45 | 46 | अमरेश्वरलिंग बरवे । त्यासी वंदुनि स्वभावे । पुजितां नर अमर होय । विश्वनाथ तोचि जाणा ॥२२॥ 47 | 48 | प्रयागी करितां माघस्नान । जें पुण्य होय साधन । शतगुण होय तयाहून । एक स्नाने परियेसा ॥२३॥ 49 | 50 | सहज नदीसंगमांत । प्रयागसमान असे ख्यात । अमरेश्वर परब्रह्म वस्तु । तया स्थानी वास असे ॥२४॥ 51 | 52 | याकारणें तिये स्थानी । कोटितीर्थे असती निर्गुणी । वाहे गंगो दक्षिणी । वेणीसहित निरंतर ॥२५॥ 53 | 54 | अमित तीर्थे तया स्थानी । सांगता विस्तार पुराणीं । अष्टतीर्थ ख्याति जीण । तया कृष्णातटाकांत ॥२६॥ 55 | 56 | उत्तर दिशी असे देखा वहे कृष्णा पश्चिममुखा । 'शुक्लतीर्थ' नाम ऐका । ब्रहम्हत्यापाप दूर ॥२७॥ 57 | 58 | औदुंबर सन्मुखेसी । तीनी तीर्थे परियेसी । एकानंतर एक धनुषी । तीर्थे असती मनोहर ॥२८॥ 59 | 60 | 'पापविनाशी' 'काम्यतीर्थ' । तिसरें सिध्द ' वरदतीर्थ । अमरेश्वरसंनिधार्थ । अनुपम्य असे भूमंडळी ॥२९॥ 61 | 62 | पुढें संगम-षट्‍कुळांत । प्रयागतीर्थ असे ख्यात । ' शाक्तितीर्थ' अमरतीर्थ' । कोटितीर्थ' परियेसा ॥३०॥ 63 | 64 | तीर्थे असती अपरांपर । सांगता असे विस्तार । याकारणें श्रीपादगुरु । राहिले तेथें द्वादशाब्दें ॥३१॥ 65 | 66 | कृष्णा वेणी नदी दोनी । पंचगंगा मिळोनी । सप्तनदीसंगम सगुणी । काय सांगू महिमा त्याची ॥३२॥ 67 | 68 | ब्रह्महत्यादि महापातकें । जळोनि जातीं स्नानें एकें । ऐसें सिध्द्स्थान निकें । सकळाभीष्ट होय तेथें ॥३३॥ 69 | 70 | काय सांगूं त्यांची महिमा । आणिक द्यावया नाहीं उपमा । दर्शनमातें होती काम्या । स्नानफळ काय वर्णू ॥३४॥ 71 | 72 | साक्षात् कल्पतरु । असे वृक्ष औदुबरु । गौप्य होऊन अगोचरु । राहिले श्रीगुरु तया स्थानी ॥३५॥ 73 | 74 | भक्तजनतारणार्थ । होणार असे ख्यात । राहिले तेथें श्रीगुरुनाथ । म्हणोनि प्रकट जाहले जाणा ॥३६॥ 75 | 76 | असता पुढें वर्तमानीं । भिक्षा करावया प्रतिदिनीं । अमरापुर ग्रामी । जाती श्रीगुरु परियेसा ॥३७॥ 77 | 78 | तया ग्रामी द्विज एक । असे वेदभ्यासक । त्याची भार्या पतिसेवक । पतिव्रतशिरोमणी ॥३८॥ 79 | 80 | सुक्षीण असे तो ब्राह्मण । शुक्लभिक्षा करी आपण । कर्ममार्गी आचरण । असे सात्विक वृत्तीनें ॥३९॥ 81 | 82 | तया विप्रमंदिरांत । असे वेल उन्नत । शेंगा निघती नित्य बहुत । त्याणे उदरपूर्ति करी ॥४०॥ 83 | 84 | एखादे दिवशी त्या ब्राह्मणासी । वरो न मिळे परियेसीं । तया शेंगांते रांधोनि हर्षी । दिवस क्रमी येणेंपरी ॥४१॥ 85 | 86 | ऐसा तो ब्राह्मण दरिद्री । याचकारणें उदर भरी । पंचमहायज्ञ कुसरी । अतिथि पूजी भक्तीनें ॥४२॥ 87 | 88 | वर्तता श्रीगुरु एके दिवसीं । तया विप्रमंदिरासी । गेले आपण भिक्षेसी । नेलें विप्रे भक्तिनें ॥४३॥ 89 | 90 | भक्तिपूर्वक श्रीगुरूसी । पूजा करी तो षोडशी । घेवडे-शेंगा बहुवसी । केली होती पत्र-शाका ॥४४॥ 91 | 92 | भिक्षा करून ब्राह्मणासी । आश्वासिती गुरु संतोषी । गेलें तुझे दरिद्र दोषी । म्हणोनी निघती तये वेळी ॥४५॥ 93 | 94 | तया विप्राचे गृहांत । जो का होता वेल उन्नत । घेवडा नाम विख्यात । आंगण सर्व वेष्टिलें असे ॥४६॥ 95 | 96 | तया वेलाचें झाडमूळ श्रीगुरुमूर्ति छेदिती तात्काळ । टाकोनि देती परिबळें । गेले आपण संगमासी ॥४७॥ 97 | 98 | विप्रवनिता तये वेळी । दु:ख करिती पुत्र सकळी । म्हणती पहा हो दैव बळी । कैसें अदृष्ट आपुलें ॥४८॥ 99 | 100 | आम्हीं तया यतीश्वरासी । काय उपद्रव केला त्यासी । आमुचा ग्रास छेदुनी कैसी । टाकोनि दिल्हा भूमीवरी ॥४९॥ 101 | 102 | ऐसेपरी ते नारी । दु:ख करी नानापरी । पुरुष तिचा कोप करी । म्हणे प्रारब्ध प्रमाण ॥५०॥ 103 | 104 | म्हणे स्त्रियेसी तये वेळी । जें जें होणार जया काळी । निर्माण करी चंद्रमोळी । तया आधीन । विश्व जाण ॥५१॥ 105 | 106 | विश्वव्यापक नारायण । उत्पत्तिस्थितिलया कारण । पिपीलिकादि स्थूळ-जीवन । समस्तां आहार पुरवीतसे ॥५२॥ 107 | 108 | 'आयुरन्नं प्रयच्छति' । ऐसें बोले वेदश्रुति । पंचानन आहार हस्ती । केवी करी प्रत्यही ॥५३॥ 109 | 110 | चौर्‍यायशी लक्ष जीवराशी । स्थूल सूक्ष्म समस्तांसी । निर्माण केलें आहारासी । मग उत्पत्ति तदनंतरें ॥५४॥ 111 | 112 | रंकरायासी एक दृष्टी । करुनि निक्षेपण । सकृत अथवा दुष्कृत्य जाण । आपुलें आपणचि भोगणें । पुढील्यावरी काय बोल ॥५६॥ 113 | 114 | आपुलें दैव असतां उणें । पुढिल्या बोलती मूर्खपणे ।जे पेरिलें तोंचि भक्षणें । कवणावरी बोल सांगे ॥५७॥ 115 | 116 | बोल ठेविसी यतीश्वरासी । आपलें आर्जव न विचारिसी । ग्रास हरितला म्हणसी । अविद्यासागरी बुडोनि ॥५८॥ 117 | 118 | तो तारक आम्हांसी ।म्हणोनि आला भिक्षेसी । नेलें आमुचे दरिद्रदोषी । तोचि तारील आमुतें ॥५९॥ 119 | 120 | येणेंपरी स्त्रियेसी । संभाषी विप्र परियेसी । काढोनि वेलशाखेसी । टाकीता झाला गंगेत ॥६०॥ 121 | 122 | तया वेलाचें मूळ थोरी । जे कां होतें आपुले द्वारी । काढूं म्हणुनि द्विजवरी । खणिता झाला तया वेळीं ॥६१॥ 123 | 124 | काढितां वेलमूळासी । लाधला कुंभे निधानेसी । आनंद जाहला बहुवसी । घेऊनि गेला घरांत ॥६२॥ 125 | 126 | म्हणती नवल काय वर्तले । यतीश्वर आम्हां प्रसन्न्न झाले । म्हणोनि ह्या वेला छेदिलें । निधान लाधलें आम्हांसी ॥६३॥ 127 | 128 | नर नव्हे तो योगीश्वर होईल ईश्वरीअवतार । आम्हां भेटला दैन्यहर । म्हणती चला दर्शनासी ॥६४॥ 129 | 130 | जाऊनि संगमा श्रीगुरुसी । पूजा करिती बहुवसी । वृत्तांत सांगती तयासी । तये वेळी परियेसा ॥६५॥ 131 | 132 | श्रीगुरु म्हणती तयासी । तुम्ही न सांगणें कवणासी । प्रकट करितां आम्हांसी । नसेल लक्ष्मी तुमचे घरी ॥६६॥ 133 | 134 | ऐसेपरी तया द्विजासी । सांगे श्रीगुरु परियेसी । अखंड लक्ष्मी तुमचे वंशी । पुत्रपौत्री नांदाल ॥६७॥ 135 | 136 | 137 | ऐसा वर लधोन । गेली वनिता तो ब्राह्मण । श्रीगुरुकृपा ऐसी जाण । दर्शनमात्रे दैन्य हरे ॥६८॥ 138 | 139 | ज्यासी होय श्रीगुरुकृपा । त्यासी कैचें दैन्य पाप । कल्पवृक्ष-आश्रय करितां बापा । दैन्य कैंचे तया घरी ॥६९॥ 140 | 141 | दैव उणा असेल जो नरु । त्याणें आश्रयावा श्रीगुरु । तोचि उतरेल पैलपारु । पूज्य होय सकळिकांई ॥७०॥ 142 | 143 | जो कोण भजेल श्रीगुरु । त्यासी लाधेल इह-परु । अखंड लक्ष्मी त्याचे घरी । अष्टैश्वर्ये नांदती ॥७१॥ 144 | 145 | सिध्द म्हणे नामधारकासी । श्रीगुरुमहिमा असे ऐसी । भजावे तुम्हीं मनोमानसीं । कामधेनु तुझ्या घरीं ॥७२॥ 146 | 147 | गंगाधराचा कुमर । सांगे श्रीगुरुचरित्रविस्तार । पुढील कथामृतसार । ऐका श्रोते एकचित्तें ॥७३॥ 148 | 149 | इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिध्द-नामधारकसंवादे अमरापुरमहिमानं-द्विजदैन्यहरणं नाम अष्टादशोऽध्याय: ॥ १८ ॥ 150 | 151 | श्रीपादश्रीवल्लभ-नृसिंहसरस्वती-दत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेव दत्त ॥ शुभं भवतु ॥ 152 | 153 | (ओवी संख्या ७३) 154 | 155 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay4.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | ऐशी शिष्याची विनंती । ऐकोन सिद्ध काय बोलती । साधु साधु तुझी भक्ति । प्रीति पावो गुरुचरणी ॥१॥ 5 | 6 | ऐक शिष्यचूडामणी । धन्य धन्य तुझी वाणी । आठवतसे तुझ्या प्रश्नी । आदिमध्यावसानक ॥२॥ 7 | 8 | प्रश्न केला बरवा निका । सांगेन आतां तुज विवेका । अत्रि ऋषीचा पूर्वका । सृष्टीपासोनि सकळ ॥३॥ 9 | 10 | पूर्वी सृष्टि नव्हती काही । जलमय होते सर्वही । आपोनारायण म्हणोनि पाही । वेद बोलती याची कारणे ॥४॥ 11 | 12 | उदक आपोनारायण । सर्वां ठायी वास पूर्ण । बुद्धिसंभवप्रपंचगुण । हिरण्यगर्भ अंड निर्मिले ॥५॥ 13 | 14 | तेचि ब्रह्मांड नाम जाहले । रजोगुने ब्रह्मासि निर्मिले । हिरण्यगर्भ नाम पावले । देवतावर्ष एक होते ॥६॥ 15 | 16 | तेचि ब्रह्मांड देखा । फुटोनि शकले झाली ऐका । एक शकल भूमिका । होऊनि ठेली शकले दोनी ॥७॥ 17 | 18 | ब्रह्मा तेथे उपजोन । रचिले चवदाहि भुवन । दाही दिशा मानसवचन । काळ कामक्रोधादि सकळ ॥८॥ 19 | 20 | सृष्टि रचावयासी । सप्त पुत्र उपजवी मानसी । नामे सांगेन परियेसी । सात जण ब्रह्मपुत्र ॥९॥ 21 | 22 | मरीचि अत्रि आंगिरस । पुलस्त्य पुलह क्रतु वसिष्ठ । सप्त पुत्र जाहले श्रेष्ठ । सृष्टिकर्ता ब्रह्मा जाण ॥१०॥ 23 | 24 | सप्त ब्रह्मपुत्रांमधील अत्रि । तेथूनि पीठ गुरुसंतति । सांगेन ऐका एकचित्ती । सभाग्य नामधारका ॥११॥ 25 | 26 | ऋषि अत्रीची भार्या । नाम तिचे अनसूया । पतिव्रताशिरोमणिया । जगदंबा तेचि जाण ॥१२॥ 27 | 28 | तिचे सौंदर्यलक्षण । वर्णू शके ऐसा कोण । जिचा पुत्र चंद्र आपण । तिचे रूप काय सांगो ॥१३॥ 29 | 30 | पतिसेवा करी बहुत । समस्त सुरवर भयाभीत । स्वर्गैश्वर्य घेईल त्वरित । म्हणोनि चिंतिती मानसी ॥१४॥ 31 | 32 | इंद्रादि सुरवर मिळुनि । त्रयमूर्तिपासी जाउनी । विनविताती प्रकाशोनी । आचार अत्रि ऋषीचा ॥१५॥ 33 | 34 | इंद्र म्हणे स्वामिया । पतिव्रता स्त्री अनसूया । आचार तिचा सांगो काया । तुम्हाप्रती विस्तारोनि ॥१६॥ 35 | 36 | पतिसेवा करी भक्तीसी । मनोवाक्कायमानसी । अतिथिपूजा महाहर्षी । विमुख नव्हे कवणे काळी ॥१७॥ 37 | 38 | तिचा आचार देखोनि । सूर्य भीतसे गगनी । उष्ण तिजला होईल म्हणोनि । मंद मंद तपतसे ॥१८॥ 39 | 40 | अग्नि झाला भयाभीत । शीतळ असे वर्तत । वायु झाला भयचकित । मंद मंद वर्ततसे ॥१९॥ 41 | 42 | भूमि आपण भिऊनि देखा । नम्र जाहली पादुका । शाप देईल म्हणोनि ऐका । समस्त आम्ही भीतसो ॥२०॥ 43 | 44 | नेणो घेईल कवण स्थान । कोण्या देवाचे हिरोन । एखाद्याते वर देता जाण । तोही आमुते मारू शके ॥२१॥ 45 | 46 | यासि करावा उपाय । तू जगदात्मा देवराय । जाईल आमुचा स्वर्गठाय । म्हणोनि आलो तुम्हा सांगो ॥२२॥ 47 | 48 | न कराल जरी उपाय यासी । सेवा करू आम्ही तिसी । तिचे द्वारी अहर्निशी । राहू चित्त धरोनिया ॥२३॥ 49 | 50 | ऐसे ऐकोनि त्रयमूर्ति । महाक्रोधे कापती । चला जाऊ पाहू कैसी सती । म्हणती आहे पतिव्रता ॥२४॥ 51 | 52 | वतभंग करूनी तिसी । ठेवूनि येऊ भूमीसी । अथवा वैवस्वतालयासी । पाठवू म्हणोनि निघाले ॥२५॥ 53 | 54 | सत्त्व पहावया सतीचे । त्रयमूर्ती वेष भिक्षुकाचे । आश्रमा आले अत्रीचे । अभ्यागत होऊनिया ॥२६॥ 55 | 56 | ऋषि करू गेला अनुष्ठान । मागे आले त्रयमूर्ति आपण । अनसूयेसी आश्वासून । अतिथि आपण आलो म्हणती ॥२७॥ 57 | 58 | क्षुधे बहु पीडोन । आम्ही आलो ब्राह्मण । त्वरित द्यावे सती अन्न । अथवा जाऊ आणिका ठाया ॥२८॥ 59 | 60 | सदा तुमचे आश्रमांत । संतर्पण अभ्यागत । ऐको आली कीर्ति विख्यात । म्हणोनि आलो अनसूये ॥२९॥ 61 | 62 | इच्छाभोजनदान तुम्ही । देता म्हणोनि ऐकिले आम्ही । ठाकोनि आलो याचि कामी । इच्छाभोजन मागावाया ॥३०॥ 63 | 64 | इतुके ऐकोनि अनसूया । नमन केले तत्क्षणिया । बैसकार करूनिया । क्षालन केले चरण त्यांचे ॥३१॥ 65 | 66 | अर्ध्य पाद्य देऊनि त्यांसी । गंधाक्षतापुष्पेसी सवेच म्हणतसे हर्षी । आरोगण सारिजे ॥३२॥ 67 | 68 | अतिथी म्हणे तये वेळी । करोनि आलो आंघोळी । ऋषि येती बहुता वेळी । त्वरित आम्हा भोजन द्यावे ॥३३॥ 69 | 70 | वासना पाहोनि अतिथीते । काय केले पतिव्रते । ठाय घातले त्वरिते । बैसकार केला देखा ॥३४॥ 71 | 72 | बैसवोनिया पाटावरी । घृतेसी पात्र अभिधारी । घेवोनी आली आपण क्षीरी । शाक पाक तये वेळी ॥३५॥ 73 | 74 | तिसी म्हणती अहो नारी । आम्ही अतिथी आलो दुरी । देखोनि तुझे स्वरूप सुंदरी । अभीष्ट मानसी आणिक वसे ॥३६॥ 75 | 76 | नग्न होवोनि आम्हांसी । अन्न वाढावे परियेसी । अथवा काय निरोप देशी । आम्ही जाऊ नाही तरी ॥३७॥ 77 | 78 | ऐकोनि द्विजांचे वचन । अनसूया करी चिंतन । आले विप्र पहावया मन । कारणिक पुरुष होतील ॥३८॥ 79 | 80 | पतिव्रता शिरोमणी । विचार करी अंतःकरणी । अतिथी विमुख तरी हानि । निरोप केवी उल्लंघू ॥३९॥ 81 | 82 | माझे मन असे निर्मळ । काय करील मन्मथ खळ । पतीचे असे तपफळ । तारील मज म्हणतसे ॥४०॥ 83 | 84 | ऐसे विचारोनि मानसी । तथास्तु म्हणे तयांसी । भोजन करावे स्वस्थ चित्तेसी । नग्न वाढीन म्हणतसे ॥४१॥ 85 | 86 | पाकस्थाना जाऊनि आपण । चिंतन करी पतीचे चरण । वस्त्र फेडोनि नग्न । म्हणे अतिथी बाळे माझी ॥४२॥ 87 | 88 | नग्न होवोनी सती देखा । घेऊनि आली अन्नोदका । तव तेचि झाले बाळका । ठायांपुढे लोळती ॥४३॥ 89 | 90 | बाळे देखोनि अनसूया । भयचकित होवोनिया । पुनरपि वस्त्रे नेसोनिया । आली तया बाळकांजवळी ॥४४॥ 91 | 92 | रुदन करिती तिन्ही बाळे । अनसूया रहावी वेळोवेळ । क्षुधार्त झाली केवळ । म्हणोनि कडिये घेतसे ॥४५॥ 93 | 94 | कडिये घेवोनि बाळकांसी । स्तनपान करवी अतिहर्षी । एका सांडोनि एकाशी । क्षुधा निवारण करितसे ॥४६॥ 95 | 96 | पाहे पा नवल काय घडले । त्रयमूर्तीची झाली बाळे । स्तनपान मात्रे तोषले । तपफळ ऐसे पतिव्रतेचे ॥४७॥ 97 | 98 | ज्याचे उदरी चौदा भुवन । सप्त समुद्र वडवाग्नि जाण । त्याची क्षुधा निवारण । पतिव्रतास्तनपानी ॥४८॥ 99 | 100 | चतुर्मुख ब्रह्मयासी । सृष्टि करणे अहर्निशी । त्याची क्षुधा स्तनपानेसी । केवी झाली निवारण ॥४९॥ 101 | 102 | भाळाक्ष कर्पूर गौर । पंचवक्त्र काळाग्निरुद्र । स्तनपान करवी अनसूया सुंदर । तपस्वी अत्री ऐसा ॥५०॥ 103 | 104 | अनसूया अत्रिरमणी । नव्हती ऐशी कोणी । त्रयमूर्तीची झाली जननी । ख्याति झाली त्रिभुवनांत ॥५१॥ 105 | 106 | कडिये घेवोनि बाळकांसी । खेळवीतसे तिघांसी । घालोनिया पाळण्यासी । पर्यंदे गाई तये वेळी ॥५२॥ 107 | 108 | पर्यंदे गाय नानापरी । उपनिषदार्थ अतिकुसरी । अतिउल्हासे सप्त स्वरी । संबोखितसे त्रिमूर्तीसी ॥५३॥ 109 | 110 | इतुके होता तये वेळी । माध्यान्हवेळ अतिथिकाळी । अत्रि ऋषि अतिनिर्मळी । आला आपुले आश्रमा ॥५४॥ 111 | 112 | घरामाजी अवलोकिता । तव देखिली अनसूया गाता । कैची बाळे ऐसे म्हणता । पुसतसे स्त्रियेसी ॥५५॥ 113 | 114 | तिणे सांगितला वृत्तान्त । ऋषि ज्ञानी असे पाहात । त्रयमूर्ति हेचि म्हणत । नमस्कार करितसे ॥५६॥ 115 | 116 | नमस्कारिता अत्रि देखा । संतोष विष्णुवृषनायका । आनंद झाला चतुर्मुखा । प्रसन्न झाले तये वेळी ॥५७॥ 117 | 118 | बाळ राहिले पाळणेसी । निजमूर्ति ठाकले सन्मुखेसी । साधु साधु अत्रि ऋषि । अनसूया सत्य पतिव्रता ॥५८॥ 119 | 120 | तुष्टलो तुझे भक्तीसी । माग मनी वर इच्छिसी । अत्रि म्हणे सतीसी । जे वांछिसी माग आता ॥५९॥ 121 | 122 | अनसूया म्हणे ऋषीसी । प्राणेश्वरा तूचि होसी । देव पातले तुमच्या भक्तीसी । पुत्र मागा तुम्ही आता ॥६०॥ 123 | 124 | तिघे बाळक माझे घरी । रहावे माझे पुत्रापरी । हेचि मागतो निर्धारी । त्रयमूर्ति आपणां एकरूपा ॥६१॥ 125 | 126 | ऐसे वचन ऐकोनि । वर दिधला मूर्ती तिन्ही । राहती बाळके म्हणोनि । आपण गेले निजालयासी ॥६२॥ 127 | 128 | त्रिमूर्ति राहिले त्यांचे घरी । अनसूया पोशी बाळकापरी । नामे ठेविली प्रीतिकरी । त्रिवर्गांची परियेसा ॥६३॥ 129 | 130 | ब्रह्मामूर्ति चंद्र झाला । विष्णुमूर्ति दत्त केवळा । ईश्वर तो दुर्वास नाम पावला । तिघे पुत्र अनसूयेचे ॥६४॥ 131 | 132 | दुर्वास आणि चंद्र देखा । उभे राहूनि मातेसन्मुखा । निरोप मागती कौतुका । जाऊ तपा निजस्थाना ॥६५॥ 133 | 134 | दुर्वास म्हणे जननी । आम्ही ऋषि अनुष्ठानी । जाऊ तीर्थे आचरोनि । म्हणोनि निरोप घेतला ॥६६॥ 135 | 136 | चंद्र म्हणे अहो माते । निरोप द्यावा आम्हा त्वरिते । चंद्रमंडळी वास माते । नित्य दर्शन तुमचे चरणी ॥६७॥ 137 | 138 | तिसरा दत्त विष्णुमूर्ति । असेल तुमचे धरोनि चित्ती । त्रयमूर्ति तोचि निश्चिती । म्हणोनि सांगती तियेसी ॥६८॥ 139 | 140 | त्रयमूर्ति जाण तोचि दत्त । सर्व विष्णुमय जगत । राहील तुमचे धरोनि चित्त । विष्णुमूर्ति दत्तात्रेय ॥६९॥ 141 | 142 | त्रयमूर्ति ऐक्य होऊन । दत्तात्रेय राहिला आपण । दुर्वास चंद्र निरोप घेऊन । गेले स्वस्थाना अनुष्ठानासी ॥७०॥ 143 | 144 | अनसूयेचे घरी देखा । त्रयमूर्ति राहिली मूर्ति एका । नाम दत्तात्रेय एका । मूळपीठ श्रीगुरूचे ॥७१॥ 145 | 146 | ऐशापरी सिद्ध देखा । कथा सांगे नामधारका । संतोषे प्रश्न करी अनेका । पुसतसे सिद्धासी ॥७२॥ 147 | 148 | जय सिद्ध योगीश्वरा । भक्तजनमनोहरा । तारक संसारसागरा । ज्ञानमूर्ति कृपासिंधो ॥७३॥ 149 | 150 | तुझेनि प्रसादे मज । ज्ञान उपजले सहज । तारक आमुचा योगिराज । विनंती माझी परियेसा ॥७४॥ 151 | 152 | दत्तात्रेयाचा अवतारू । सांगितला पूर्वापारू । पुढे अवतार जाहले गुरु । कवणेपरी निरोपिजे ॥७५॥ 153 | 154 | म्हणे सरस्वतीगंगाधरू । पुढील कथेचा विस्तारू । ऐकता होय मनोहरू । सकळाभीष्टे साधती ॥७६॥ 155 | 156 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे अनसूयोपाख्यानं नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥४॥ श्रीदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ ओवीसंख्या ॥७७॥ 157 | 158 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु 159 | 160 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay5.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | नामधारक भक्तासी । सांगे सिद्ध विस्तारेसी । अवतार झाला मानुषी । भक्तजन तारावया ॥१॥ 5 | 6 | ऐक भक्ता नामधारका । अंबरीषाकारणे विष्णु देखा । अंगकारिले अवतार ऐका । मानुषी नाना रूप घेतसे ॥२॥ 7 | 8 | मत्स्य कूर्म वराह देख । नराचा देह सिंहाचे मुख । वामनरूप झाला भिक्षुक । झाला ब्राह्मण क्षेत्रकर्मी ॥३॥ 9 | 10 | दशरथाचे कुळी जन्म । प्रख्यात अवतार श्रीराम । राजा होऊनि मागुती जन्म । गौळियाघरी गुरे राखी ॥४॥ 11 | 12 | वस्त्रे फेडूनि झाला नग्न । बौद्धरूपी झाला आपण । होऊनि कलंकी अवतार जाण । तुरुंगारूढ काय आवडी ॥५॥ 13 | 14 | नाना प्रकार नाना वेष । अवतार धरी ह्रषीकेश । तारावया भक्तजनास । दुष्टहनन करावया ॥६॥ 15 | 16 | द्वापारांती झाला कली । अज्ञान लोक ब्राह्मणकुळी । आचारहीन होऊनि प्रबळी । वर्तती महिमा कलियुगी ॥७॥ 17 | 18 | भक्तजनतारणार्थ । अवतार धरी श्रीगुरुनाथ । सगराकारणे भगीरथ । आणी गंगा भूमंडळी ॥८॥ 19 | 20 | तैसे एक विप्रवनिता । आराधी श्रीविष्णु दत्ता । तिचे उदरी अवतार धरिता । आश्चर्य झाले परियेसा ॥९॥ 21 | 22 | पिठापूर पूर्वदेशी । होता ब्राह्मण उत्तमवंशी । आपस्तंभ शाखेसी । नाम आपळराजा जाण ॥१०॥ 23 | 24 | तयाची भार्या सुमता । असे आचार पतिव्रता । अतिथि आणि अभ्यागता । पूजा करी भक्तिभावे ॥११॥ 25 | 26 | ऐसे असतां वर्तमानी । पतिसेवा एकमनी । अतिथिपूजा सगुणी । निरंतर करीतसे ॥१२॥ 27 | 28 | वर्तता ऐसे एके दिवशी । आला दत्त अतिथिवेषी । श्राद्ध होते अमावस्येसी । विप्राघरी तै देका ॥१३॥ 29 | 30 | न जेवितां ब्राह्मण घरी । दत्ता भिक्षा घाली ते नारी । दत्तात्रेय साक्षात्कारी । प्रसन्न झाला तये वेळी ॥१४॥ 31 | 32 | त्रैमूर्तीचे रूप घेऊनि । स्वरूप दावियले अतिगहनी । पतिव्रता धावोनि चरणी । नमस्कारी मनोभावे ॥१५॥ 33 | 34 | दत्तात्रेय म्हणे तियेसी । माग माते इच्छिसी । जे जे वासना तुझे मानसी । पावसी त्वरित म्हणतसे ॥१६॥ 35 | 36 | ऐकोनि स्वामींचे वचन । विप्रवनिता करी चिंतन । विनवीतसे करद्वय जोडून । नानापरी स्तवोनिया ॥१७॥ 37 | 38 | म्हणे जय जय जगन्नाथा । तू तारक भवासी तत्त्वता । माझे मनी असे जे आर्ता । पुरवावी ते देवराया ॥१८॥ 39 | 40 | तू कृपाळु सर्वा भूती । वेदपुराणे वाखाणिती । केवी वर्णावी तुझी कीर्ती । भक्तवत्सला कृपानिधि ॥१९॥ 41 | 42 | मिथ्या नोहे तुझा बोल । जे का ध्रुवासी दिधले पद अढळ । बिभीषणासी लंकास्थळ । देऊनि राज्य समर्पिले ॥२०॥ 43 | 44 | भक्तजना तू आधार । तयालागी धरिसी अवतार । ब्रीद असे चराचर । चौदा भुवनामाझारी ॥२१॥ 45 | 46 | आता माते वर देसी । वासना असे माझे मानसी । न व्हावे अन्यथा बोलासी । कृपानिधि देवराया ॥२२॥ 47 | 48 | माझे मनीची वासना । पुरवावी जगज्जीवना । अनाथरक्षका नारायणा । म्हणोनि चरणा लागतसे ॥२३॥ 49 | 50 | ऐकोनि तियेचे करुणावचन । संतोषला त्रयमूर्ति आपण । कर धरिला आश्वासोन । सांग जननी म्हणतसे ॥२४॥ 51 | 52 | तव बोलिली पतिव्रता । स्वामी जे निरोपिले आता । जननी नाम मज ठेविता । करा निर्धार याच बोला ॥२५॥ 53 | 54 | मज पुत्र झाले बहुत । नव्हेत स्थिर उपजतमृत । जे वाचले आता असत । अक्षहीन पादहीन ॥२६॥ 55 | 56 | योग्य झाले नाही कोणी । काय करावे मूर्ख प्राणी । असोनि नसती येणे गुणी । पुत्रावीण काय जन्म ॥२७॥ 57 | 58 | व्हावा पुत्र मज ऐसा । ज्ञानवंत पुराणपुरुषा । जगद्वंद्य वेदसदृशा । तुम्हांसारिका दातारा ॥२८॥ 59 | 60 | ऐकोनि तियेचे वचन । प्रसन्न झाला दत्त आपण । पुढे असे कार्यकारण । दीक्षार्थ भक्तजनांसी ॥२९॥ 61 | 62 | तापसी म्हणे तियेसी । पुत्र होईल परियेसी । उद्धरिल तुझे वंशासी । ख्यातिवंत कलियुगी ॥३०॥ 63 | 64 | असावे तुम्ही त्याचे बोली । येर्‍हवी न राहे तुम्हांजवळी । ज्ञानमार्गी अतुर्बळी । तुमचे दैन्य हरील ॥३१॥ 65 | 66 | इतुके सांगोनि तापसी । अदृश्य झाला परियेसी । विस्मय करितसे मानसी । विप्रवनिता तयेवेळी ॥३२॥ 67 | 68 | विस्मय करोनि मनात । पतीसी सांगे वृत्तान्त । दोघे हर्षे निर्भर होत । म्हणती दत्तात्रेय होईल ॥३३॥ 69 | 70 | माध्यान्हसमयी अतिथिकाळी । दत्त येताती तये वेळी । विमुख न होता तये काळी । भिक्षा मात्र घालिजे ॥३४॥ 71 | 72 | दत्तात्रेयाचे स्थान । माहूर करवीर क्षेत्र खूण । तयाचा वास सदा जाण । पांचाळेश्वर नगरात ॥३५॥ 73 | 74 | नाना वेष भिक्षुकरूप । दत्तात्रेय येती साक्षेप । न पुसतां मज निरोप । भिक्षा घाली म्हणतसे ॥३६॥ 75 | 76 | विप्रस्त्री म्हणे पतीसी । आजि अवज्ञा केली तुम्हांसी । ब्राह्मण न जेवता आपण त्यासी । भिक्षा घातली म्हणतसे ॥३७॥ 77 | 78 | ऐकोनी सतीच्या बोला । विप्र मनी संतोषला । म्हणे पतिव्रते लाभ झाला । पितर माझे तृप्त झाले ॥३८॥ 79 | 80 | करावे कर्म पितरांच्या नामी । सर्मपावे विष्णुसी आम्ही । साक्षात्कारे येऊनि स्वामी । भिक्षा केली आम्हा घरी ॥३९॥ 81 | 82 | कृतार्थ झाले पितृगण समस्त । निर्धारे झाले स्वर्गस्थ । साक्षात्‍ विष्णु भेटले दत्त । त्रैमूर्तिअवतार ॥४०॥ 83 | 84 | धन्य तुझी मातापिता । जे वर लाधलीस मुख्य आता । पुत्र होईल निभ्रांता । न धरी चिंता मानसी ॥४१॥ 85 | 86 | हर्षे निर्भर होवोनि । राहिली दोघे निश्चित मनी । होती जाहली गर्भिणी । विप्रस्त्री परियेसा ॥४२॥ 87 | 88 | ऐसे नव मास क्रमोनि । प्रसूत जाहली शुभदिनी । विप्रे स्नान करूनि । केले जातककर्म तये वेळी ॥४३॥ 89 | 90 | मिळोनि समस्त विप्रकुळी । जातक वर्तविती तये वेळी । म्हणती तपस्वी होईल बळी । दीक्षाकर्ता जगद्‍गुरू ॥४४॥ 91 | 92 | ऐकोनि म्हणती मातापिता । हो कां आमुचा कुळउद्धरिता । आम्हा वर दिधला दत्ता । म्हणोनि ठेविती तया नाव ॥४५॥ 93 | 94 | श्रीपाद म्हणोनि या कारण । नाम ठेवी तो ब्राह्मण । अवतार केला त्रैमूर्ति आपण । भक्तजन तारावया ॥४६॥ 95 | 96 | वर्तत असता त्याचे घरी । झाली सात वर्षे पुरी । मौजीबधन ते अवसरी । करिता झाला द्विजोत्तम ॥४७॥ 97 | 98 | बांधिता मौजी ब्रह्मचारी । म्हणता झाला वेद चारी । मीमांसा तर्क अतिविस्तारी । म्हणो लागला तये वेळी ॥४८॥ 99 | 100 | ऐकोनि समस्त नगरलोक। विस्मय करिती सकळिक । होईल अवतार कारणिक । म्हणोन बोलती आपणात ॥४९॥ 101 | 102 | आचार व्यवहार प्रायश्चित्त । समस्तांसी आपण बोलत । वेदान्तभाष्य वेदार्थ । सांगतसे द्विजवरांसी ॥५०॥ 103 | 104 | वर्तता ऐसे तयासी । झाली वर्षे षोडशी । विवाह करू म्हणती पुत्रासी । मातापिता अवधारा ॥५१॥ 105 | 106 | विचार करिती पुत्रासवे । बा रे लग्न तुवा करावे । श्रीपाद म्हणे ऐका भावे । माझी वांछा सांगेन ॥५२॥ 107 | 108 | कराल विवाह माझा तुम्ही । सांगो ऐका विचार आम्ही । वैराग्यस्त्रीसंगे असेन मी । काम्य आमुचे तियेजवळी ॥५३॥ 109 | 110 | ते स्त्रियेवाचूनि आणीक नारी । समस्त जाणा मातेसरी । जरी आणाल ते सुंदरी । वरीन म्हणे तये वेळी ॥५४॥ 111 | 112 | आपण तापसी ब्रह्मचारी । योगस्त्रियेवांचोनि नारी । बोल धरा निर्धारी । श्रीवल्लभ नाम माझे ॥५५॥ 113 | 114 | श्रीपाद श्रीवल्लभ नाम ऐसे । झाले त्रिमूर्ति कैसे । पितयाते म्हणतसे । जाउ उत्तरपंथासी ॥५६॥ 115 | 116 | ऐकोनि पुत्राचे वचन । आठविले पूर्वसूचन । भिक्षुके सांगितली जे खूण । सत्य झाली म्हणतसे ॥५७॥ 117 | 118 | आताच या बोलासी । मोडा घालिता परियेसी । विघ्न होईल त्वरितेसी । म्हणोनि विचारिती तये वेळी ॥५८॥ 119 | 120 | न म्हणावे पुत्र यासी । अवतारपुरुष तापसी । जैसे याचे वसे मानसी । तैसे करावे म्हणती दोघे ॥५९॥ 121 | 122 | निश्चय करूनि आपुले मनी । पुत्राभिमुख जनकजननी । होती आशा आम्हांलागुनी । प्रतिपाळिसी म्हणोनिया ॥६०॥ 123 | 124 | ऐशी मनी व्याकुळित । डोळा निघती अश्रुपात । माता पडली मूर्च्छागत । पुत्रस्नेहे करोनिया ॥६१॥ 125 | 126 | देखोनि मातेचे दुःख । संबोखित परमपुरुष । उठवूनि स्वहस्ते देख । अश्रुपात पुशितसे ॥६२॥ 127 | 128 | न करी चिंता अहो माते । जे मागसी ते देईन तूते । दृढ करूनि चित्ताते । रहा सुके म्हणतसे ॥६३॥ 129 | 130 | बा रे तुजकरिता आपण । दुःख विसरले संपूर्ण । रक्षिसी आम्हा वृद्धांलागून । दैन्यावेगळे करोनि ॥६४॥ 131 | 132 | पुत्र असती आपणा दोन । पाय पांगुळ अक्षहीन । त्याते पोशील आता कोण । आम्हा कवण रक्षील ॥६५॥ 133 | 134 | ऐकोनि जननीचे वचन । अवलोकी अमृतदृष्टीकरून । पुत्र दोघेही झाले सगुण । आली दृष्टिचरणादिक ॥६६॥ 135 | 136 | वेदशास्त्रादि व्याकरण । सर्व म्हणती तत्क्षण । दोघे येऊनि धरिती चरण । कृतार्थ झालो म्हणोनिया ॥६७॥ 137 | 138 | आश्वासून तया वेळी । दिधला वर तत्काळी । पुत्रपौत्री नांदा प्रबळी । श्रियायुक्त सनातन ॥६९॥ 139 | 140 | सेवा करा जनकजननी । पावा सुख महाज्ञानी । इह सौख्य पावोनि । व्हाल मुक्त हे निश्चये ॥७०॥ 141 | 142 | ऐसे बोलोनि तयांसी । संबोधितसे मातेसी । पाहोनिया दोघा पुत्रांसी । राहता सुख पावाल ॥७१॥ 143 | 144 | पुत्र दोघे शतायुषी । निश्चय धरी वो मानसी । कन्या पुत्र होतील यांसी । तुम्ही नेत्री देखाल ॥७२॥ 145 | 146 | अखंड लक्ष्मी यांचे घरी । यांचे वंशपरंपरी । कीर्तिवंत सचराचरी । संपन्न होती वेदशास्त्रे ॥७३॥ 147 | 148 | आमची अवज्ञा न करिता । निरोप द्यावा आम्हा त्वरिता । जाणे असे उत्तरपंथा । दीक्षा द्यावया साधुजना ॥७४॥ 149 | 150 | सांगोनि मातापित्यासी । अदृश्य झाला परियेसी । पावला त्वरित पूरी काशी । गुप्तरूपे होता तेथे ॥७५॥ 151 | 152 | निघाला तेथूनि बदरीविना । भेटी घेऊनि नारायणा । अवतार असे आपणा । कार्याकारण मनुष्यदेही ॥७६॥ 153 | 154 | दीक्षा करावया भक्तजना । तीर्थे हिंडणे आपणा । मनोवेगे मार्गक्रमणा । आले तीर्थ गोकर्णासी ॥७७॥ 155 | 156 | ऐकोनि सिद्ध मुनींचे वचन । विनवी नामधारक आपण । ते परिसा श्रोतेजन । म्हणे सरस्वतीगंगाधरू ॥७८॥ 157 | 158 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे दत्तात्रेयावतारकथनं नाम पंचमेऽध्यायः ॥५॥ 159 | 160 | श्रीपादश्रीवल्लभनृसिंहसरस्वतीदत्तात्रेयार्पणमस्तु । 161 | 162 | ओवीसंख्या ॥७८॥ 163 | 164 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु 165 | 166 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay51.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | नामधारक विनवी सिद्धासी । कथा सांगितली आम्हांसी । म्लेंच्छराजें श्रीगुरुसी । होतें नगरासी नेलें ॥१॥ 5 | 6 | तेथोन आले गाणगाभुवना । पुढील वर्तल्या निरुपणा । सांगा स्वामी कृपाघना । गुरुचरित्र आम्हांसी ॥२॥ 7 | 8 | सिद्ध म्हणे ऐक वत्सा । कथा असे अतिविशेषा । ऐकतां जाती सकळ दोषा । चिंतिलें काम्य पाविजे ॥३॥ 9 | 10 | राजाची भेट घेऊनि । श्रीगुरु आले गाणगाभुवनीं । योजना करिती आपुल्या मनीं । गुप्त रहावें म्हणोनिया ॥४॥ 11 | 12 | प्रगट झालों बहुवसी । राजा आला भेटीसी । उपजली भक्ति म्लेंच्छासी । नाना जाती येतील ॥५॥ 13 | 14 | म्हणोनि आतां गुप्त व्हावें । लोकमतें निघोनि जावें । पर्वतयात्रा म्हणोनि भावें । निघाले श्रीगुरु परियेसीं ॥६॥ 15 | 16 | गुप्त राहिले गाणगापुरीं । प्रगट दाविलें लोकाचारीं । निघाले स्वामी पर्वतगिरीं । शिष्यांसहित अवधारा ॥७॥ 17 | 18 | भक्तजन बोळवित । चिंता करीत अत्यंत । श्रीगुरु संबोखिती समस्त । रहावविती अतिप्रीतीनें ॥८॥ 19 | 20 | दुःख करिती सकळ जन । लागताती श्रीगुरुचरण । स्वामी आम्हांतें सोडून । केवी जातां यतिराया ॥९॥ 21 | 22 | भक्तजनांची तूं कामधेनु । आम्ही बाळक अज्ञानु । होतासि आम्हां निधानु । सोडोनि जातां श्रीगुरु ॥१०॥ 23 | 24 | नित्य तुझें करितां दर्शन । दुरितें जाती निरसून । जी जी कामना इच्छी मन । त्वरित पावे स्वामिया ॥११॥ 25 | 26 | बाळकातें सोडोनि माता । केवी जाय अव्हेरितां । तूं आमुचा मातापिता । नको अव्हेरुं म्हणताती ॥१२॥ 27 | 28 | ऐकोनि नानापरी विनंति । हांसते झाले श्रीगुरुमूर्ति । संबोखिती अतिप्रीतीं । न करा चिंता म्हणोनि ॥१३॥ 29 | 30 | आम्ही असतों याचि ग्रामीं । नित्य स्नान अमरजासंगमीं । वसों माध्यान्हीं मठधामीं । गुप्तरुपें अवधारा ॥१४॥ 31 | 32 | जे भक्त असती माझ्या प्रेमीं । त्यांतें प्रत्यक्ष दिसों आम्ही । लौकिकमतें अविद्याधर्मीं । बोल करितों श्रीशैलयात्रा ॥१५॥ 33 | 34 | प्रातःस्नान कृष्णातीरीं पंचनदी वृक्ष औदुंबरीं । अनुष्‍ठाना बिंदुक्षेत्रीं । माध्यान्हीं येतों भीमातटीं ॥१६॥ 35 | 36 | अमरजासंगमीं स्नान करोनि । पूजा घेऊं मठीं निर्गुणीं । चिंता न करा अंतःकरणीं । म्हणोनि सांगती श्रीगुरु ॥१७॥ 37 | 38 | ऐसें सांगती समस्तांसी । संदेह न धरावा मानसीं । गाणगाभुवनीं अहर्निशीं । वसों आम्ही त्रिवाचा ॥१८॥ 39 | 40 | जे जे जन भक्ति करिती । त्यांसी आमुची अतिप्रीति । मनकामना पावती । सिद्धवाक्य असे आमुचें ॥१९॥ 41 | 42 | अश्वत्थ नव्हे कल्पवृक्ष । संगमीं असे प्रत्यक्ष । तुमच्या मनीं जें अपेक्ष । त्वरित होय पूजितां ॥२०॥ 43 | 44 | कल्पवृक्षातें पूजोनि । मग यावें आमुचे स्थानीं । पादुका ठेवितों निर्गुणी । पूजा करा मनोभावें ॥२१॥ 45 | 46 | विघ्नहर चिंतामणी । त्यातें पूजितां एकमनीं । चिंतिलें फळ तत्क्षणीं । लाभे तुम्हां अवधारा ॥२२॥ 47 | 48 | समस्त विघ्नांचा अंतक । पूजा तुम्हीं विनायक । अष्‍टतीर्थें असती विशेख । आचरावीं मनोभावें ॥२३॥ 49 | 50 | संतोषकारक आम्हांप्रती । त्रिकाळ करावी आरती । भक्तजन जें इच्छिती । त्वरित होय अवधारा ॥२४॥ 51 | 52 | ऐसें सांगोनि तयांसी । निघालें स्वामी परियेसीं । भक्त परतोनि मठासी । आले चिंतित पायांतें ॥२५॥ 53 | 54 | चिंतित निघती मठांत । तेथें दिसती श्रीगुरुनाथ । लोक झाले विस्मित । म्हणती वस्तु त्रैमूर्ति ॥२६॥ 55 | 56 | यासी म्हणती जे नर । ते पावती यमपूर । सत्य बोलिले निर्धार । न कळे महिमा आम्हांसी ॥२७॥ 57 | 58 | सवेंचि पाहतां न दिसे कोणी । प्रेमळ भक्त देखती नयनीं । यापरी गौप्यरुप धरोनि । राहिले श्रीगुरु मठांत ॥२८॥ 59 | 60 | दृष्‍टान्त दाखविला भक्तांसी । पातले आपण श्रीपर्वतासी । पाताळगंगातीरासी । राहिले स्वामी परियेसा ॥२९॥ 61 | 62 | शिष्यांतें निरोपिती अवधारा । पुष्पांचें आसन त्वरित करा । जाणें असे पैलतीरा । ऐक्य होऊं मल्लिकार्जुनीं ॥३०॥ 63 | 64 | निरोप देतां श्रीगुरुमूर्ति । आणिलीं पुष्पें शेवंती । कुमुदें कल्हारें मालती । कर्दळीपर्णें वेष्‍टोनि ॥३१॥ 65 | 66 | आसन केलें अतिविचित्र । घातलें गंगेमध्यें पात्र । शिष्यां सांगती वेगवक्र । जावें तुम्ही गृहासी ॥३२॥ 67 | 68 | दुःख करीत येत सकळी । यांसी सांगती श्रीगुरु चंद्रमौळी । गाणगाग्रामीं असों जवळी । भाव न धरावा दुजा तुम्ही ॥३३॥ 69 | 70 | लौकिकमतें आम्ही जातों । ऐसें दृष्‍टान्तीं दिसतों । भक्तजनां घरीं वसतों । निर्धार धरा मानसीं ॥३४॥ 71 | 72 | ऐसें भक्तां संबोखोनि । उठले श्रीगुरु तेथोनि । पुष्पासनीं बैसोनि । निरोप देती भक्तांसी ॥३५॥ 73 | 74 | कन्यागतीं बृहस्पति । बहुधान्य संवत्सरी ख्याति । सूर्य चाले उत्तर दिगंतीं । संक्रांति कुंभ परियेसा ॥३६॥ 75 | 76 | शिशिर ऋतु माघमासीं । असितपक्ष प्रतिपदेसी । शुक्रवारीं पुण्यदिवसीं । श्रीगुरु बैसले निजानंदीं ॥३७॥ 77 | 78 | श्रीगुरु म्हणती शिष्यांसी । जातों आम्ही निज मठासी । पावतां खूण तुम्हांसी । प्रसादपुष्पें पाठवितों ॥३८॥ 79 | 80 | येतील पुष्पें जाती शेवंती । घ्यावा प्रसाद तुम्हीं भक्तीं । पूजा करावी अखंड रीतीं । लक्ष्मी वसों तुम्हां घरीं ॥३९॥ 81 | 82 | आणिक सांगेन एक खूण । गायनीं करी जो माझे स्मरण । त्याचे घरीं असे जाण । गायनप्रीति आम्हांसी ॥४०॥ 83 | 84 | नित्य जें जन गायन करिती । त्यांवरी माझी अतिप्रीति । तयांचे घरी अखंडिती । आपण असों अवधारा ॥४१॥ 85 | 86 | व्याधि न होय त्यांचे घरीं । दरिद्र जाय त्वरित दुरी । पुत्रपौत्र श्रियाकरीं । शतायुषी नांदतील ॥४२॥ 87 | 88 | ऐकतील चरित्र माझें जरी । वाचतील नर निरंतरी । लक्ष्मी राहे त्यांचे घरीं । संदेह न धरावा मनांत ॥४३॥ 89 | 90 | ऐसें सांगोनि भक्तांसी । श्रीगुरु जहाले अदृशी । चिंता करिती बहुवशी । अवलोकिती गंगेंत ॥४४॥ 91 | 92 | ऐशी चिंता करितां थोर । तटाकीं पातले नावेकर । तिहीं सांगितला विचार । श्रीगुरु आम्हीं देखिले ॥४५॥ 93 | 94 | शिष्यवर्गासी मनोहर । व्यवस्था सांगती नावेकर । होतों आम्ही पैलतीर । तेथें देखिले मुनीश्वर ॥४६॥ 95 | 96 | संन्यास वेष दंड हातीं । नामें श्रीनृसिंहसरस्वती । निरोप दिधला आम्हांप्रती । तुम्हां सांगा म्हणोनि ॥४७॥ 97 | 98 | आम्हांस आज्ञापिती मुनि । आपण जातों कर्दळीवनीं । सदा वसों गाणगाभुवनीं । ऐसें सांगा म्हणितलें ॥४८॥ 99 | 100 | भ्रांतपणें दुःख करितां । आम्हीं देखिलें दृष्‍टान्ता । जात असतां श्रीगुरुनाथा । सुवर्णपादुकां त्यांचे चरणीं ॥४९॥ 101 | 102 | निरोप सांगितला तुम्हांसी । जावें आपुल्या स्थानासी । सुखी असावें वंशोवंशीं । माझी भक्ति करोनि ॥५०॥ 103 | 104 | प्रसादपुष्पें आलिया । घ्यावीं शिष्यें काढोनिया । ऐसें आम्हां सांगोनिया । श्रीगुरु गेले अवधारा ॥५१॥ 105 | 106 | ऐसें सांगती नावेकर । समस्त राहिले स्थिर । हर्षें असती निर्भर । प्रसादपुष्पें पहाती ॥५२॥ 107 | 108 | इतुकिया अवसरीं । आलीं प्रसादपुष्पें चारी । मुख्य शिष्यें प्रीतिकरीं । काढोनि घेतलीं अवधारा ॥५३॥ 109 | 110 | नामधारक म्हणे सिद्धासी । मुख्य शिष्य कोण उपदेशीं । विस्तारोनिया आम्हांसी । पुष्पें कोणा लाभलीं ॥५४॥ 111 | 112 | सिद्ध म्हणे नामधारका । शिष्य बहुत गुरुनायका । असती गाणगापुरीं ऐका । गेले शिष्य आश्रमा ॥५५॥ 113 | 114 | आश्रम घेती संन्यासी । त्यांसी पाठविलें तीर्थासी । तयांचीं नामें परियेसीं । सांगेन ऐका विस्तारोन ॥५६॥ 115 | 116 | बाळकृष्णसरस्वती । उपेंद्रमाधवसरस्वती । पाठविते झाले प्रीतीं । आपण राहिले संगमीं ॥५७॥ 117 | 118 | गृहस्थधर्म शिष्य बहुत । समस्त आपुले घरीं नांदत । त्रिवर्ग आले श्रीपर्वताप्रत । चवथा होतों आपण ॥५८॥ 119 | 120 | साखरे नाम सायंदेव । कवीश्वर-युग्में पूर्वभाव । नंदी नामें नरहरी देव । पुष्पें घेतलीं चतुर्वर्गी ॥५९॥ 121 | 122 | गुरुप्रसाद घेऊन । आले शिष्य चौघेजण । तींच पुष्पें मज पूजन । म्हणोनि पुष्पें दाखविती ॥६०॥ 123 | 124 | ऐसा श्रीगुरुचा महिमा । सांगतसे अनुपमा । थोडें सांगितलें तुम्हां । अपार असे सांगतां ॥६१॥ 125 | 126 | श्रीगुरुचरित्र कामधेनु । सांगितलें तुज विस्तारोनु । दुःख दरिद्र गेलें पळोनु । ऐसें जाण निर्धारीं ॥६२॥ 127 | 128 | ऐसें श्रीगुरुचरित्र । श्रवणीं कीर्तनी अतिपवित्र । सुखें नांदती पुत्रपौत्र । लक्ष्मीवंत होती जाण ॥६३॥ 129 | 130 | धर्म अर्थ काम मोक्ष । तयांसी लाभे प्रत्यक्ष । महा आनंद उभयपक्ष । पुस्तक लिहितां सर्वसिद्धि ॥६४॥ 131 | 132 | ऐसें सिद्धें सांगितलें । नामधारक संतोषले । सकळाभीष्‍ट लाधलें । तात्काळिक अवधारा ॥६५॥ 133 | 134 | म्हणे सरस्वतीगंगाधर । श्रीगुरुचरित्र अतिमनोहर । ऐकतां पावती पैल पार । संसारसागरा तरोनिया ॥६६॥ 135 | 136 | श्रीगुरुचरित्र ऐकतां । सकळाभीष्‍टें तत्त्वतां । लाधती म्हणोनि समस्तां । ऐका म्हणे नामधारक ॥६७॥ 137 | 138 | अमृताची असे माथणी । स्वीकारितां भाविक जनीं । धर्मार्थ काम मोक्ष साधनीं । हेचि कथा ऐकावी ॥६८॥ 139 | 140 | पुत्रपौत्रां ज्यासी चाड । त्यासी हे कथा असे गोड । राहे लक्ष्मी स्थिर अखंड । श्रवणमात्रें घरीं नांदे ॥६९॥ 141 | 142 | चतुर्विध पुरुषार्थ । लाधती श्रवणे परमार्थ । श्रीनृसिंहसरस्वती गुरुनाथ । रक्षी त्यांचे वंशोवंशीं ॥७०॥ 143 | 144 | म्हणे सरस्वतीगंगाधर । श्रोतयांसी करी नमस्कार । कथा ऐका मनोहर । सकळाभीष्‍टें साधती ॥७१॥ 145 | 146 | मुख्य भाव कारण । प्रेमें करितां श्रवण पठण । निजध्यास आणि मनन । प्रेमें करोनि साधिजे ॥७२॥ 147 | 148 | श्रीनृसिंहसरस्वती शंकर । त्याचे चरणीं अर्पण साग्र । त्याचेचि प्रसादें समग्र । समस्त प्रजा सुखी असती ॥७३॥ 149 | 150 | ग्रंथ ठेवावा शुद्ध स्थानीं । शुद्ध वस्त्रीं शुद्ध मनीं । नित्य पूजा करोनि । ग्रंथ गृहामाजीं ठेवावा ॥७४॥ 151 | 152 | इति श्रीगुरुचरित्रामृत । सिद्धनामधारकसंवाद अमृत । गुरुसमाधि नाम विख्यात । एकपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥७५॥ 153 | 154 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे श्रीगुरुसमाधिगमनं नाम एकपंचाशत्तमोऽध्यायः ॥५१॥ 155 | 156 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 157 | 158 | (ओवीसंख्या ७५) 159 | 160 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay25.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | जय जयाजी सिद्धमुनी । तूचि गुरुशिरोमणी । साक्षी येतसे अंतःकरणी । बोलिला माते परमार्थ ॥१॥ 5 | 6 | ऐसा कृपाळु परमेश्वर । आपण झाला अवतार । येरा दिसतसे नर । तेचि अज्ञानी प्रत्यक्ष ॥२॥ 7 | 8 | तया त्रिविक्रमभारतीसी । दाविले रूप प्रत्यक्षेसी । पुढे कथा वर्तली कैसी । निरोपावी दातारा ॥३॥ 9 | 10 | सिद्ध म्हणे ऐक बाळा । श्रीगुरूची अगम्य लीला । सांगता न सरे बहु काळा । साधारण मी सांगतसे ॥४॥ 11 | 12 | समस्त लीला सांगता । विस्तार होईल बहु कथा । या कारणे क्वचिता । निरोपीतसे बाळका ॥५॥ 13 | 14 | पुढे अपूर्व वर्तले एक । ऐक शिष्या नामधारक । विदुरा नामे नगर एक । होता राजा यवन तेथे ॥६॥ 15 | 16 | महाक्रूर ब्रह्मद्वेषी । सदा करी जीवहिंसी । चर्चा करवी ब्राह्मणांसी । वेद म्हणवी आपणापुढे ॥७॥ 17 | 18 | विप्रासी म्हणे यवन । जे का असती विद्वज्जन । आपुल्या सभेत येऊन । वेद सर्व म्हणावे ॥८॥ 19 | 20 | त्याते द्रव्य देईन बहुत । सर्वामध्ये मान्यवंत । जो का सांगेल वेदार्थ । विशेष त्याची पूजा करू ॥९॥ 21 | 22 | ऐसे ऐकूनि ज्ञानी जन । नेणो म्हणती वेद आपण । जे का असती मतिहीन । कांक्षा करिती द्रव्याची ॥१०॥ 23 | 24 | जावोनिया म्लेच्छापुढे । वेदशास्त्र वाचिती गाढे । म्लेच्छ मनी असे कुडे । ऐके अर्थ यज्ञकांडाचा ॥११॥ 25 | 26 | म्हणे विप्र यज्ञ करिती । पशुहत्या करणे रीती । आम्हा म्लेच्छाते निंदिती । पशु वधिती म्हणोनिया ॥१२॥ 27 | 28 | येणेपरी ब्राह्मणासी । निंदा करी बहुवसी । योग्यता पाहून द्विजवरांशी । अपार द्रव्य देतसे ॥१३॥ 29 | 30 | येणेपरी तो यवन । देतो द्रव्य म्हणोन । ऐकते झाले सकळ जन । देशोदेशी विप्रवर्ग ॥१४॥ 31 | 32 | वेदशास्त्री निपुण । द्रव्यावरी ठेवुनी मन । भेटीसी जाती ब्राह्मण । वेद म्हणती यवनापुढे ॥१५॥ 33 | 34 | ऐसे मंदमति विप्र । त्यांची जोडी यमपुर । मदोन्मत्त दुराचार । तेच इष्ट कलीचे ॥१६॥ 35 | 36 | येणेपरी वर्तमानी । वर्तत असता एके दिनी । मंदभाग्य विप्र दोनी । येवोनि भेटले राया ॥१७॥ 37 | 38 | वेदशास्त्र अभिज्ञाती । तीन वेद जाणो म्हणती । तया यवनापुढे किर्ति । आपली आपण सांगती ॥१८॥ 39 | 40 | विप्र म्हणती रायासी । कोणी नाही आम्हासरसी । वाद करावया वेदांसी । नसती चारी राष्ट्रांत ॥१९॥ 41 | 42 | असती जरी तुझ्या नगरी । त्वरित येथे पाचारी । आम्हासवे वेद चारी । चर्चा करावी द्विजांनी ॥२०॥ 43 | 44 | विप्रवचन ऐकोनि । राजा पडला अभिमानी । आपुल्या नगरचे विप्र आणोनि । समस्ताते पुसे तो ॥२१॥ 45 | 46 | राजा म्हणे समस्तांसी । चर्चा करावी तुम्ही यांसी । जे जिंकिती तर्केसी । त्यासी अपार द्रव्य देऊ म्हणे ॥२२॥ 47 | 48 | ऐकोनिया ज्ञानी जन । म्हणती म्लेच्छालागून । आम्हा योग्यता नाही जाण । या ब्राह्मणांते केवी जिंकू ॥२३॥ 49 | 50 | आम्हामध्ये हेचि श्रेष्ठ । विप्र दोघे महासुभट । याते करोनि प्रगट । मान द्यावा महाराज ॥२४॥ 51 | 52 | ऐसे म्हणती द्विज समस्त । ऐकोनि राजा मान देत । वस्त्रे भूषणे देई विचित्र । गजावरी आरूढविले ॥२५॥ 53 | 54 | आरूढवोनि हस्तीवरी । मिरवा म्हणे आपुल्या नगरी । नाही विप्र यांचे सरी । हेचि राजे विप्रांचे ॥२६॥ 55 | 56 | आपण राजा यवनांसी । हे दुजे राजे द्विजांसी । ऐसे भूसुर तामसी । म्लेच्छापुढे वेद म्हणती ॥२७॥ 57 | 58 | महातामसी ते ब्राह्मण । द्विजांते करूनिया दूषण । राजे म्हणविती आपण । तया यवनराज्यांत ॥२८॥ 59 | 60 | ऐसे असता वर्तमानी । विप्र मदांधे व्यापूनि । राजापुढे जावोनि । विनविताती परियेसा ॥२९॥ 61 | 62 | विप्र म्हणती रायासी । आम्हा योग्यता बहुवसी । न मिळे एखादा वादासी । वृथा झाले शिकोनिया ॥३०॥ 63 | 64 | आमुचे मनी बहु आर्ता । करणे वाद वेदशास्त्री । निरोप देई जाऊ आता । विचारू तुझ्या राष्ट्रात ॥३१॥ 65 | 66 | जरी मिळेल एखादा नरू । तयासवे चर्चा करू । न मिळे तैसा द्विजवरू । जयपत्र घेऊ ब्राह्मणाचे ॥३२॥ 67 | 68 | राजा म्हणे तयासी । जावे राष्ट्री त्वरितेसी । पराभवावे ब्राह्मणासी । म्हणोनि निरोप देता झाला ॥३३॥ 69 | 70 | यवनाचे आज्ञेसी । निघाले द्विजवर तामसी । पर्यटन करिता राज्यासी । गावोगावी विचारिती ॥३४॥ 71 | 72 | गावोगावी हिंडती । जयपत्रे लिहून घेती । ऐसी कवणा असे शक्ति । तयासन्मुख उभे रहावे ॥३५॥ 73 | 74 | समस्त नगरे हिंडत । पुढे गेले दक्षिणपंथ । भीमातीरी असे विख्यात । कुमसी ग्राम उत्तम ॥३६॥ 75 | 76 | तेथे होता महामुनि । त्रिविक्रमभारती म्हणुनी । त्यासी येती वेद तिन्ही । अनेकशास्त्री अभिज्ञ तो ॥३७॥ 77 | 78 | महामुनि कीर्तिमंत । म्हणोनि सांगती जन समस्त । ऐकती द्विज मदोन्मत्त । गेले तया मुनीपासी ॥३८॥ 79 | 80 | जावोनि म्हणती तयासी । त्रिवेदी ऐसे म्हणविसी । चर्चा करावी आम्हंसी । अथवा द्यावे हारिपत्र ॥३९॥ 81 | 82 | विप्रवचन ऐकोनि । म्हणतसे त्रिविक्रममुनि । आम्ही नेणो वेद तिन्ही । अथवा न ये वेद एक ॥४०॥ 83 | 84 | जरी जाणो वेदशास्त्र । तरी का होतो अरण्यपात्र । वंदन करिते राजे सर्वत्र । तुम्हांसारखे भोग करितो ॥४१॥ 85 | 86 | नेणो म्हणोनि अरण्यवासी । वेष घेतला मी संन्यासी । आम्ही भिक्षुक तापसी । तुम्हांसमान नव्हे जाणा ॥४२॥ 87 | 88 | हारी अथवा जिंकून । नाही तयाचा अभिमान । तुम्ही उत्कृष्ट विद्वज्जन । आम्हासवे काय वाद ॥४३॥ 89 | 90 | ऐकोनि मुनींचे वचन । तवका अले ते ब्राह्मण । आम्हासवे वाद कवण । घाली ऐसा त्रिभुवनी ॥४४॥ 91 | 92 | हिंडत आलो अवघे राष्ट्र । आम्हासमान नाही नर । म्हणोनि दाखविती जयपत्र । असंख्यात परियेसा ॥४५॥ 93 | 94 | येणेपरी आपणासी । जयपत्र द्यावे विशेषी । अभिमान असल्या मानसी । करी वाद म्हणताती ॥४६॥ 95 | 96 | अनेकपरी ब्राह्मणांसी । सांगे मुनि विनयेसी । ऐकती ना द्विज महाद्वेषी । मागती जयपत्र आपुले ॥४७॥ 97 | 98 | त्रिविक्रम महामुनि । आपुले विचार अंतःकरणी । याते न्यावे गाणगाभुवनी । शिक्षा करणे द्विजाते ॥४८॥ 99 | 100 | विप्र मदांधे व्यापिले । अनेक ब्राह्मण धिक्कारिले । त्याते करणे उपाय भले । म्हणोनि योजिले मनात ॥४९॥ 101 | 102 | त्रिविक्रम म्हणे विप्रासी । चला गाणगाभुवनासी तेथे देईन तुम्हांसी । जयपत्र विस्तारे ॥५०॥ 103 | 104 | तेथे असती आपुले गुरु । तयापुढे पत्र देईन निर्धारू । अथवा तुमच्या मनींचा भारू । शमन करू म्हणे देखा ॥५१॥ 105 | 106 | ऐशी निगुती करूनि । निघाला त्रिविक्रम महामुनि । सवे येती विप्र दोनी । आंद्लिके बैसोनिया ॥५२॥ 107 | 108 | मूढ ब्राह्मण अज्ञानी । यतीश्वरा चालवोनि । आपण बैसले सुखासनी । म्हणोनि अल्पायुषी झाले ॥५३॥ 109 | 110 | पावले तया गाणगापुरा । जे का स्थान गुरुवरा । रम्य स्थान भीमातीरा । वास नरसिंहसरस्वती ॥५४॥ 111 | 112 | नमन करूनि श्रीगुरूसी । विनवी मुनि भक्तीसी । कृपामूर्ति व्योमकेशी । भक्तवत्सला परमपुरुषा ॥५५॥ 113 | 114 | जय जयाजी जगद्गुरु । निर्गुण तूचि निर्विकारु । त्रयमूर्तीचा अवतारु । अनाथांचा रक्षक ॥५६॥ 115 | 116 | दर्शन होता तुझे चरण । उद्धरे संसारा भवार्ण । नेणती मूढ अज्ञानजन । अधोगतीचे ते इष्ट ॥५७॥ 117 | 118 | सद‌गदित कंठ झाला । रोमांच अंगी उठला । नेत्री बाष्प आनंद झाला । माथा ठेवी चरणावरी ॥५८॥ 119 | 120 | नमन करितांचि मनीश्वराते । उठविले श्रीगुरुनाथे । आलिंगोनि करुणावक्त्रे । पुसताती वृत्तान्त ॥५९॥ 121 | 122 | श्रीगुरु पुसती त्रिविक्रमासी । आलेत कवणे कार्यासी । विस्तारोनि आम्हांसी । निरोपावे मुनिवरा ॥६०॥ 123 | 124 | श्रीगुरुचे वचन ऐकोनि । सांगतसे त्रिविक्रममुनि । मदोन्मत्त विप्र दोनी । आले असती चर्चेसी ॥६१॥ 125 | 126 | वेदशास्त्रादि मीमांसे । म्हणती चर्चा करू हर्षे । वेद चारी जिव्हाग्री वसे । म्हणती मूढ विप्र दोनी ॥६२॥ 127 | 128 | जरी न करा चर्चेसी । पत्र मागती हारीसी । अनेकापरी तयांसी । सांगता न ऐकती उन्मत्त ॥६३॥ 129 | 130 | म्हणोनि आलो तुम्हांजवळी । तुम्ही श्रीगुरु चंद्रमौळी । तुमचे वाक्य असे बळी । तेणेपरी निरोपावे ॥६४॥ 131 | 132 | मुनिवचन ऐकोनि । श्रीगुरु म्हणती हास्यवदनी । आले होते विप्र दोनी । त्याते पुसती वृत्तान्त ॥६५॥ 133 | 134 | श्रीगुरु म्हणती विप्रांसी । कवण आलेती कार्यासी । वाद कायसा आम्हांसी । लाभ काय वादे तुम्हा ॥६६॥ 135 | 136 | आम्ही तापसी संन्यासी । आम्हा हारी कायसी । काय थोरी तुम्हांसी । जय होता यतीसवे ॥६७॥ 137 | 138 | श्रीगुरुवचन ऐकोनि । बोलताती विप्र दोनी । आलो पृथ्वी हिंडोनि । समस्त विप्र जिंकीत ॥६८॥ 139 | 140 | नव्हे कोणी सन्मुख । वेदचर्चापराङ्‍मुख । म्हणोनि पत्रे अनेक । काढोनिया दाखविली ॥६९॥ 141 | 142 | येणेपरी आम्हांसी । पत्र देता का सायासी । कोप आला त्रिविक्रमासी । घेवोनि आला तुम्हांजवळी ॥७०॥ 143 | 144 | जरी असाल साभिमान । तुम्हांसहित दोघेजण । वेदशास्त्रादि व्याकरण । चर्चा करू म्हणती विप्र ॥७१॥ 145 | 146 | आम्ही जाणो वेद चारी । न होती कोणी आम्हांसरी । तुम्ही दोघे यतीश्वरी । काय जाणाल वेदान्त ॥७२॥ 147 | 148 | श्रीगुरु म्हणती विप्रांसी । गर्वे नाश समस्तांसी । देवदानवादिकांसी । गर्वे मृत्यु लाधला जाणा ॥७३॥ 149 | 150 | गर्वे बळीसी काय झाले । बाणासुरासी फळ आले । लंकानाथ कौरव गेले । वैवस्वतक्षेत्रासी ॥७४॥ 151 | 152 | कवण जाणे वेदान्त । ब्रह्मादिका न कळे अंत । वेद असती अनंत । गर्व वृथा तुम्ही करिता ॥७५॥ 153 | 154 | विचाराल आपुले हित । तरी सांडा सर्व भ्रांत । काय जाणता वेदान्त । चतुर्वेदी म्हणविता ॥७६॥ 155 | 156 | श्रीगुरूचे वचन ऐकोनि । गर्वे दाटले बहु मनी । जाणो आम्ही वेद तीन्ही । सांग संहिता परियेसा ॥७७॥ 157 | 158 | येणेपरी श्रीगुरूसी । बोलती ब्राह्मण परियेसी । सिद्ध म्हणे नामधारकासी । अपूर्व पुढे वर्तले ॥७८॥ 159 | 160 | वेद चारी आदि अंती । श्रीगुरु ब्राह्मणां निरोपिती । सांगेन ऐका एकचित्ती । म्हणे सरस्वतीगंगाधर ॥७९॥ 161 | 162 | इति श्रीगुरुचरित्रामृत । त्रिविक्रममुनि विख्यात । विप्र जयपत्र मागत । ते चरित्र वर्णिले ॥८०॥ 163 | 164 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे द्विजप्रशंसा नाम पंचविशोऽध्यायः ॥२५॥ 165 | 166 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 167 | 168 | (ओवीसंख्या १८०) 169 | 170 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay3.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | येणेपरी सिद्ध मुनि । सांगता झाला विस्तारोनि । संतोषोनि नामकरणी । विनवितसे मागुती ॥१॥ 5 | 6 | जय जयाजी सिद्ध मुनी । तारक तू आम्हालागुनी । संदेह होता माझे मनी । आजि तुवा फेडिला ॥२॥ 7 | 8 | तुझेनि सर्वस्व लाधलो । आनंदजळी बुडालो । परम तत्त्व जोडलो । आजिचेनि दातारा ॥३॥ 9 | 10 | ऐसे श्रीगुरुमहिमान । मज निरोपिले त्वां ज्ञान । आनंदमय माझे मन । तुझेनि धर्मे स्वामिया ॥४॥ 11 | 12 | कवणे ठायी तुमचा वास । नित्य तुम्हा कोठे ग्रास । होईन तुझा आतां दास । म्हणोनि चरणी लागला ॥५॥ 13 | 14 | कृपानिधी सिद्ध मुनी । तया शिष्या आलिंगोनि । आशीर्वचन देऊनि । सांगे आपुला वृत्तान्त ॥६॥ 15 | 16 | जे जे स्थानी होते गुरु । तेथे असतो चमत्कारू । पुससी जरी आम्हां आहारू । गुरुस्मरणी नित्य जाणा ॥७॥ 17 | 18 | श्रीगुरुचरित्र महिमान । तेचि आम्हा अमृतपान । सदा सेवितो याचे गुण । म्हणोनि पुस्तक दाविले ॥८॥ 19 | 20 | भुक्ति मुक्ति परमार्थ । जे जे वांछिजे मनांत । ते ते साध्य होय त्वरित । गुरुचरित्र ऐकता ॥९॥ 21 | 22 | धनार्थी यासी अक्षय धन । पुत्रपौत्रादि गोधन । कथा ऐकता होय जाण । ज्ञानसिद्धी तात्काळ ॥१०॥ 23 | 24 | जे भक्तीने सप्तक एक । पढती ऐकती भक्तलोक । काम्य होय तात्कालिक । निपुत्रिका पुत्र होती ॥११॥ 25 | 26 | ग्रहरोगादिपीडन । न होती व्याधि कधी जाण । जरी मनुष्यास असेल बंधन । त्वरित सुटे ऐकता ॥१२॥ 27 | 28 | ज्ञातवंत शतायुषी । ऐकता होय भरवसी । ब्रह्महत्यापापे नाशी । एकचित्ते ऐकता ॥१३॥ 29 | 30 | इतुके ऐकोनि त्या अवसरी । नामधारक नमस्कारी । स्वामी माते तारी तारी । कृपानिधि सिद्ध मुनी ॥१४॥ 31 | 32 | साक्षात्कारे गुरुमूर्ति । भेटलासी तू जगज्योती । होती वासना माझे चित्ती । गुरुचरित्र ऐकावे ॥१५॥ 33 | 34 | एखादा तृषेने पीडित । जात असता मार्गस्थ । त्या आणूनि देती अमृत । तयापरी तू मज भेटलासी ॥१६॥ 35 | 36 | गुरूचा महिमा ऐको कानी । सांगिजे स्वामी विस्तारोनि । अंधकार असतां रजनी । सूर्योदयापरी करी ॥१७॥ 37 | 38 | इतुकिया अवसरी । सिद्ध योगी अभय करी । धरोनिया सव्य करी । घेवोनि गेला स्वस्थाना ॥१८॥ 39 | 40 | असे ठाव ज्ञानपंथी । कल्पवृक्ष अश्वत्थी । बैसोनि सांगे ज्ञानज्योती । ऐक शिष्या नामधारका ॥१९॥ 41 | 42 | नेणती सोय गुरुदास्यका । याचि कारणे उपबाधका । होती तुज अनेका । चिंता क्लेश घडती तुज ॥२०॥ 43 | 44 | ओळखावया गुरुमूर्तीसी । आपुला आचार परियेसी । दृढ भक्ति धरोनि मानसी । ओळखिजे मग श्रीगुरु ॥२१॥ 45 | 46 | ऐकोनि सिद्धांचे वचन । संतोषे नामधारक सगुण । क्षणक्षणा करी नमन । करुणावचने करोनिया ॥२२॥ 47 | 48 | तापत्रयाग्नीत पोळलो । मी संसारसागरी बुडालो । क्रोधादि जलचरी वेष्टिलो । अज्ञानजाळे वेष्टूनिया ॥२३॥ 49 | 50 | ज्ञाननौकी बसवूनि । कृपेचा वायू पालाणुनि । देहा तारक करूनि । तारावे माते स्वामिया ॥२४॥ 51 | 52 | ऐशिया करुणावचनी । विनवितसे नामकरणी । मस्तक सिद्धाचिया चरणी । ठेविता झाला पुनः पुनः ॥२५॥ 53 | 54 | तव बोलिला सिद्ध मुनि । न धरी चिंता अंतःकरणी । उठवीतसे आश्वासोनि । सांकडे फेडीन तुझे आता ॥२६॥ 55 | 56 | ज्यांसी नाही दृढ भक्ति । सदा दैन्ये कष्टती । श्रीगुरूवरी बोल ठेविती । अविद्यामाया वेष्टूनि ॥२७॥ 57 | 58 | संशय धरोनि मानसी । श्रीगुरु काय देईल म्हणसी । तेणे गुणे हा भोग भोगिसी । नाना कष्टे व्याकुळित ॥२८॥ 59 | 60 | सांडोनि संशय निर्धार । गुरुमूर्ति देईल अपार । ऐसा देव कृपासागर । तुज नुपेक्षी सर्वथा ॥२९॥ 61 | 62 | गुरुमूर्ति कृपासिंधु । प्रख्यात असे वेदा बोधु । तुझे अंतःकरणी वेधु । असे तया चरणांवरी ॥३०॥ 63 | 64 | तो दातार अखिल मही । जैसा मेघाचा गुण पाही । पर्जन्य पडतो सर्वां ठायी । कृपासिंधु ऐसा असे ॥३१॥ 65 | 66 | त्यांतचि पात्रानुसार । सांगेन साक्षी एक थोर । सखोल भूमि उदक स्थिर । उन्नती उदक नाही जाण ॥३२॥ 67 | 68 | दृढ भक्ति जाणा सखोल भूमि । दांभिक ओळखा उन्नत तुम्ही । याचिया कारणे मनोकर्मी । निश्चयावे श्रीगुरूसी ॥३३॥ 69 | 70 | म्हणोनि श्रीगुरुउपमा । ऐसा कणव असे महिमा । प्रपंच होय परब्रह्मा । हस्त मस्तकी ठेवोनिया ॥३४॥ 71 | 72 | कल्पतरूची द्यावी उपमा । कल्पिले लाभे त्याचा महिमा । न कल्पितां पुरवी कामा । कामधेनु श्रीगुरु ॥३५॥ 73 | 74 | ऐसा श्रीगुरु ब्रह्ममूर्ति । ख्याति असे श्रुतिस्मृती । संदेह सांडूनि एकचित्ती । ध्याय पदांबुज श्रीगुरूचे ॥३६॥ 75 | 76 | इतके परिसोनि नामधारक । नमन करोनि क्षणैक । करसंपुट जोडोनि ऐक । विनवितसे सिद्धासी ॥३७॥ 77 | 78 | श्रीगुरू सिद्ध योगेश्वरा । कामधेनु कृपासागरा । विनवितसे अवधारा । सेवक तुमचा स्वामिया ॥३८॥ 79 | 80 | स्वामींनी निरोपिले सकळ । झाले माझे मन निर्मळ । वेध लागला असे केवळ । चरित्र श्रीगुरूचे ऐकावया ॥३९॥ 81 | 82 | गुरु त्रयमूर्ति ऐको कानी । का अवतरले मनुष्ययोनी । सर्व सांगावे विस्तारोनि । म्हणोनि चरणी लागला ॥४०॥ 83 | 84 | मग काय बोले योगींद्र । बा रे शिष्या तू पूर्णचंद्र । माझा बोधसमुद्र । कैसा तुवा उत्साहविला ॥४१॥ 85 | 86 | तूते महासुख लाधले । गुरुदास्यत्व फळले । परब्रह्म अनुभवले । आजिचेनि तुज आता ॥४२॥ 87 | 88 | हिंडत आलो सकळ क्षिति । कवणा नव्हे ऐशी मति । गुरुचरित्र न पुसती । तूते देखिले आजि आम्ही ॥४३॥ 89 | 90 | ज्यासी इहपरत्रींची चाड । त्यासी ही कथा असे गोड । त्रिकरणे करोनिया दृढ । एकचित्ते ऐकिजे ॥४४॥ 91 | 92 | तू भक्त केवळ श्रीगुरुचा । म्हणोनि भक्ति झाली उंचा । निश्चयो मानी माझिया वाचा । लाधसी चारी पुरुषार्थ ॥४५॥ 93 | 94 | धनधान्यादि संपत्ति । पुत्रपौत्र श्रुतिस्मृति । इह सौख्य आयुष्यगति । अंती गति असे जाणा ॥४६॥ 95 | 96 | गुरुचरित्र कामेधेनु । वेदशास्त्रसंमत जाणु । अवतरला त्रयमूर्ति आपणु । धरोनि नरवेष कलियुगी ॥४७॥ 97 | 98 | कार्याकारण अवतार । होऊनि येती हरिहर । उतरावया भूमिभार । भक्तजनाते तारावया ॥४८॥ 99 | 100 | ऐकोनि सिद्धाच वचना । प्रश्न करी शिष्यराणा । त्रयमूर्ति अवतार किंकारणा । देह धरोनि मानुषी ॥४९॥ 101 | 102 | विस्तारोनि ते आम्हांसी । सांगा स्वामी कृपेसी । म्हणोनि लागला चरणासी । करुणावचने करोनिया ॥५०॥ 103 | 104 | सिद्ध म्हणे नामधारका । त्रयमूर्ति तीन गुण ऐका । आदिवस्तु आपण एका । प्रपंच वस्तु तीन जाणा ॥५१॥ 105 | 106 | ब्रह्मयाचा रजोगुण । सत्त्वगुन विष्णु जाण। तमोगुण उमारमण । मूर्ति एकचि अवधारा ॥५२॥ 107 | 108 | ब्रह्मा सृष्टिरचनेसी । पोषक विष्णु परियेसी । रुद्रमूर्ति प्रळयासी । त्रयमूर्तीचे तीन गुण ॥५३॥ 109 | 110 | एका वेगळे एक न होती । कार्याकारण अवतार होती । भूमीचा भार फेडिती । प्रख्यात असे पुराणी ॥५४॥ 111 | 112 | सांगेन साक्ष आता तुज । अंबरीष म्हणिजे द्विज । एकादशीव्रताचिया काज । विष्णूसी अवतार करविले ॥५५॥ 113 | 114 | अवतार व्हावया कारण । सांगेन तुज विस्तारून । मन करोनि सावधान । एकचित्ते परियेसा ॥५६॥ 115 | 116 | द्विज करी एकादशीव्रत । पूजा करी अभ्यागत । निश्चयो करी दृढचित्त । हरिचिंतन सर्वकाळ ॥५७॥ 117 | 118 | असो त्याचिया व्रतासी । भंग करावया आला ऋषि । अतिथि होऊनि हठेसी । पावला मुनि दुर्वास ॥५८॥ 119 | 120 | ते दिवशी साधनद्वादशी घडी एक । आला अतिथि कारणिक । अंबरीषास पडला धाक । केवी घडे म्हणोनिया ॥५९॥ 121 | 122 | ऋषि आले देखोनि । अंबरीषाने अभिवंदोनि । अर्घ्य पाद्य देवोनि । पूजा केली उपचारे ॥६०॥ 123 | 124 | विनवितसे ऋषीश्वरासी । शीघ्र जावे स्नानासी । साधन आहे घटिका द्वादशी । यावे अनुष्ठान सारोनिया ॥१॥ 125 | 126 | ऋषि जाऊनि जाऊनि नदीसी । अनुष्ठान करती विधींसी । विलंब लागता तयासी । आली साधन घटिका ॥६२॥ 127 | 128 | व्रत भंग होईल म्हणोनि । पारणे केले तीर्थ घेऊनि । नाना प्रकार पक्वानी । पाक केला ऋषीते ॥६३॥ 129 | 130 | तव आले दुर्वास देखा । पाहूनि अंबरीषाच्या मुखा । म्हणे भोजन केलेसि का । अतिथीविण दुरात्मया ॥४॥ 131 | 132 | शाप देता ऋषीश्वर । राजे स्मरला शार्ङ्गधर । करावया भक्ताचा कैवार । टाकून आला वैकुंठा ॥६५॥ 133 | 134 | भक्तवत्सल नारायण । शरणागताचे रक्षण । बिरूद बोलती पुराणे जाण । धावे धेनु वत्सासि जैसी ॥६६॥ 135 | 136 | शापिले ऋषीने द्विजासी । जन्मावे गा अखिल योनीसी । तव पावला ह्रषीकेशी । येऊनि जवळी उभा ठेला ॥६७॥ 137 | 138 | मिथ्या नव्हे ऋषीचे वचन । द्विजे धरिले श्रीविष्णुचे चरण । भक्तवत्सल ब्रीद जाण । तया महाविष्णूचे ॥६८॥ 139 | 140 | विष्णु म्हणे दुर्वासासी । तुवा शापिले अंबरीषासी । राखीन आपुल्या दासासी । शाप आम्हासी तुम्ही द्यावा ॥६९॥ 141 | 142 | दुर्वास ज्ञानी ऋषीश्वर । केवळ ईश्वर अवतार । फेडावयास भूमिभार । कारण असे पुढे म्हणतसे ॥७०॥ 143 | 144 | जाणोनि ज्ञानीशिरोमणी । म्हणे तप करितां युगे क्षोणी । भेटी नव्हे हरिचरणी । भूमीवरी दुर्लभ ॥७१॥ 145 | 146 | शापसंबंधे अवतरोनि । येईल लक्ष्मी घेऊनि । तारावयालागोनी । भक्तजना समस्ता ॥७२॥ 147 | 148 | परोपकारसंबंधेसी । शाप द्यावा विष्णुसी । भूमिभार फेडावयासी । कारण असे म्हणोनिया ॥७३॥ 149 | 150 | ऐसे विचारोनि मानसी । दुर्वास म्हणे विष्णूसी । अवतरोनी भूमीसी । नाना स्थानी जन्मावे ॥७४॥ 151 | 152 | प्रसिद्ध होसी वेळ दहा । उपर अवतार पूर्ण दहा । सहज तू विश्वात्मा महा । स्थूळसूक्ष्मी वससी तू ॥७५॥ 153 | 154 | ऐसा कार्यकारण शाप । अंगिकारी जगाचा बाप । दुष्टांवरी असे कोप । सृष्टिप्रतिपाळ करावया ॥७६॥ 155 | 156 | ऐसे दहा अवतार झाले । असे तुवा कर्णी ऐकिले । महाभागवती विस्तारिले । अनंतरूपी नारायण ॥७७॥ 157 | 158 | कार्यकारण अवतार होती । क्वचित्प्रकट क्वचित्‍ गुप्ती । ते ब्रह्मज्ञानी जाणती । मूढमति काय जाणे ॥७८॥ 159 | 160 | आणीक सांगेन तुज । विनोद झालासे सहज । अनुसया अत्रिऋषीची भाज । पतिव्रताशिरोमणी ॥७९॥ 161 | 162 | तिचे गृही जन्म जाहले । त्रयमूर्ति अवतरले । कपटवेष धरोनि आले । पुत्र जाहले तियेचे ॥८०॥ 163 | 164 | नामधारक पुसे सिद्धासी । विनोदकथा निरोपिलीसी । देव अतिप्रकट वेषी । पुत्र जाहले कवणे परी ॥८१॥ 165 | 166 | अत्रि ऋषि पूर्वी कवण । कवणापासूनि उत्पन्न । मूळ पुरुष होता कवण । विस्तारोनि मज सांगावे ॥८२॥ 167 | 168 | म्हणे सरस्वती गंगाधर । पुढील कथेचा विस्तार । ऐकता होय मनोहर । सकलांभीष्टे साधती ॥८३॥ 169 | 170 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरो श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे अंबरीषव्रतनिरूपणं नाम तृतीयोऽध्यायः ॥३॥ 171 | 172 | ओवीसंख्या ॥८३॥ 173 | 174 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु 175 | 176 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/haripath/by_dnyandev_maharaj.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | ॥ श्री ज्ञानदेव हरिपाठ ॥ 2 | 3 | ॥ एक ॥ 4 | देवाचिये द्वारीं उभा क्षणभरी । तेणें मुक्ति चारी साधियेल्या ॥१॥ 5 | हरि मुखें म्हणा हरि मुखें म्हणा । पुण्याची गणना कोण् करी ॥२॥ 6 | असोनि संसारीं जिव्हे वेगु करी । वेदशास्त्र उभारी बाह्या सदा ॥३॥ 7 | ज्ञानदेव म्हणे व्यासाचिया खुणा । द्वारकेचा राणा पांडवांघरीं ॥४॥ 8 | 9 | ॥ दोन ॥ 10 | चहूं वेदीं जाण साहीशास्त्रीं कारण । अठराही पुराणें हरिसी गाती ॥१॥ 11 | मंथुनी नवनीता तैसें घे अनंता । वायां व्यर्थ कथा सांडी मार्गु ॥२॥ 12 | एक हरि आत्मा जीवशिव सम । वायां तू दुर्गमा न भाली मन ॥३॥ 13 | ज्ञानदेवा पाठ हरि हा वैकुंठ । भरला घनदाट हरि दिसे ॥४॥ 14 | 15 | ॥ तिन ॥ 16 | त्रिगुण असार निर्गुण हें सार । सारासार विचार हरिपाठ ॥१॥ 17 | सगुण निर्गुण गुणाचें अगुण । हरिवीणें मन व्यर्थ जाय ॥२॥ 18 | अव्यक्त निराकार नाहीं ज्या आकार । जेथुनि चराचर त्यासी भजें ॥३॥ 19 | ज्ञानदेवा ध्यानीं रामकृष्ण मनीं । अनंत जन्मांनी पुण्य होय ॥४॥ 20 | 21 | ॥ चार ॥ 22 | भावेंवीण भक्ति भक्तिविण मुक्ति । बळेंवीण् शक्ति बोलं नये ॥१॥ 23 | कैसेनि दैवत प्रसन्न त्वरित । उगा राहें निवांत शिणसी वायां ॥२॥ 24 | सायासें करिसी प्रपंच दिननिशीं । हरिसी न भजसी कवण्या गुणें ॥३॥ 25 | ज्ञानदेव म्हणें हरिजप करणें । तुटेल धरणें प्रपंचाचें ॥४॥ 26 | 27 | ॥ पाच ॥ 28 | योगयागविधि येणें नोहे सिद्धी । वायांचि उपाधि दंभ धर्म ॥१॥ 29 | भावेंविण देव न कळे नि:संदेह । गुरुविण अनुभव कैसा कळे ॥२॥ 30 | तपेंवीण दैवत दिधल्याविण प्राप्त । गुजेंविण हित कोण सांगे ॥३॥ 31 | ज्ञानदेव सांगे दृष्टांताची मात । साधूचे संगती तरणोपाय ॥४॥ 32 | 33 | ॥ सहा ॥ 34 | साधुबोध झाला तो नुरोनियां ठेला । ठायींच मुराला अनुभवें ॥१॥ 35 | कापुराची वाती उजळली ज्योति । ठायींच समाप्ति झाली जैसा ॥२॥ 36 | मोक्षरेख आला भाग्यें विनटला । साधूंचा अंकिला हरिभक्त ॥३॥ 37 | ज्ञानदेवा गोडी संगति सज्जनीं । हरि दिसे जनीं आत्मतत्वीं ॥४॥ 38 | 39 | ॥ सात ॥ 40 | पर्वताप्रमाणे पातक करणें । वज्रलेप होणें अभक्तासी ॥१॥ 41 | नाहीं ज्यांसी भक्ति ते पतित अभक्त । हरिसी न भजत दैवहत ॥२॥ 42 | अनंत वाचाळ बरळती बरळ । त्यां कैंचा दयाळ पावे हरि ॥३॥ 43 | ज्ञानदेवा प्रमाण आत्मा हा निधान । सर्वांघटीं पूर्ण एक नांदे ॥४॥ 44 | 45 | ॥ आठ ॥ 46 | संतांचे संगतीं मनोमार्ग गति । आकळावा श्रीपति येणें पंथें ॥१॥ 47 | रामकृष्ण वाचा भाव हा जीवाचा । आत्मा जो शिवाचा राम जप ॥२॥ 48 | एकतत्व नाम साधिती साधन । द्वैताचें बंधन न बाधिजे ॥३॥ 49 | नामामृत गोडी वैष्णवां लाधली । योगियां साधली जीवनकळा ॥४॥ 50 | सत्वर उच्चार प्रल्हादीं बिंबला । उद्धवा लाधला कृष्णदाता ॥५॥ 51 | ज्ञानदेव म्हणे नाम हें सुलभ । सर्वत्र दुर्लभ विरळा जाणे ॥६॥ 52 | 53 | ॥ न‌ऊ ॥ 54 | विष्णुविण जप व्यर्थ त्याचें ज्ञान । रामकृष्णीं मन नाहीं ज्याचें ॥१॥ 55 | उपजोनी करंटा नेणें अद्वय वाटा । रामकृष्णीं पैठा कैसा होय ॥२॥ 56 | द्वैताची झाडणी गुरुविण ज्ञान । तया कैचें कीर्तन घडे नामीं ॥३॥ 57 | ज्ञानदेव म्हणे सगुण हें ध्यान । नामपाठ मौन प्रपंचाचे ॥४॥ 58 | 59 | ॥ दहा ॥ 60 | त्रिवेणीसंगमीं नाना तीर्थे भ्रमी । चित्त नाहीं नामीं तरी तें व्यर्थ ॥१॥ 61 | नामासी विन्मुख तो नर पापिया । हरिवीण धांवया न पावे कोणी ॥२॥ 62 | पुराणप्रसिद्ध वोलिले वाल्मीक । नामें तीन्ही लोक उद्धरती ॥३॥ 63 | ज्ञानदेव म्हणे नाम जपा हरीचें । परंपरा त्याचें कुळ शुद्ध ॥४॥ 64 | 65 | ॥ अकरा ॥ 66 | हरि उच्चारणीं अनंत पापराशी । जातील लयासी क्षणमात्रे ॥१॥ 67 | तृण अग्निमेळें समरस झालें । तैसें नामें केलें जपतां हरि ॥२॥ 68 | हरि उच्चारण मंत्र पै अगाध । पळे भूतबाधा भेणे याचे ॥३॥ 69 | ज्ञानदेव म्हणे हरि माझा समर्थ । न करवे अर्थ उपनिषदां ॥४॥ 70 | 71 | ॥ बारा ॥ 72 | तीर्थ व्रत नेम भावेंविण सिद्धि । वायांचि उपाधि करिसी जनां ॥१॥ 73 | भावबळें आकळे येऱ्हवीं नाकळे । करतळीं आंवळे तैसा हरि ॥२॥ 74 | पारियाचा रवा घेतां भूमिवरी । यत्न परोपरी साधन तैसें ॥३॥ 75 | ज्ञानदेव म्हणे निवृत्ति निर्गुण । दिधलें संपूर्ण माझे हातीं ॥४॥ 76 | 77 | ॥ तेरा ॥ 78 | समाधि हरिची सम सुखेंवीण । न साधेल जाण द्वैतबुद्धि ॥१॥ 79 | बुद्धीचें वैभव अन्य नाहीं दुजें । एका केशवराजें सकळ सिद्धि ॥२॥ 80 | ऋद्धि सिद्धि निधी अवघीच उपाधि । जंव त्या परमानंदीं मन नाहीं ॥३॥ 81 | ज्ञानदेवी रम्य रमलें समाधान । हरिचें चिंतन सर्वकाळ ॥४॥ 82 | 83 | ॥ चौदा ॥ 84 | नित्य सत्य मित हरिपाठ ज्यासी । कळीकाळ त्यासी न पाहे दृष्टी ॥१॥ 85 | रामकृष्ण उच्चार अनंतराशी तप । पापाचे कळप पळती पुढें ॥२॥ 86 | हरि हरि हरि मंत्र हा शिवाचा । म्हणती जे वाचा तयां मोक्ष ॥३॥ 87 | ज्ञानदेवा पाठ नारायण नाम । पाविजे उत्तम निजस्थान ॥४॥ 88 | 89 | ॥ पंधरा ॥ 90 | एक नाम हरि द्वैतनाम दुरी । अद्वैत कुसरी विरळा जाणें ॥१॥ 91 | समबुद्धि घेतां समान श्रीहरि । शमदमांवरी हरि झाला ॥२॥ 92 | सर्वांघटीं राम देहांदेहीं एक । सूर्य प्रकाशक सहस्ररश्मी ॥३॥ 93 | ज्ञानदेवा चित्तीं हरिपाठ नेमा । मागिलिया जन्मा मुक्त झालों ॥४॥ 94 | 95 | ॥ सोळा ॥ 96 | हरिनाम जपे तो नर दुर्लभ । वाचेसी सुलभ रामकृष्ण ॥१॥ 97 | राम कृष्ण नामीं उन्मनी साधली । तयासी लाधली सकळ सिद्धी ॥२॥ 98 | सिद्धि बुद्धि धर्म हरिपाठीं आले । प्रपंची निवाले साधुसंगे ॥३॥ 99 | ज्ञानदेवा नाम रामकृष्ण ठसा । येणें दशदिशा आत्माराम ॥४॥ 100 | 101 | ॥ सतरा ॥ 102 | हरिपाठकीर्ति मुखें जरी गाय । पवित्रचि होय देह त्याचा ॥१॥ 103 | तपाचे सामर्थ्ये तपिन्नला अमूप । चिरंजीव कल्प वैकुंठीं नांदे ॥२॥ 104 | मातृपितृभ्राता सगोत्र अपार । चतुर्भुज नर हो‌ऊनि ठेले ॥३॥ 105 | ज्ञान गूढ गम्य ज्ञानदेवा लाधलें । निवृत्तीनें दिले माझ्या हातीं ॥४॥ 106 | 107 | ॥ अठरा ॥ 108 | हरिवंशपुराण हरिनाम कीर्तन । हरिविण सौजन्य नेणें कांहीं ॥१॥ 109 | त्या नरा लाधलें वैकुंठ जोडलें । सकळ घडलें तीर्थाटन ॥२॥ 110 | मनोमार्गें गेला तो तेथे मुकला । हरिपाठीं स्थिरावला तोचि धन्य ॥३॥ 111 | ज्ञानदेवा गोडी हरिनामाची जोडी । रामकृष्णीं आवडि सर्वकाळ ॥४॥ 112 | 113 | ॥ एकोणीस ॥ 114 | वेदशास्त्रपुराण श्रुतिचे वचन । एक नारायण सार जप ॥१॥ 115 | जप तप कर्म हरिविण धर्म । वा‌उगाचि श्रम व्यर्थ जाय ॥२॥ 116 | हरिपाठीं गेले ते निवांतचि ठेले । भ्रमर गुंतले सुमनकळिके ॥३॥ 117 | ज्ञानदेवां मंत्र हरिनामाचे शस्त्र । यमें कुळगोत्र वर्जियेले ॥४॥ 118 | 119 | ॥ विस ॥ 120 | नामसंकीर्तन वैष्णवांची जोडी । पापे अनंत कोडी गेली त्यांची ॥१॥ 121 | अनंत जन्मांचे तप एक नाम । सर्वमार्ग सुगम हरिपाठ ॥२॥ 122 | योग याग क्रिया धर्माधर्म माया । गेले ते विलया हरिपाठीं ॥३॥ 123 | ज्ञानदेवा यज्ञ याग क्रिया धर्म । हरिविण नेम नाहीं दुजा ॥४॥ 124 | 125 | ॥ एकविस ॥ 126 | काळ वेळ नाम उच्चारितां नाही । दोन्ही पक्ष पाहीं उद्धरती ॥१॥ 127 | रामकृष्ण नाम सर्व दोषां हरण । जडजीवां तारण हरि एक ॥२॥ 128 | हरिनाम सार जिव्हा या नामाची । उपमा त्या देवाची कोण वानी ॥३॥ 129 | ज्ञानदेवा सांग झाला हरिपाठ । पूर्वजां वैकुंठ-मार्ग सोपा ॥४॥ 130 | 131 | ॥ बाविस ॥ 132 | नित्यनेम नामीं ते प्राणी दुर्लभ । लक्ष्मीवल्लभ तयां जवळी ॥१॥ 133 | नारायण हरि नारायण हरि । भुक्ति मुक्ति चारी घरीं त्यांच्या ॥२॥ 134 | हरिविण जन्म नरकचि पैं जाणा । यमाचा पाहुणा प्राणि होय ॥३॥ 135 | ज्ञानदेव पुसे निवृत्तीसी चाड । गगनाहुनि वाड नाम आहे ॥४॥ 136 | 137 | ॥ तेविस ॥ 138 | सात पांच तीन दशकांचा मेळा । एक तत्त्वीं कळा दावी हरि ॥१॥ 139 | तैसें नव्हे नाम सर्वत्र वरीष्ठ । तेथें कांहीं कष्ट न लागती ॥२॥ 140 | अजपा जपणें उलट प्राणाचा । तेथेंहि मनाचा निर्धार असे ॥३॥ 141 | ज्ञानदेवा जिणें नामेंविण व्यर्थ । रामकृष्णीं पंथ क्रमियेला ॥४॥ 142 | 143 | ॥ चौविस ॥ 144 | जप तप कर्म क्रिया नेम धर्म । सर्वांघटीं राम भाव शुद्ध ॥१॥ 145 | न सोडी हा भावो टाकी रे संदेहो । रामकृष्ण टाहो नित्य फोडी ॥२॥ 146 | जाति वित्त गोत कुलशील मात । भजकां त्वरीत भावयुक्त ॥॥ 147 | ज्ञानदेवा ध्यानीं रामकृष्ण मनीं । वैकुंठभुवनी घर केलें ॥४॥ 148 | 149 | ॥ पंचविस ॥ 150 | जाणीव नेणीव भगवंतीं नाहीं । हरि‌उच्चारणीं पाही मोक्ष सदां ॥१॥ 151 | नारायण हरि उच्चार नामाचा । तेथें कळिकाळाचा रीघ नाहीं ॥२॥ 152 | तेथील प्रमाण नेणवें वेदांसी । तें जीवजंतूंसी केंवी कळे ॥३॥ 153 | ज्ञानदेवा फळ नारायण पाठ । सर्वत्र वैकुंठ केलें असे ॥४॥ 154 | 155 | ॥ सव्वीस ॥ 156 | एक तत्व नाम दृढ धरीं मना । हरीसी करुणा ये‌ईल तुझी ॥१॥ 157 | तें नाम सोपें रे राम-कृष्ण गोविंद । वाचेसी सद्गद जपे आधीं ॥२॥ 158 | नामापरतें तत्त्व नाहीं रे अन्यथा । वायां आणिका पंथा जासील झणीं ॥३॥ 159 | ज्ञानदेवा मौन जप माळ अंतरी । धरोनी श्रीहरि जपे सदां ॥४॥ 160 | 161 | ॥ सत्तावीस ॥ 162 | सर्व सुख गोडी साही शास्त्रें निवडी । रिकामा अर्धघडी राहूं नको ॥१॥ 163 | लटिका व्यवहार सर्व हा संसार । वायां येरझार हरिवीण ॥२॥ 164 | नाम मंत्र जप कोटी जा‌ईल पाप । रामकृष्णीं संकल्प धरुनि राहें ॥३॥ 165 | निजवृत्ति हे काढी सर्व माया तोडी । इंद्रियांसवडी लपू नको ॥४॥ 166 | तीर्थी व्रतीं भाव धरी रे करुणा । शांति दया पाहुणा हरि करी ॥५॥ 167 | ज्ञानदेवा प्रमाण निवृत्तिदेवीं ज्ञान । समाधि संजीवन हरिपाठ ॥६॥ 168 | 169 | ॥ अठ्ठावीस ॥ 170 | अभंग हरिपाठ असती अठ्ठावीस । रचिले विश्वासें ज्ञानदेवें ॥१॥ 171 | नित्य पाठ करी इंद्रायणीतीरीं । होय अधिकारी सर्वथा तो ॥२॥ 172 | असावें एकाग्रीं स्वस्थ चित्त मनीं । उल्हासेंकरूनी स्मरावा हरि ॥३॥ 173 | अंतकाळी तैसा संकटाचे वेळीं । हरि त्या सांभाळी अंतर्बाह्य ॥४॥ 174 | संतसज्जनांनी घेतली प्रचीति । आळसी मंदमति केवीं तरे ॥५॥ 175 | श्रीगुरु-निवृत्तिवचन तें प्रेमळ । तोषला तात्काळ ज्ञानदेव ॥६॥ 176 | 177 | ॥ एकोणतीस ॥ 178 | कोणाचें हें घर हा देह कोणाचा । आत्माराम त्याचा तोचि जाणे ॥१॥ 179 | मी तूं हा विचार विवेकें शोधावा । गोविंदामाधवा याच देहीं ॥२॥ 180 | देहीं ध्यातां ध्यान त्रिपुटींवेगळा । सहस्र दळी उगवला सूर्य जैसा ॥३॥ 181 | ज्ञानदेव म्हणे नयनाची ज्योति । या नांवे रूपें तीं तुम्ही जाणा ॥४॥ 182 | 183 | ॥ तीस ॥ 184 | नामसंकीर्तन साधन पैं सोपें । जळतील पापें जन्मांतरींची ॥१॥ 185 | न लगती सायास जावें वनांतरा । सुखें येतो घरा नारायण ॥२॥ 186 | ठायींच बैसोनि करा एकचित्त । आवडी अनंत आळवावा ॥३॥ 187 | रामकृष्णहरि विठ्ठल केशवा । मंत्र हा जपावा सर्वकाळ ॥४॥ 188 | यावीण असतां आणीक साधन । वाहातसें आण विठोबाची ॥५॥ 189 |  ज्ञानदेव म्हणे सोपें आहे सर्वांहूनि । शहाणा तो धणी घेतो येथें ॥६॥ 190 | 191 | ॥ एकतीस ॥ 192 | देवाचिये द्वारीं उभा क्षणभरीं । तेणें मुक्ति चारी साधियेल्या ॥१॥ 193 | हरि मुखें म्हणा हरि मुखें म्हणा । पुण्याची गणना कोण करी ॥२॥ 194 | असोनि संसारीं जिव्हे वेगु करी । वेदशास्त्र उभारी बाह्या सदा ॥३॥ 195 | ज्ञानदेव म्हणे व्यासाचिया खुणा । द्वारकेचा राणा पांडवां घरी ॥४॥ 196 | 197 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/haripath/by_eknath_maharaj.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | १ 3 | हरीचिया दासा हरि दाही दिशा . भावॆं जैसा तैसा हरि ऎक .. १.. 4 | हरी मुखीं गातां हरपली चिंता . त्या नाहीं मागुता जन्म घॆणॆं .. २.. 5 | जन्म घॆणॆं लागॆ वासनॆच्या संगॆ . तॆचि झालीं अंगॆं हरिरूप .. ३.. 6 | हरिरूप झालॆं जाणीव हरपलॆ . मीतूंपणा गॆलॆं हरीचॆ ठायीं ..४.. 7 | हरिरूप ध्यानीं हरिरूप मनीं . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 8 |                            २ 9 | हरि बॊला हरि बॊला नातरी अबॊला . व्यर्थ गलबला करूं नका .. १.. 10 | नकॊ अभिमान नकॊ नकॊ मान . सॊडीं मीतूंपण तॊचि सुखी .. २.. 11 | सुखी त्याणॆं व्हावॆं जगा निववावॆं . अज्ञानी लावावॆ सन्मार्गासी .. ३.. 12 | मार्ग जया कळॆ भावभक्तिबळॆं . जगाचियॆ मॆळॆ न दिसती .. ४.. 13 | जनीं वनीं प्रत्यक्ष लॊचनीं . ऎका जनार्दनीं ऒळखिलॆं .. ५.. 14 |                           ३ 15 | ऒळखिला हरी धन्य तॊ संसारी . मॊक्ष त्याचॆ घरीं सिद्धीसहित .. १.. 16 | सिद्धी लावी पिसॆं कॊण तया पुसॆ . नॆलॆं राजहंसॆं पाणी काय .. २.. 17 | काय तॆं कराव्ऎं संदॆहीं निर्गुण . ज्ञानानॆं सगुण ऒस कॆलॆं .. ३.. 18 | कॆलॆं कर्म झालॆं तॆंचि भॊगा आलॆं . उपजलॆ मॆलॆ ऐसॆ किती .. ४.. 19 | ऎका जनार्दनीं नाहीं यातायाती . सुखाची विश्रांती हरीसंगॆं .. ५.. 20 |                           ४ 21 | जॆं जॆं दृष्टी दिसॆ तॆं तॆं हरिरूप . पूजा ध्यान जप त्यासी नाहीं .. १.. 22 | वैकुंठ कैलासी तीर्थक्षॆत्रीं दॆव . तयाविण ठाव रिता कॊठॆं .. २.. 23 | वैष्णवांचॆं गुह्य मॊक्षांचा ऎकांत . अनंतासी अंत पाहतां नाहीं .. ३.. 24 | आदि मध्य अवघा हरि ऎक . ऎकाचॆ अनॆक हरि करी .. ४.. 25 | ऎकाकार झालॆ जीव दॊन्ही तिन्ही . ऎका जनार्दनीं ऐसॆं कॆलॆं .. ५.. 26 |                           ५ 27 | नामाविण मुख सर्पाचॆं तॆं बीळ . जिव्हा काळसर्प आहॆ .. १.. 28 | वाचा नव्हॆ लांब जळॊ त्याचॆं जिणॆं . यातना भॊगणॆं यमपुरीं .. २.. 29 | हरीविण कॊणी नाहीं सॊडविता . पुत्र बंधु कांता संपत्तिचॆ .. ३.. 30 | अंतकाळीं कॊणी नाहीं बा सांगाती . साधूचॆ संगतीं हरी जॊडॆ .. ४.. 31 | कॊटि कुळॆं तारी हरि अक्षरॆं दॊन्ही . ऎका जनार्दनीं पाठ कॆलीं .. ५.. 32 |                           ६ 33 | धन्य माय व्याली सुकृताचॆं फळ . फळ निर्फळ हरीविण .. १.. 34 | वॆदांताचॆं बीज हरि हरि अक्षरॆं . पवित्र सॊपारॆं हॆंचि ऎक .. २.. 35 | यॊग याग व्रत नॆम दानधर्म . नलगॆ साधन जपतां हरि .. ३.. 36 | साधनाचॆं सार नाम मुखीं गातां . हरि हरि म्हणतां कार्यसिद्धी .. ४.. 37 | नित्य मुक्त तॊचि ऎक ब्रह्मज्ञानी . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 38 |                            ७ 39 | बहुतां सुकृतॆं नरदॆह लाधला . भक्तीविण गॆला अधॊगती .. १.. 40 | पाप भाग्य कैसॆ न सरॆचि कर्म . न कळॆचि वर्म अरॆ मूढा .. २.. 41 | अनंत जन्मींचॆं सुकृत पदरीं . त्याचॆ मुखीं हरि पैठा हॊय .. ३.. 42 | राव रंक हॊ कां उंच नीच याती . भक्तीविण माती मुखीं त्याच्या .. ४.. 43 | ऎका जनार्दनीं हरि हरि म्हणतां . मुक्ती सायुज्यता पाठी लागॆ .. ५.. 44 |                            ८ 45 | हरिनामामृत सॆवी सावकाश . मॊक्ष त्याचॆ भूस दृष्टीपुढॆं .. १.. 46 | नित्य नामघॊष जयाचॆ मंदिरीं . तॆचि काशीपुरी तीर्थक्षॆत्र .. २.. 47 | वाराणसी तीर्थक्षॆत्रा नाश आहॆ . अविनाशासी पाहॆ नाश कैचा .. ३.. 48 | ऎका तासामाजीं कॊटि वॆळा सृष्टी . हॊती जाती दृष्टि पाहॆं तॊचि .. ४.. 49 | ऎका जनार्दनीं ऐसॆं किती झालॆं . हरिनाम सॆविलॆं तॊचि ऎक .. ५.. 50 |                            ९ 51 | भक्तीविण पशु कशासी वाढला . सटवीनॆ नॆला कैसा नाहीं .. १.. 52 | काय माय गॆली हॊती भूतापासीं . हरि न यॆ मुखासी अरॆ मूढा .. २.. 53 | पातकॆं करिता पुढॆं आहॆ पुसता . काय उत्तर दॆतां हॊशील तूं .. ३.. 54 | अनॆक यातना यम करवील . कॊण सॊडवील तॆथॆं तुजला .. ४.. 55 | ऎका जनार्दनीं सांगताहॆं तॊंदॆं . आहा वाचा रडॆ बॊलतांचि .. ५.. 56 |                          १० 57 | स्वहिताकारणॆं संगती साधूची . भावॆं भक्ति हरीची भॆटी तॆणॆं .. १.. 58 | हरि तॆथॆं संत संत तॆथॆं हरी . ऐसॆं वॆद चारी बॊलताती .. २.. 59 | ब्रह्मा डॊळसातॆं वॆदार्थ ना कळॆ . तॆथॆं हॆ आंधळॆ व्यर्थ हॊती .. ३.. 60 | वॆदार्थाचा गॊंवा कन्याअभिलाष . वॆदॆं नाहीं ऐसॆं सांगितलॆं .. ४.. 61 | वॆदांचीं हीं बीजाक्षरॆं हरी दॊनी . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 62 |                          ११ 63 | सत्पद तॆं ब्रह्म चित्पद तॆं माया . आनंदपदीं जया म्हणती हरी .. १.. 64 | सत्पद निर्गुण चित्पद सगुण . सगुण निर्गुण हरिपायीं .. २.. 65 | तत्सदिति ऐसॆं पैल वस्तूवरी . गीतॆमाजी हरि बॊलियॆलॆ .. ३.. 66 | हरिपदप्राप्ती भॊळ्या भाविकांसी . अभिमानियांसी नर्कवास .. ४.. 67 | अस्ति भाति प्रिय ऐशीं पदॆं तिनी . ऎका जनार्दनीं तॆंचि झालॆं .. ५.. 68 |                          १२ 69 | नाकळॆ तॆं कळॆ कळॆ तॆं नाकळॆ . वळॆ तॆं ना वळॆं गुरुविणॆं .. १.. 70 | निर्गुण पावलॆं सगुणीं भजतां . विकल्प धरितां जिव्हा झडॆ .. २.. 71 | बहुरूपी घरी संन्यासाचा वॆष . पाहॊन तयास धन दॆती .. ३.. 72 | संन्याशाला नाहीं बहुरूपियाला . सगुणीं भजला तॆथॆं पावॆ ..४.. 73 | अद्वैताचा खॆळ दिसॆ गुणागुणीं . ऎका जनार्दनीं ऒळखिलॆं .. ५.. 74 |                          १३ 75 | ऒळखिला हरि सांठविला पॊटीं . हॊतां त्याची भॆटी दुःख कैंचॆं .. १.. 76 | नर अथवा नारी हॊ कां दुराचारी . मुखीं गातां हरि पवित्र तॊ .. २.. 77 | पवित्र तॆं कुळ धन्य त्याची माय . हरि मुखॆं गाय नित्य नॆमॆं .. ३.. 78 | काम क्रॊध लॊभ जयाचॆ अंतरीं . नाहीं अधिकारी ऐसा यॆथॆं .. ४.. 79 | वैष्णवांचॆं गुह्य काढिलॆं निवडुनी . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 80 |                          १४ 81 | हरि बॊला दॆतां हरि बॊला घॆतां . हांसतां खॆळतां हरि बॊला .. १.. 82 | हरि बॊला गातां हरि बॊला खातां . सर्व कार्य करितां हरि बॊला .. २.. 83 | हरि बॊला ऎकांतीं हरि बॊला लॊकांतीं . दॆहत्यागाअंतीं हरि बॊला .. ३.. 84 | हरि बॊला भांडतां हरि बॊला कांडतां . उठतां बैसतां हरि बॊला .. ४.. 85 | हरि बॊला जनीं हरि बॊला विजनीं . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 86 |                           १५ 87 | ऎक तीन पांच मॆळा पञ्चवीसांच . छत्तिस तत्त्वांचा मूळ हरि .. १.. 88 | कल्पना अविद्या तॆणॆ झाला जीव . मायॊपाधी शिव बॊलिजॆति .. २.. 89 | जीव शिव दॊन्ही हरिरूपीं तरंग . सिंधु तॊ अभंग नॆणॆं हरी .. ३.. 90 | शुक्तीवरी रजत पाहतां डॊळां दिसॆ . रज्जूवरी भासॆ मिथ्या सर्प .. ४.. 91 | क्षॆत्र\-क्षॆत्रज्ञातॆं जाणताती ज्ञानी . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 92 |                           १६ 93 | कल्पनॆपासूनी कल्पिला जॊ ठॆवा . तॆणॆं पडॆ गॊंवा नॆणॆ हरी .. १.. 94 | दिधल्या वांचूनि फळप्राप्ति कैंची . इच्छा कल्पनॆची व्यर्थ बापा .. २.. 95 | इच्छावॆ तॆ जवळी चरण हरीचॆ . चरण सर्व नारायण दॆतॊ तुज .. ३.. 96 | न सुटॆ कल्पना अभिमानाची गांठी . घॆतां जन्म कॊटी हरि कैंचा .. ४.. 97 | ऎका जनार्दनीं सांपडली खूण . कल्पना अभिमान हरि झाला .. ५.. 98 |                           १७ 99 | काय पद्मनीचॆ षंढासी सॊहळॆ . वांझॆसी दॊहाळॆ कैची हॊती .. १.. 100 | अंधापुढॆं दीप खरासी चंदन . सर्पासी दुधपान करूं नयॆ .. २.. 101 | क्रॊधि अविश्वासी त्यासी बॊध कैंचा . व्यर्थ आपुली वाचा शिणवूं नयॆ .. ३.. 102 | खळाची संगती उपयॊगासी न यॆ . आपणा अपाय त्याचॆ संगॆ .. ४.. 103 | वैष्णवीं कुपथ्य टाकिल वाळूनी . ऎका जनार्दनीं तॆचि भलॆ .. ५.. 104 |                          १८ 105 | न जायॆचि ताठा नित्य खटाटॊप . मण्डुकीं वटवट तैसॆ तॆ गा .. १.. 106 | प्रॆमावीण भजन नाकाविण मॊती . अर्थाविण पॊथी वाचुनी काय .. २.. 107 | कुंकवा नाहीं ठावॆ म्हणॆ मी आहॆव . भावावीण दॆव कैसा पावॆ .. ३.. 108 | अनुतापॆवीण भाव कैसा राहॆ . अनुभवॆं पाहॆं शॊधूनियां .. ४.. 109 | पाहतां पाहणॆं गॆलॆं तॆं शॊधूनी . ऎका जनार्दनीं अनुभविलॆं .. ५.. 110 |                           १९ 111 | परिमळ गॆलिया वॊस फुल दॆठीं . आयुष्या शॆवटीं दॆह तैसा .. १.. 112 | घडीघडी काळ वाट याची पाहॆ . अजून किती आहॆ अवकाश .. २.. 113 | हाचि अनुताप घॆऊन सावध . कांहीं तरी बॊध करीं मना .. ३.. 114 | ऎक तास उरला खट्वांग रायासी . भाग्यदशा कैसी प्राप्त झाली .. ४.. 115 | सांपडला हरि तयाला साधनीं . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 116 |                           २० 117 | करा रॆ बापांनॊ साधन हरीचॆं . झणीं करणीचॆं करूं नका .. १.. 118 | जॆणॆं बा न यॆ जन्म यमाची यातना . ऐशिया साधना करा कांहीं .. २.. 119 | साधनाचॆं सार मंत्रबीज हरी . आत्मतत्त्व धरी तॊचि ऎक .. ३.. 120 | कॊटि कॊटि यज्ञ नित्य ज्याचा नॆम . ऎक हरि नाम जपतां घडॆ .. ४.. 121 | ऎका जनार्दनीं न घ्यावा संशय . निश्चयॆंसी हॊय हरिरूप .. ५.. 122 |                           २१ 123 | बारा सॊळा जणी हरीसी नॆणती . म्हणॊनी फिरती रात्रंदिवस .. १.. 124 | सहस्र मुखांचा वर्णितां भागला . हर्ष जया झाला तॆणॆं सुखॆं .. २.. 125 | वॆद जाणूं गॆला पुधॆं मौनावला . तॆं गुह्य तुजला प्राप्त कैंचॆं .. ३.. 126 | पूर्व सुकृताचा पूर्ण अभ्यासाचा . दास सद्गुरूचा तॊचि जाणॆ .. ४.. 127 | जाणतॆ नॆणतॆ हरीचॆ ठिकाणीं . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 128 |                           २२ 129 | पिंडीं दॆहस्थिती ब्रह्मांडीं पसारा . हरिविण सार व्यर्थ भ्रम .. १.. 130 | शुकयाज्ञवल्क्य दत्त कपिलमुनी . हरिसी जाणॊनि हरिच झालॆ .. २.. 131 | या रॆ या रॆ धरूं हरिनाम तारूं . भवाचा सागरू भय नाहीं .. ३.. 132 | साधुसंत गॆलॆ आनंदीं राहिलॆ . हरिनामॆं झालॆ कृतकृत्य .. ४.. 133 | ऎका जनार्दनीं मांडिलॆं दुकान . दॆतॊ मॊलावीण सर्व वस्तु .. ५.. 134 |                           २३ 135 | आवडीनॆं भावॆं हरिनाम घॆसी . तुझी चिंता त्यासी सर्व आहॆ .. १.. 136 | नकॊ खॆद करूं कॊणत्या गॊष्टीचा . पति तॊ लक्ष्मीचा जाणतसॆ .. २.. 137 | सकळ जीवांचा करितॊ सांभाळ . तुज मॊकलील ऐसॆं नाहीं .. ३.. 138 | जैसी स्थिति आहॆ तैशापरी राहॆं . कौतुक तूं पाहॆं संचिताचॆं .. ४.. 139 | ऎका जनार्दनीं भॊग प्रारब्धाचा . हरिकृपॆं त्याचा नाश झाला .. ५.. 140 |                           २४ 141 | दुर्बळाची कन्या समर्थानॆ कॆली . अवदसा निमाली दरिद्राची .. १.. 142 | हरिकृपा हॊतां भक्तां निघती दॊंदॆं . नाचती स्वानंदॆं हरिरंगीं .. २.. 143 | दॆव भक्त दॊन्ही ऎकरूप झालॆ . मुळींच संचलॆं जैसॆं तैसॆं .. ३.. 144 | पाजळली ज्यॊती कापुराची वाती . ऒवाळितां आरती भॆद नुरॆ .. ४.. 145 | ऎका जनार्दनीं कल्पॆंची मुराला . तॊचि झाला ब्रह्मरूप .. ५.. 146 |                           २५ 147 | मुद्रा ती पांचवी लावूनियां लक्ष . तॊ आत्मा प्रत्यक्ष हरि दिसॆ .. १.. 148 | कानीं जॆं पॆरिलॆं डॊळां तॆं उगवलॆं . व्यापकॆं भारलॆ तॊचि हरि .. २.. 149 | कर्म\-उपासना\-ज्ञानमार्गीं झालॆ . हरिपाठीं आलॆ सर्व मार्ग .. ३.. 150 | नित्य प्रॆमभावॆं हरिपाठ गाय . हरिकृपा हॊय तयावरी .. ४.. 151 | झाला हरिपाठ बॊलणॆं यॆथूनी . ऎका जनार्दनीं हरि बॊला .. ५.. 152 |           .. इति श्री ऎकनाथ हरिपाठ समाप्त .. 153 | 154 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/gurucharitra/adhyay21.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | श्रीगणेशाय नमः । 3 | 4 | सिद्ध म्हणे नामधारका । ब्रह्मचारी कारणिका । उपदेशी ज्ञान निका । तये प्रेतजननीसी ॥१॥ 5 | 6 | ब्रह्मचारी म्हणे नारीसी । मूढपणे दुःख करिसी । कोण वाचला धरणीसी । या संसारी सांग मज ॥२॥ 7 | 8 | उपजला कोण मेला कोण । उत्पत्ति झाली कोठोन । जळात उपजे जैसा फेण । बुदबुद राहे कोठे स्थिर ॥३॥ 9 | 10 | जैसा देह पंचभूती । मिळोनि होय आकृति । वेगळी होता पंचभूती । अव्यक्त होय देह जाण ॥४॥ 11 | 12 | तया पंचभूतांचे गुण । मायापाशी वेष्टोन । भ्रांति लाविली मी देह म्हणोन । पुत्रमित्रकलत्रमिषे ॥५॥ 13 | 14 | सत्त्व रज तमोगुण । तया भूतांपासोन । वेगळाली केली लक्षण । होती ऐका एकचित्ते ॥६॥ 15 | 16 | देवत्व होय सत्त्वगुण । रजोगुण मनुष्य जाण । दैत्यांसी तमोगुण । गुणानुसारे कर्मे घडती ॥७॥ 17 | 18 | जेणे कर्मे आचरती । सुकृत अथवा दुष्कृति । तैशीच होय फळप्राप्ति । आपुले आपण भोगावे ॥८॥ 19 | 20 | जैसी गुणाची वासना । इंदिये तयाधीन जाणा । मायापाशी वेष्टोनि गहना । सुखदुःखे लिप्त करिती ॥९॥ 21 | 22 | या संसारवर्तमानी । उपजती जंतु कर्मानुगुणी । आपल्या आर्जवापासोनि । सुखदुःखादि भोगिती ॥१०॥ 23 | 24 | कल्पकोटी वरुषे ज्यांसी । असती आयुष्ये देवऋषि । न सुटे कर्म तयासी । मनुष्याचा कवण पाड ॥११॥ 25 | 26 | एखादा नर देहाधीन । काळ करी आपुले गुण । कर्म होय अनेक गुण । देहधारी येणेपरी ॥१२॥ 27 | 28 | जो असे देहधारी । तयासी विकार नानापरी । स्थिर नव्हे तो निर्धारी । आपुले पाप म्हणावया ॥१३॥ 29 | 30 | या कारणे ज्ञानवंत । संतोष न करी उपजत । अथवा नरा होय मृत्यु । दुःख आपण करू नये ॥१४॥ 31 | 32 | जधी गर्भसंभव होता । काय दिसे आकारता । अव्यक्त दिसे व्यक्तता । सवेचि होय अव्यक्त पै ॥१५॥ 33 | 34 | बुदबुद निघती जैसे जळी । सवेचि नष्ट तात्काळी । तैसा देह सर्वकाळी । स्थिर नव्हे सर्वथा ॥१६॥ 35 | 36 | जधी गर्भप्रसव झाले । विनाशी म्हणोनि जाणिले । कर्मानुबंधे जैसी फळे । तैसे भोगणे देहासी ॥१७॥ 37 | 38 | कोणी मरती पूर्ववयेसी । अथवा मरती वृद्धपणेसी । आपुले अर्जिती असती जैशी । तेणेपरी घडे जाण ॥१८॥ 39 | 40 | मायापाशी वेष्टोनि । म्हणती पिता सुत जननी । कलत्र मित्र तेणे गुणी । आपुले आपुले म्हणती मूढ ॥१९॥ 41 | 42 | निर्मळ देह म्हणो जरी । उत्पत्ति मांसरुधिरी । मळमूत्रांत अघोरी । उद्‌भव झाला परियेसा ॥२०॥ 43 | 44 | कर्मानुसार उपजतांची । ललाटी लिहितो विरंची । सुकृत अथवा दुष्कृतेची । भोग भोगणे म्हणोनि ॥२१॥ 45 | 46 | ऐसे कर्म काळासी । जिंकिले नाही परियेसी । या कारणे देहासी । नित्यत्व नाही परियेसा ॥२२॥ 47 | 48 | स्वप्नी निधान दिसे जैसे । कोणी धरावे भरवसे । इंद्रजाल गारूड जैसे । स्थिर केवी मानिजे ॥२३॥ 49 | 50 | तुझे तूचि सांग वहिले । कोटी वेळा जन्म झाले । मनुष्य किंवा पशुत्व लाधले । पक्षी अथवा कृमिरूप ॥२४॥ 51 | 52 | जरी होतीस मनुष्ययोनी । कोण कोणाची होतीस जननी । कोण कोणाची होतीस गृहिणी । सांग तुझे त्वा निश्चये ॥२५॥ 53 | 54 | कवण तुझी मातापिता । जन्मांतरींची सांग आता । वाया दुःख करिसी वृथा । पुत्र आपुला म्हणोनि ॥२६॥ 55 | 56 | पंचभूतात्मक देह । चर्ममांस-अस्थि-मज्जा -समूह । वेष्टोनिया नव देह । मळबद्ध शरीर नावे ॥२७॥ 57 | 58 | कैचा पुत्र कोठे मृत्यु । वाया भ्रमोनि का रडत । सांडोनि द्यावे कैचे प्रेत । संस्कारिती लौकिकार्थ ॥२८॥ 59 | 60 | येणेपरी ब्रह्मचारी । सांगे तत्त्व विस्तारी । परिसोनिया विप्रनारी । विनवितसे तयासी ॥२९॥ 61 | 62 | विप्रवनिता तये वेळी । विनवीतसे करुणा बहाळी । स्वामी निरोपिले धर्म सकळी । परी स्थिर नव्हे अंतःकरण ॥३०॥ 63 | 64 | प्रारब्ध प्रमाण म्हणो जरी । तरी का भजावा श्रीहरी । परीस संपर्क लोह जरी । सुवर्ण न होय कोण बोले ॥३१॥ 65 | 66 | आम्ही पहिले दैवहीन । म्हणोनि धरिले श्रीगुरुचरण । अभय दिधले नाही मरण । म्हणोनि विश्वासलो आम्ही ॥३२॥ 67 | 68 | एखाद्या नरा येता ज्वर । धुंडीत जाय वैद्यघर । औषध घेवोनि प्रतिकार । सवेचि करिती आरोग्यता ॥३३॥ 69 | 70 | एके समयी मनुष्यासी । आश्रय करिती करुणेसी । साह्य होय भरंवसी । आली आपदा परिहारी ॥३४॥ 71 | 72 | त्रयमूतीचा अवतार । श्रीनृसिंहसरस्वती असे नर । तेणे दिधला असे वर । केवी असत्य होय सांगे ॥३५॥ 73 | 74 | आराधिले म्या तयासी । वर दिधला गा मजसी । त्याचा भरवसा मानसी । धरोनि होते स्वस्थचित्त ॥३६॥ 75 | 76 | विश्वासुनी असता आपण । केवी केले निर्माण । कैसे झाले माझे मूर्खपण । म्हणोनि स्वामी निरोपिसी ॥३७॥ 77 | 78 | याकारणे आपण आता । प्राण त्यजीन तत्त्वता । देह समर्पीन श्रीगुरुनाथा । वाढो कीर्ति तयाची ॥३८॥ 79 | 80 | ऐकोनि तियेचे वचन । ओळखून भाव मन । सांगे बुद्धि तीस ज्ञान । उपाय यासी करी आता ॥३९॥ 81 | 82 | विश्वास केला श्रीगुरूसी । पुत्र लाधला पूर्णायुषी । जरी आला मृत्यु त्यासी । घेवोनि जाय गुरुस्थाना ॥४०॥ 83 | 84 | जेथे लाधला तुज वर । तेथे ठेवी कलेवर । पंचगंगाकृष्णातीर । औदुंबरवृक्षातळी ॥४१॥ 85 | 86 | ऐसे वचन ऐकोनि । विश्वास झाला तिचे मनी । पाठी शव बांधोनि । घेवोनि गेली औदुंबरा ॥४२॥ 87 | 88 | जेथे होत्या गुरुपादुका । आफळी शिर ते बालिका । रुधिरे भरल्या त्या पादुका । आक्रोशे रडे ती नारी ॥४३॥ 89 | 90 | समस्त शोकाहुनी अधिक । साहवेना पुत्रशोक । क्षयरोग तोचि एक । मातापितया मृत्युमूळ ॥४४॥ 91 | 92 | ऐसे करिता झाली निशी । विप्र मागती प्रेतासी । म्हणती आक्रोश का हो करिसी । संस्कारोनि जाऊ आता ॥४५॥ 93 | 94 | मनुष्य नाही अरण्यात । केवी राहू जाऊ म्हणत । जळू दे वो आता प्रेत । अहो कर्कशा म्हणे ती ज्ञाती ॥४६॥ 95 | 96 | काही केलिया नेदी प्रेत । आपणासवे जाळा म्हणत । पोटी बांधोनिया प्रेत । लोळतसे पादुकांवरी ॥४७॥ 97 | 98 | म्हणती विप्र ज्ञाती लोक । राहो नये रानी ऐक । तस्करबाधा होईल देख । जाऊ आता घरासी ॥४८॥ 99 | 100 | जाऊ स्नान करूनि । उपवास होय आजच्या दिनी । प्रातःकाळी येवोनि । दहन करू म्हणताती ॥४९॥ 101 | 102 | आजिचे रात्री प्रेतासी । सुटेल वास दुर्गंधीसी । देईल आपोआप दहनासी । त्रासून जाणा कर्कशा ॥५०॥ 103 | 104 | म्हणोनि निघती सकळ लोक । राहिले तेथे जननीजनक । प्रेत देखोनि करिती शोक । झाली रात्री परियेसा ॥५१॥ 105 | 106 | निद्रा नाही दिवस दोन्ही । शोक करिती जनकजननी । तीन याम होता रजनी । झोप आली तियेसी ॥५२॥ 107 | 108 | देखतसे सुषुप्तीत । जटाधारी भस्मोध्दूलित । व्याघ्रचर्मे परिधानित । रुद्राक्षमाळा सर्वांगी ॥५३॥ 109 | 110 | योगदंड त्रिशूळ हाती । आले औदुंबराप्रति । का हो शोक करिसी सती । आक्रोशोनि आम्हांवरी ॥५४॥ 111 | 112 | काय झाले तुझिया कुमारा । करू त्यासी प्रतिकारा । म्हणोनि दे तो अभय करा । भक्तवत्सला श्रीगुरु ॥५५॥ 113 | 114 | भस्म काढोनि प्रेतासी । लावीतसे सर्वांगासी । मुख पसरी म्हणे तिसी । वायुपूर करू म्हणे ॥५६॥ 115 | 116 | प्राण म्हणे वायु जाण । बाहेर गेला निघोन । घातला मागुती आणून । पुत्र तुझा जीवंत होय ॥५७॥ 117 | 118 | इतुके देखोनि भयचकित । झाली नारी जागृत । म्हणे आपणा कैसी भ्रांत । पडिली असे प्रेतावरी ॥५८॥ 119 | 120 | जे का वसे आपुले मनी । तैसेचि दिसे निद्रास्वप्नी । कैचा देव नृसिंहमुनि । भ्रांति आपणा लागलि असे ॥५९॥ 121 | 122 | आमुचे प्रारब्ध असे उणे । देवावरी बोल काय ठेवणे । अज्ञान आम्ही मूर्खपणे । श्रीगुरूवरी बोल काय ॥६०॥ 123 | 124 | येणेपरी चिंता करीत । तव प्रेतासी झाले चेत। सर्वांगही उष्ण होत । सर्वसंधी जीव आला ॥६१॥ 125 | 126 | म्हणे प्रेता काय झाले । किंवा भूत संचारले । मनी भय उपजले । ठेवी काढोनि दूर परते ॥६२॥ 127 | 128 | सर्व संधीसी जीव आला । बाळ उठोनि बैसला । म्हणे क्षुधा लागली मला । अन्न दे की म्हणे माते ॥६३॥ 129 | 130 | रुदन करीतसे तये वेळी । आला कुमार मातेजवळी । स्तन घालिता मुखकमळी । क्षीर निघे बत्तीस धारा ॥६४॥ 131 | 132 | संतोश भय होऊनि तिसी । संदेह वाटे मानसी । कडे घेऊनि बाळकासी । गेली आपुल्या पतीजवळी ॥६५॥ 133 | 134 | जागृत करूनि पतीसी । सांगे वृत्तान्त तयासी । पति म्हणे तियेसी । ऐसे चरित्र श्रीगुरूचे ॥६६॥ 135 | 136 | म्हणोनि दंपत्य दोघे जाणा । करोनि औदुंबरी प्रदक्षिणा । साष्टांग नमुनी चरणा । नानापरी स्तोत्रे करिती ॥६७॥ 137 | 138 | जय जयाजी वरदमूर्ति । ब्रह्मा विष्णु शिवयती । भक्तवत्सला तुझी ख्याति । वासना पहासी भक्तांची ॥६८॥ 139 | 140 | तू तारक विश्वासी । म्हणोनि भूमी अवतरलासी । अशक्य तूते वर्णावयासी क्षमा करणे स्वामिया ॥६९॥ 141 | 142 | बाळ जैसे कोपेसी । निष्ठुर बोले मातेसी । तैसे अविद्यामायापाशी । तुम्हा निष्ठुर बोलिलो ॥७०॥ 143 | 144 | सर्वस्वी आम्हा क्षमा करणे । म्हणोनि घालिती लोटांगणे । विनवोनिया करुणावचने । गेली स्नानासी गंगेत ॥७१॥ 145 | 146 | स्नान करोनि बाळकासहित । धुती झाली पादुकांचे रक्त । औदुंबरा स्नपन करीत । लाविती दीप तये वेळी ॥७२॥ 147 | 148 | पूजा करिती भक्तीसी । मंत्रपूर्वक विधींसी । शमीपत्र कुसुमेसी । पूजा करिती परियेसा ॥७३॥ 149 | 150 | नीरांजन तये वेळा । करिती गायन परिबळा । अतिसंतोषी ती अबला । भक्तिभावे स्तुति करीत ॥७४॥ 151 | 152 | इतुके होय तो गेली निशी । उदय झाला दिनकरासी । संस्कारू म्हणोनि प्रेतासी । आले विप्र ज्ञाती सकळ ॥७५॥ 153 | 154 | तव देखती कुमारासी । विस्मय झाला सकळिकांसी । समाधान करिती हर्षी । महा आनंद वर्तला ॥७६॥ 155 | 156 | ऐसा श्रीगुरुस्थानमहिमा । अखिल लोक लाधले कामा । एकेकाची सांगता महिमा । विस्तार होईल बहु कथा ॥७७॥ 157 | 158 | पुत्रप्राप्ति वांझेसी । श्रीप्राप्ति दारिद्र्यासी । आरोग्य होईल रोगियासी । अपमृत्यु न ये जाणा ॥७८॥ 159 | 160 | सिद्ध म्हणे नामधारका । स्थानमहिमा ऐशी ऐका । अपार असे सांगता देखा । साधारण निरोपिले ॥७९॥ 161 | 162 | तया औदुंबरातळी । श्रीगुरु वसे सर्वकाळी । काम्य होत तात्काळी । आराधिता नरहरीसी ॥८०॥ 163 | 164 | भाव असावा आपुले मनी । पूजा करावी श्रीगुरुचरणी । जी जी वासना ज्याचे मनी । त्वरित होय परियेसा ॥८१॥ 165 | 166 | ह्रदयशूळ गंडमाळ । अपस्मार रोग सकळ । परिहरती तात्काळ । श्रीगुरुपादुका अर्चिता ॥८२॥ 167 | 168 | जो असेल मंदमति । बधिर मुका चरण नसती । औदुंबरी सेवा करिती । सुदेह होय सत्य माना ॥८३॥ 169 | 170 | चतुर्विध पुरुषार्थ । तेथे होय निश्चित । प्रत्यक्ष वसे श्रीगुरुनाथ । औदुंबरी सनातन ॥८४॥ 171 | 172 | तया नाव कल्पतरू । प्रत्यक्ष झाणा औदुंबरू । जे जे मनी इच्छिती नरू । साध्य होय परियेसा ॥८५॥ 173 | 174 | किती वर्णू तेथील महिमा । सांगता अशक्य असे आम्हा । श्रीगुरुसरस्वती नामा । प्रख्यात असे परियेसा ॥८६॥ 175 | 176 | गंगाधराचा नंदन । सांगे गुरुचरित्र विस्तारोन । भक्तिपूर्वक ऐकती जे जन । सकलाभीष्टे पावती ॥८७॥ 177 | 178 | म्हणोनि सरस्वतीगंगाधर । सदा श्रीगुरुचरणी स्थिर । उतरवी पैलपार । इहसौख्य परगति ॥८८॥ 179 | 180 | इति श्रीगुरुचरित्रामृत । गुरुमाहात्म्यपरमामृत । विप्रपुत्रसंजीवनामृत । निरोपिले असे येथे ॥८९॥ 181 | 182 | इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे बालसंजीवन नाम एकविंशोऽध्यायः ॥२१॥ 183 | 184 | श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पितमस्तु ॥ 185 | 186 | (ओवीसंख्या ८९) 187 | 188 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/laghuvakyavrutti/ovya501to600.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | अनेकधा व्यापार असतां । एकचि ज्ञान जाणे समस्तां । अंधार कीं प्रकाश न म्हणतां । जाणे देहक्रिया ॥१॥ऐसें सर्व जागृतींत जाणे । स्वप्नही ओळखावें तेणें । तें दुजें जरी मानिजे कोणें । तरी जागरीं नाठवी ॥२॥स्वप्नींही विषय भासती । प्रत्यक्षविण बुद्धीच कल्पिती । ते ते भासरूपें उमटती । परी विषय पांच ॥३॥तेथें आपणही आहे एक । येर अन्य सुखदुःखदायक । त्या उभयांसीही प्रकाशक । एकलें ज्ञान ॥४॥याचि रीतीं स्वप्नं जागर । जाणिले ज्या ज्ञानें सविस्तर । तेंचि ज्ञान निर्विकार । जाणें सुप्तींतें ॥५॥सुप्तींत जाणणेंचि नाहीं । ऐसें न कल्पावें कोणीं कांहीं । हें बोलणें पुढें सर्वही । कळे अनुक्रमें ॥६॥प्रस्तुत दोनी अवस्था जेणें । जाणल्या असती ज्ञानें । तेणेंच सुप्ती अनुभवणें । बोलली एकरूपता ॥७॥ऐसिया नित्य अवस्था तीन । होत असती जीवालागून । परी तें एकलेंचि जाणे ज्ञान । आपुल्या प्रकाशें ॥८॥नैमित्तिक मूछा समाधि । होय जरी केव्हां कधीं । परी तयासीही ज्ञान आधीं । जाणतचि असे ॥९॥अमुक ज्ञाना कळल्याविण । किंचित्कार्य नव्हे आन । होयसें नायकों न देखों पूर्ण । तिहींही लोकीं ॥५१०॥दिवसा ज्या ज्ञानें जाणिलें । प्रकाशामाजीं अनुभविलें । त्याचि ज्ञानें ओळखिलें । सूर्याभावीं ॥११॥जेणें आजि जाणिलें सर्वें । तो उद्यां जाणेल स्वयमेवें । कालीचें शिळें आजीचें नवें । नव्हे सहसा ॥१२॥रविवारी तें मंदवारीं । बीज पौर्णिमा एकसरी । शुक्ल कृष्ण पक्षां भेद परी । ज्ञान तें एक ॥१३॥बारा मास वर्षें साठी । वाउगी नामाची परिपाठी । परंतु शत वर्षांही शेवटीं । एकलें ज्ञान जाणे ॥१४॥एवं मरणांत एक देह जाणिला । दुजिया होतांच पाहूं लागला । मध्यें संधीही ओळखिला । एकलें ज्ञानें ॥१६॥ऐसे अनंत देह होऊन गेले । बहुधा चतुर्युगही लोटले । ऐसें कल्पही उदंड जाले । परि तें जाणिलें ज्ञानें ॥१७॥नित्य कल्प नित्य कल्पाचा संधी । जाणत असे ज्ञान निरवधी । महाकल्पाचे लयाही कधीं । जाणिल्याविण न राहे ऐसें ज्ञान जें सदोदीत । उपकरणाविण प्रकाशित । तिहीं काळीं जें अबाधित । चिद्रूप एक ॥१९॥कधीहीं नाश नाहीं जयासी । तरी चिद्रूपचि कीं अविनाशी । तेंचि सद्रूप या दो लक्षणांसी । भेद सहसा नाहीं एवं सद्रूप तें चिद्रूप । तयासि अस्ति भाति हे जल्प । आतां तिसरें जें कां आनंदरूप । प्रियताही बोलिजे ॥२१॥हेंही स्वरूपलक्षण तिसरें । जें सर्वांचें अनुभवानुकारें । तेंचि बोलिजे रविदत्ता अरे । अल्प संकेतें ॥२२॥सर्वांसी सर्व प्रिय असती । ते कवणाचें निमित्त आवडती । ते विवेकें पाहतां कळों येती । कीं आपणाप्रीत्यर्थ ते ते जरी आवडती खरे । तरी क्षणाक्षणां न विटती सारे । आपणा उबग येतां येरे । भोग्यजाता उपेक्षी ॥२४॥पति स्त्रियेची आवडी धरी । क्षणां विटून परती सारी । तिनें प्रार्थिताही चाड न धरी । छळितां अधिक त्रासे ॥२५॥स्त्रियेसी भोगइच्छा नसतां । बळात्कारें भोगही घडतां । आवडी नुपजें कदां चित्ता । इच्छी तरी प्रिय वाटे ॥२६॥पुत्र प्रिय मातापितरां । यास्तव चुंबिती त्या लेंकरा । त्यांचे प्रीतीस्तव तरी तें अवसरा । कंटाळून रडे ॥२७॥मायबापें आपण रक्षिती । म्हणून आपणानिमित्त आवडती । आपणासि जे उपेक्षिती । त्यांची आवडी कोणा ऐसेंचि भ्राता मित्र स्वजन । पशु वृत्ति राज्यादि धन । आपणासाठी भोग संपूर्ण । आवडते होती ॥२९॥दुर्बाह्मण्य आपुलें जावें । यास्तव वेदशास्त्र पढावें । अति प्रेमें देवासी भजावें । परी सुखी व्हावें आपण ॥५३०॥मोक्षप्राप्ती आपणा व्हावी । यास्तव गुरुपदीं आवडी धरावी । श्रवणादि साधनेंही करावीं । आपुलीया हेतू ॥३१॥ऐसे जागृती आदि मोक्षावरी आपणा निमित्त आवडी सारी । तस्मात् ते ते प्रियताचि नव्हे खरी । उगी वरी वरी धरियेली आपुलें कार्य जोंवरी होणें । तोंवरी अन्यासी प्रीति करणें । तूं मज आवडता जीवें प्राणें । परी तें उपरोधिक ॥३३॥उपरोधिका म्हणावें खोटें । खोटें तें कधीं जाय पालटे । ऐशी आपुली आवडी कोठें । अन्या निमित्त ॥३४॥निमित्तावांचून सहज आवडी । आपुली आपणा असे गाढी । स्फूर्तिही न होतां घडफुडी । आहे तैशी आहे ॥३५॥स्फूर्ति म्हणजे मी किती आवडता । ऐसा भाव उत्पन्न न होतां । निरिच्छ आवडी असे तत्त्वतां । अकृत्रिमपणें ॥३६॥भाव उठे जया प्रीतीसी । अकृत्रिम न म्हणावें तिशीं । अन्यत्वीं उमटे ते आपैसी । नाशही पावे ॥३७॥उठे जे स्त्रियादिकांचे ठाईं । त्या प्रीतीसी राग नाम पाहीं । अप्राप्त वस्तूचे समुदायीं । इच्छा शब्दें बोलिजे ॥३८॥यागादि कर्मीं ते श्रद्धा । त्या आवडीसी नांव सुबुद्धा । गुरुदेवाचे चरणीं जे मेधा । प्रिति ते भक्ति ॥३९॥ऐशीं उठल्या प्रीतीसी नांवे । चारीही भिन्न भिन्न अपूर्वें । हीं असतीं सहेतुक सर्वें । म्हणून कुत्रिमरूप ॥५४०॥तैशी आवडी आपुली नसे । अभावीं भावीं सारखी असे । तस्मात् आत्मप्रियता ते वसे । अकृत्रिमपणें ॥५४१॥उत्पन्न होय तें नाश पावे । म्हणोनि उद्भवे तें प्रिति नव्हे । उत्पन्न न होतां जें स्वभावें । तेंचि प्रिय निर्हेतुक ॥ऐशी प्रियता आत्मरूपाहुनी । दुजी नाहीं नाहीं सत्य सत्य वाणी । जरी देहांत वृत्तीपासोनी । आवडी परी आत्मार्थ देहादिकांचीही जे प्रीति वाउगीच ते पुढें बोलिजेती । प्रस्तुत येथें ममत्व रीती । निषेधिली पुत्रादिकांची ॥४४॥असो आपली जे आत्मप्रियता । जे निर्हेतुक अकृत्रिमता । हाचि आनंद असे तत्त्वतां । लक्षण तिचें ॥४५॥आनंदलक्षणही कल्पांती । अविनाश पूर्ण सहज गती । तस्मात् हेंचि सद्रूप निश्चिंतीं । चिद्रूपही तेंचि ॥४६॥एवं अस्ति भाति प्रियरूप आत्मा । हाचि सच्चिदानंद परमात्मा । याहून भिन्न त्या त्या रूप नामा । भ्रम हा बोलिजे जैसा वृक्षीं बैसला तो आहे खरा । तोचि पहातसे पडिलिया नीरा । तोचि आवडता सहजत्वें सारा । अकृत्रिमपणें पडिला तो दिसे परी नाहीं । पाहेसा वाटे परी व्यर्थ तेंही । भजला काढा ऐशी प्रीति कांहीं । आभासा नसे ॥४९॥ वृक्षीं बैसल्याचा आहेपणा । त्यास्तव त्यासम दिसे जाणा । नेत्र उघडून जाला देखणा । परी तो वृक्षास्तव ॥५५०॥ 3 | तैसाचि आत्मा सहजगति सच्चिदानंद चिन्मूर्ति । त्याचें प्रतिबिंब पडिलें वृत्तीं । तो हा जीव आभास ॥५१॥आत्मत्वाच्या आहेपणें । जीव आहेसा केला मनें । जें आत्मयाचें चिद्रूप देखणें । तेणें होय जाणता ॥५२॥न कळून आपली प्रियता । मीपणें मानी आभास स्फुरतां । एवं वाउगी उमटली आत्मता । नोळखोनि आत्मा ॥५३॥तस्मात् येथें मुमुक्षूनें । स्वानुभवें विवेचन करणें । वास्तविक आत्मा तो अंग होणें । येर त्यागावा आभास ॥५४॥हा मी जीवासह वृत्तीसी । जाणतसें उद्भवलयासी । उद्भव आणि लय जयासी । तो मी नव्हें सहसा ॥५५॥जैसा पडिला पडिलियानें । मी नव्हें ऐसें जाणावें मनें । हा मी वृक्षीं बैसून पाहें नयनें । पडिलियासी ॥५६॥यासी प्रयत्न दुजा नसे । अज्ञानें जालें तें ज्ञानें नासे । येथें विचाराचि पाहिजे मानसें । दृष्टताद्राष्टांतीं ॥५७॥पाहणें नको गळ घालून । तेवीं न लगती नाना साधन । एक विचार पाहिजे परिपूर्ण । अंतवृत्तीचा ॥५८॥एकदां विचारें कळेना । तरी विवेचन करावें पुनःपुन्हां । आणि गुरुमुखें श्रवण मनना । ज्ञान होय तों करावें ॥सत्शास्त्र आणि सद्गुरू । आणि पाहिजे सद्विचारु । हीं तिन्हीही मिळतां वारंवारु । पाहिजे विवेचन ॥५६०॥अति प्रयत्नें जें म्हणितलें । तें इतुक्याच हेतु पाहिजे कळलें । एकदां न कळतां तरी पाहिलें । पाहिजे वारंवार ॥अधिकार नसतां बळें आणावा । अचाट बुद्धीनें विचार करावा । सद्गुरु धुंडून ठाईं पाडावा । बोधक स्वानुभवीं पूर्ण अधिकारी मुमुक्षूसी । सद्गुरु मिळे पूर्ण बोधासी । तरीही सत्शास्त्रेंवीण अन्यासी । भेदशास्त्रा काज नसे ॥जें कां अभेद प्रतिपादक । जेथें आत्मा परमात्मा एक । तेंचि सत्शास्त्र निश्चयात्मक । श्रवण करावें ॥६४॥एवं सद्गुरुमुखें सत्शास्त्रश्रवण । स्वतां विचारें विवेचन । वारंवार करणें या नांव प्रयत्न । अतिशयें करावें ॥६५॥असो तें विवेचन केवीं करावें । तरी रविदत्ता सावध असावें । मुख्य आणि आभास निवडावे । सप्रतीतीनें ॥६६॥आभास हा मिथ्या दिसे । बोधात्मा न दिसे परी असे । हा दृष्टांतद्वारां केला असे । कळे ऐसा संवाद ॥६७॥येणें उपदेशें मुख्य अधिकारी । खुणेसि पावे तीव्रप्रज्ञ जरी । तथापि मंद जो मध्यम प्रकारी । तया प्रतीति न बाणे तरी तयासी निरूपण । वारंवार पाहिजे श्रवण । तेवींच अंतरीं विवेचन । सर्वदा व्हावें ॥६९॥विवेचन म्हणजे मुख्य आभास । निवडावें भिन्न उपयांस । मुख्य आत्मा आपण निश्चयास । सदृढ यावा ॥५७०॥आभास तो मिथ्यात्वें त्यागावा । त्याचा किंचित् न घ्यावा । तरी तोचि संवाद ऐकावा । एकाग्र होउनी हा आभास कोठून कोठवरी । असे तो बोलिजे निर्धारीं । हें ऐकून तयाचा करी ।त्याग मिथ्यात्वें ॥७२॥यो जागृत्स्वप्नयोरेव बोधाभास्र विडंबना ॥स्थूलासहित ते जागृति । सूक्ष्मासह स्वप्नभ्रांति । या दोहीं अवस्थेप्रति । आभास विडंबन ॥७३॥आभास म्हणजे मिथ्या भासे । जळीं प्रतिबिंब व्यर्थ जैसें । तयामाजीं नांव आलें असे । जडासी जीववी ॥७४॥स्थूलदेह हा जडात्मक । हस्तपादादि आनख मस्तक । जो मागां बोलिला पांचभौतिक । पंचीकृत अन्नमय ॥७५॥अपंचीकृत जीं तत्त्वें सत्रा । तोचि लिंगदेह स्थूलामाझारा । राहून करितसे देहव्यापारा । एकमेकां साह्यपणें ॥७६॥स्थूलाविण लिंगदेहासी । घेतां नये भोग्यजातासी । सूक्ष्मविणही स्थूल जडासी । व्यापार कैचा ॥७७॥म्हणून स्थूलदेहीं राहून । लिंगदेह करी विषयग्रहण । तया व्यापारा नामें दोन । स्वप्न आणि जागृति ॥७८॥अंतःकरणवृत्ति ज्ञानेंद्रिय द्वारां । पंच विषयांचे येत सामोरा । भोक्ता जीव हा होय त्वरा । या नांव जागृति ॥७९॥हे पांच तत्त्वांचे व्यापार पांच । कर्मेंद्रियांचीही क्रिया तैशीच । हें मागें सांगितलें आहाच । स्पष्ट करोनी ॥५८०॥इंद्रियाविषय प्रत्यक्ष नसतां । त्यांचा ध्यास घेऊन अतौता । बुद्धीच कल्पी जीव तया भोक्ता । ते अवस्था स्वप्नं ऐसे हे स्वप्न जागृती दोन । व्यापार होती सर्व जीवांलागून । मिथ्यात्वें प्रतिभास असोन । भ्रांतीनें सत्य मानिलें अस्ति भाति प्रियरूप आपुलें । जें कां मुख्यात्याम्याचें लक्षण बोलिलें । तेंचि या आभासासी मानिलें । बिंबाचें प्रतिबिंब जेवीं या आभासाचे लक्षण । असज्जड दुःख संपूर्ण । हें टाकून आरोपी अज्ञान । अस्ति भाति प्रिय हेंचि ॥८४॥प्रतिबिंबित देहद्वयांत । तो जीवही नेणोनि भ्रांत । उगाची सर्वही संघात । मी म्हणोन बैसला ॥८५॥आणि तया सर्व संघाता । अस्ति भाति आरोपी प्रियता । हेंचि जाण विडंबन तत्त्वतां । असे तें त्यागिजे ॥८६॥हस्त आहे पाद आहे । उदर कंठ मस्तक आहे । नख केश सर्व आहे । हेंचि विडंबन ॥८७॥श्रोत्र आहे त्वचा आहे । चक्षू जिव्हा घ्राण आहे । वाचा पाणी पाद आहे । हेंचि विडंबन ॥८८॥उपस्थ गुदही मीच आहें । प्राण अपान व्यान आहें । उदान आहें समान आहें । हेंचि विडंबन ॥८९॥उपप्राणादि वायु आहें । अहंकार चित्त मीच आहें । बुद्धि मन अंतःकरण आहें । हेंचि विडंबन ॥५९०॥गुण असती वृत्ति आहे । जीव असे सर्वही आहे । एवं अस्तित्वरूप सर्वां पाहे । हेंचि विडंबन ॥९१॥तैसेंचि हस्तासी अंधारी कळे । पाद नखासी लागतां कळे । उदर कंठा बोटासी कळे । हेंचि विडंबन ॥९२॥नख शिख अवघियांस कळे । दृष्टीसी पार्श्र्वभागासी कळे । मागें पुढें अधोर्ध्व कळे । हेंचि विडंबन ॥९३॥श्रोत्रासी शब्द कळतसे । त्वचा हे स्पर्शा जाणतसे । डोळा रूपा ओळखीतसे । हेंचि विडंबन ॥९४॥जिव्हा हें रसातें जाणे । सुगंध जाणून घेतसे घ्राणें । वाचा बोलोनियां जाणे । हेंचि विडंबन ॥९५॥पाणी जाणें घेणें देणिया । उपस्थ जाणे मैथुनक्रिया । गुद जाणे विसर्गा यया । हेंचि विडंबन ॥९६॥प्राण जाणे व्यान जाणें । उदान समान अपान जाणे । उपप्राणांसही होय जाणणें । हेंचि विडंबन ॥९७॥अहंकार सर्वा जाणतसे । चित्त चिंतना ओळखीतसे । एवं हे अवघेचि जाणती । हेंचि विडंबन ॥९८॥वृत्ति जाणे गुण जाणती । जीव तो जाणे सहजगती । एवं हे अवघेचि जाणती । हेंचि विडंबन ॥९१॥ऐसें जडरूप सर्व असतां । ज्ञानरूपचि मानिलें तत्त्वतां । कोणीच नाही जाणिल्या परता । हेंचि विडंबन ॥६००॥ 4 | 5 | 6 | 7 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/laghuvakyavrutti/ovya301to400.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | तेवींच स्वप्नीं दृश्यासी । पाहतसे कल्पून मानसीं । त्यांत आपण एकअसे तयासी । कल्पूनी पाहे ध्यासें ॥१॥दृश्य आणि आपणाही कल्पिलें । परि हाचि मी त्या दृढ धरिलें । हे हे अन्य ते परते वाटले । मज सुख दुःख देती ॥२॥एवं स्वप्नांत जो अभिमान धर्तां । तोचि तैजसाभिमानी तत्त्वता । पुढें झोंपही जरी लागतां । मीपणा न त्यागी ॥३॥मी काय बहु वेळ निजेलों । होतों अन्य किमपि न स्मरलों । सुखदुःखासी न होतों स्पर्शलों । आणि कांहीच नेणें ॥४॥कांही विषय इच्छा नाहीं केली । न किंचित्स्वप्न-अवस्था देखिली । ते जागें जालिया आठवली । परि अनुभविली नेणीव तेथें मीपणा जरी नसतां । तरी जागृतींत अनुभवा न येता । एवं नेणिवेचा अभिमान धर्ता । तो प्राज्ञ अभिमानी ॥६॥एवं जागृति स्वप्न सुषुप्ति । ऐसिया तिन्ही अवस्थांप्रती । मीच म्हणोनि दृढ प्रतीति । तया बोधाभासाची ॥७॥या तीन अवस्था स्वाभाविक । परी अन्य असती आगांतुक । तेथेंही मीपणा आवश्यक । उणा नोव्हे ॥८॥मुद्रल प्रहारें मूर्च्छा आली । तेंव्हा मज मूढत्वें पडली भुली । हेही सावधानीं अठवली । परी तेथें मीपण होतें ॥९॥तैसेंच मरण जेंव्हा पातलें । तेंही मी मेलों ऐसें भाविलें । परी अभिमानाचें उणें जालें । नाहीं रोम ॥३१०॥हें असो समाधींत बैसतां । मीपणासि नये उणिवता । मी सुखी बैसलों सांडून परता । विषय चिंतनादि ॥११॥ऐसा मीपणा धरिला जेणें । तोच जीव आभास वोळखणें । असो देहक्रिया जे जे होणें । ते ते म्हणे म्यां केली ॥१२॥स्नान संध्या स्वधर्म कर्म । नित्य नैमित्तिक यज्ञ होम । दान अथवा नित्य नेम । कर्ता मीच पुण्यासी ॥१३॥शास्त्रीय जें कां न करावें । तें जरी केलें स्वभावें । तेंचि अभिमानानें माथां घ्यावें । पाप केलें म्हणोनी ॥१४॥अथवा लोकरीती विषय । जैसा जैसा वर्ते काय । तें तें माथां घेत जाय । पुण्य पाप म्हणोनी ॥१५॥विचार पाहतां जीवासी । करणें नाहीं आभासासी । परी मी कर्ता बुद्धि जरी ऐसी । तरी तें भोगावें लागे ॥१६॥देह इंद्रिय आणि प्राण । कर्म आणि अंतःकरण । हें इतुकें मिळतां संपूर्ण । करणें घडे ॥१७॥देह नसतां प्राण इंद्रिय । चित्तें कर्में करणें ही काय । इंद्रियांविण करणें न होय । देहादिही असतां ॥१८॥प्राणेंविण इंद्रिय देहे । मन कर्म जरी आहे । तरी कर्म निफजूं न लाहे । शुभ कीं अशुभ ॥१९॥एकलें अंतःकरण नसतां । देह प्राणादि असतां । कर्में नुद्भवती तत्त्वतां । तस्मात् कर्ता कोण ॥३२०॥होणें कर्म नाहीं उदेलें । जरी मन इंद्रियादि असलें । तरी कर्में न घडतील जाणिलें । पाहिजे विचारें ॥२१॥जीव तरी बुद्धि आंत । मिथ्यात्वें प्रतिभास दिसत । तेथें करणियाचा संकेत । उपाधिविण केवीं ॥२२॥एवं सर्व हे भिन्न भिन्न । परी कोठेंचि नाढळें कर्तेपण । उगेंचि भाविलें न कळून । अभिमानें मी कर्ता ॥२३॥नेणें देह इंद्रिय प्राण । नेणें कर्म अंतःकरण । नेणें जीवाचें काय लक्षण । उगाचि सर्वां मी म्हणे ॥२४॥एवं तया मीपण योगें । अन्याचें कर्म तें म्यां केलें अंगें । तया ध्यासेंचि लागेवेगें । मज भोगणें लागे मानी ॥२५॥पुण्य केलें तेणें मज । पुढें सुख होईल सहज । पापें घडलीं जीं जीं सहज । तेणें दुःख होय पुढें ॥२६॥ऐसें जें जें कर्म जालें । तें तें कर्तेपणें दृढ भाविलें । तितुकें ध्यास अंतरीं बैसलें । हा देह पडिला जरी ॥२७॥मरणकाळीं ऐशी वासना । दृढ धरून पावे अवसाना । तयाचि ध्यासें पावें जनना । भलतेहि योनी ॥२८॥सएवसंसरेत्कर्मवशाल्लोकद्वयेसदा ।ऐसा जो चिदाभास जीव । जेणें मीपणाचा घेतला भाव । तोचि जन्ममरणा पावे स्वयमेव । अध कीं उर्ध्व लोकीं मीपणध्यासें एक देह सोडी । एक देहा पावे परवडी । सदां फिरताचि असे आवडी । कर्मफलाची धरोनी ॥३३०॥जेव्हां पुण्यकर्माचा उदय । तेव्हां स्वर्गस्थ होय स्वयें । पाप उद्भवतां अधोगती जाय । नाना नीच योनी ॥३१॥अंतकाळीं जे आठवण । तैसा देह पुढें होणें । ऐसा कर्मवशें कडून । पुनः पुनः जन्मे मरे ॥३२॥जन्ममरणा नाम संसृती । हें भ्रमण न चुके कल्पांतीं । मा असो अधम कीं उत्तम गती । परी भोगी अचुक ॥३३॥उत्तमामागें अधम । कीं अधमामागें उत्तम । हा कांहीं न संभवे नेम । कर्मा ऐसें होय ॥३४॥उत्तमाचा उत्तमची । कीं अधमाचा अधमची । हा नेम न संभवे कांहीची । परी जन्मे कर्मवंशें ॥३५॥मनुष्यापासून कीटकांत । वृक्षादि हे अधम समस्त । तैसाचि मानवापासोन देवांत । उत्तम योनी ॥३६॥यास्तव मानव देह हा मध्यम । येथें पुण्यपाप असे सम । या तळीं हे सर्व अधम । उत्तम ते ऊर्ध्व ॥३७॥देव गंधर्व यक्ष स्वर्गावासी । तेथून जरी सत्यलोकवासी । हे उत्तम गति असे जीवासी । परी संसृति न चुके ॥३८॥सलोकता समीपता । तिसरी ते मुक्ति स्वरूपता । चौथी सगुण ही सायुज्यता । परी भ्रमणें न चुके ॥३९॥सायुज्यांत जे उर्ध्व गती । तयाही म्हणावी संसृती । मा अधमत्वें जे मरती जन्मती । तेथें बोलणें नको ॥३४०॥जोंवरी अज्ञान न फिटे । जंव स्वरूपज्ञान नव्हे गोमटें । तोंवरी संसृति न पालटे । जन्ममरणरूप ॥४१॥जन्मता साकार प्रगटावा । मरता वासनेंत गुप्त असावा । ऐसा लोकद्वयी हा फिरावा । सदां जीव ॥४२॥देह प्रगटता सत्रा प्रकार । प्रगटती करिती व्यवहार ।तेथेंही स्वप्न किंवा जागर । फिरे या लोकद्वयीं । ॥४३॥मग असो देव कीं मानव । अथवा कीटक गो अश्र्व । परी स्वप्न जागरीं दोन्ही ठाव । असे भ्रमणें ॥४४॥जन्ममरण हे संसृती । कीं फिरणें स्वप्नीं जागृती । एवं भ्रमणें जें जीवाप्रती । चुके ना कीं ॥४५॥अथवा संसृति हा संसार । म्हणजे देहद्वयाचा व्यापार । केव्हां स्वप्नं केव्हां जागर । या लोकद्वयीं संचरे ॥४६॥तया व्यापाराचे पांच प्रकार । होत असती सविस्तर । त्यांत एकेक व्यापारीं साचार । पांच पांच तत्त्वें ॥४७॥तेचि व्यापार कैसे कैसे । बोलिजेत असती अल्पसे । मुमुक्षें अवधारितां मानसें । विवेचन घडे ॥४८॥पूर्वी अपंचिकृत उद्भावलीं । तेचि तत्त्वें पंचीकृत जालीं । एकेकांत पांच पांच राहिलीं । पुढें प्रवेशलीं देहीं ॥४९॥व्यापार जेधवां होत । तेव्हां येकेकांतून एकेक निघत । पांचाचे पांच जेंव्हां मिळत । तेव्हां व्यापार एक होय ॥३५०॥ 3 | गगन तत्त्वाचा व्यापार होणें । मुख्य आकाशाचें अंतःकरण । वायूंतून निघे ध्यान । तेजांतून श्रोत्र ॥५१॥वाचा आपाचें कर्मेंद्रिय । पृथ्वीचा शब्द विषय । या पांचातत्त्वें व्यापारद्वय । होय ऐकणें बोलणें ॥५२॥ऐकणे श्रोत्र ज्ञानेंद्रियाचें । बोलणें वाचा कर्मेंद्रियाचें । दोहींसी काज शब्दाचें । असे व्यापारा ॥५३॥दोहींशी आधार चळणासी । ध्यान वायु निश्चयेंसी । जाण तें तत्त्व निवडावयासी । अंतःकरण ॥५४॥आतां वायुतत्त्वाचा व्यापार होता । गगनांतून मन निघे तत्त्वतां । समान वायु हा आपण स्वतां । त्वचा तेजाची ॥आपाचें पाणी कर्मेंन्द्रिय । पृथ्वीचा स्पर्श हा विषय । एवं पांच मिळतां व्यापारद्वय । स्पर्श देणें घेणें ॥५६॥त्वचा ज्ञानेंद्रियाचें स्पर्शणें । पाणी कर्मेंन्द्रियाचें देणें घेणें । समान वायूचें चळण होणें । मन जाणतें तत्त्व ॥५७॥ज्ञानेंद्रियद्वारा जाणावें । कर्मेन्द्रियद्वारा करावें । दोहींचा स्पर्श विषय व्हावे । व्यापार दोन ॥५८॥होतां तेजतत्त्वाचा व्यापार । बुद्धि आकाशाची साचार । उदान वायूंतून अपार । स्वये तेजाचा चक्षु ॥५९॥आपांतून घेतला पाद । पृथ्वींतून रूप विशद । हे पांच मिळून व्यापारभेद । पहाणें चालणें दोन ॥३६०॥चक्षुज्ञानेंद्रियें पाहणें । पादकर्मेन्द्रियें चालणें । दोहींचा विषय रूप होणें । भोग्यरूप ॥६१॥उदान वायु चळणा आधार । जाणतें तत्त्व बुद्धि सुंदर । एवं हा जाला विस्तार । तेज तत्त्वाचा ॥६२॥आपतत्त्वाचा व्यापार होत । आकाशांतून घेतसे चित्त । प्राणवायूंतून निघत । जिव्हा तेजाची ॥।६३॥आपाचें उपस्थ सुरस । पृथ्वींतून विषय रस । हे पांच मिळून होती बहुवस । अशनरती ॥६४॥जिव्हा ज्ञानेंद्रियें रस घेणें । उपस्थकर्मेन्द्रियें भोगणें । दोहींचा विषय रस होणें । ग्रहणरूप ॥६५॥दोहींस आधार चळणा प्राण । जाणावया चित्त संपन्न । एवं व्यापार पांचांचे होती दोन । आपतत्त्वाचे ॥६६॥पृथ्वीतत्त्वाचा व्यापार । आकाशाचा अहंकार । अपानवायूचा निर्धार । तेजाचें घ्राण ॥६७॥गुद तें आपांतून निघालें । गंधासी पृथ्वींतून काढिलें । या पांचांयोगें व्यापार जाले । गंधग्रहण विसर्ग ॥६८॥घ्राणज्ञानेंद्रियें गंधग्रहण । गुदकर्मेन्द्रियें विसर्ग करणें । मुख्य विषय दोहींचा होणें । गंध हा भोग्य ॥६९॥दोहींसी आधार चळणा अपान । जाणतें तत्त्व अहंकरण । एवं व्यापार जे होती दोन । पृथ्वीतत्त्वाचे ॥३७०॥ऐसे हे पांच तत्त्वांचे । व्यापार होती पांचांचे । या पांचांत अधिष्ठान त्रिगुणांचें । तिहीं शक्तिरूपें ॥७१॥अंतःकरण पंचक सत्त्वगुण । हे ज्ञानशक्ति संपूर्ण । बरें कीं वाईट निवडणें । यास्तव भोक्ता ॥७२॥ज्ञानेंद्रियें सत्त्वगुण असतां । परी हे निर्गम द्वार तत्त्वता । म्हणोनि यासी क्रियारूपता । साधन भोक्त्स्याचे ॥७३॥तस्मात् ज्ञानेंद्रियपंचक । दुजें कर्मेन्द्रिय क्रियारूपक । प्राणपंचक मिळोनि एक । क्रियाशक्ति बोलिजे ॥७४॥एवं त्रिपंचकें रजोगुण । हें क्रियाशक्तीचें लक्षण । भोग्या घ्यावयाचीं साधनें । उपकरणें भौक्तियाचीं ॥७५॥पंच विषय तमोगुण । हे द्रव्यशक्ति भोग्य संपूर्ण । एवं त्रिपुटीनें होय ग्रहण । सुखदुःख जीवा ॥७६॥जयाविषयीं नुसता शब्द । तो श्रोत्रद्वारा होय वेद्य । जेथें शब्द स्पर्श द्विविध । तें वेद्य श्रोत्रत्त्वाचे ॥७७॥जेथें शब्द स्पर्श रूप तीन । तें श्रोत्रत्वचा चक्षुसि ग्रहण । शब्द स्पर्श रूप रस चतुर्गण । तें श्रोत्र त्वचा चक्षु जिव्हेसी शब्द स्पर्श रूप रस । जेथें गंधादि पांच सुरस । तें श्रोत्र त्वक्चक्षू जिव्हा घ्राणास । विषय वेद्य होय ॥७९॥एवं भोग्य तमोगुणद्रव्यशक्ति । त्रिपंचकें रजक्रियाशक्ति । अंतःकरण सत्त्वज्ञानशक्ति । हे भाग्य भोगणें भोक्ता ॥प्रत्यक्ष विषय स्थूलासी । भोग जो घडे निश्चयेंसी । हे जागृति अवस्था जीवासी । घडे साभिमानें ॥८१॥विषय इंद्रियांवांचून । कल्पनेनें विषय कल्पून । सुख दुःख भोगी अभिमान । ते स्वप्नअवस्था ॥८२॥एवं जागृति स्वप्न स्थानीं दोही । जीव संचरे दों लोकीं पाही । सुषुप्तींत मात्र संचार नाहीं । परी नेणिवेंत गुप्त ॥ऐसा एक देह पावत असतां । तों काल देहद्वयीं संचरतां । प्राणवियोगें मृत्यु पावतां । उत्तमाधमयोनीं ॥८४॥ह्या लोकद्वयीं संचरे जीव । अनंत कर्मफल भोगास्तव । हें भ्रमण चुके ऐसा उपाव । त्रिभुवनीं नाहीं ॥८५॥जैसा प्रावाहीं कीटक पडे । तया आवर्तीहून आवर्ती जाणें पडे । विसावा क्षणभरी आतुडे । ऐसा काळ नाहीं ॥८६॥तैसा एक देह जरी त्यागावा । तों दुजा तेव्हांच अवलंबावा । तोही क्षय पावतां धरावा । तिजा उत्तम कीं अधम जेधवां अज्ञानें भिन्न पडिला जीव हा मी मानून बैसला । तेव्हांपासून प्रवाहीं सांपडला । जन्ममृत्यूच्या ॥८८॥निमिष्य एक विसावा घेतां । सुखा मागें दुःख होय भोक्ता । कीं दुःखा मागें सुख मागुता । भ्रमें कीटकापरी ॥दैवें जरी किडा नदीतीरा । येतां कोणी देखिला नेत्रा । तेणें काढिला वोढून त्वरां । दयाळूपणें जरी ॥३९०॥तरी तो वृक्षछाये तळवटीं । कीटक विश्रामे उठाउठी । ऐसीच सद्गुरूची होय भेटी । तया जीवासी जरी ॥९१॥परी तो हृदयशुद्धीचे कडे । आला पाहिजे कोडें । त्याचेंचि बोधद्वारा सांकडें । फेडिती गुरु ॥९२॥जन्ममृत्यूच्या प्रवाहांतून । काढिती तया बोधून ज्ञान । सुखें विश्रामें स्वरूपाभिन्न । कीं पुन्हां सुखदुःखा नातळे येर्ह२वी गुरुराज न भेटतां । अभिन्न ज्ञान न होतां । अन्य कोटि साधनें करितां । हा प्रवाह न निमे ॥९४॥रविदत्ता हें सत्य वचन । कदां नोव्हे अप्रमाण । ऐसी गुरुवाणी ऐकोन । येरू साष्टांग घाली ॥९५॥वारंवार प्रदक्षिणा । वारंवार वंदी चरणा । कंठ दाटला अश्रुनयना । फुटेना शब्द ॥९६॥तैसाच गद्रद वाणी करून । त्राहि त्राहि बोले वचन । सोडवीं सोडवीं भवापासून । अन्य मी प्रार्थूं नेणें ॥९७॥जय गुरू जय जय गुरू । कृपाघन करुणासागरु । भज दीनाचा करी अंगीकारु । न करीं उपेक्षा ॥९८॥मी काया वाचा मनेंसी । शरण शरण श्रीचरणसी । दयाळा संरक्षून ब्रीदासी । उचित तें करा ॥९९॥मागुतीं करून साष्टांग । चरणीं पडला दृढ अभंग । मग शंकरें उठवून लगबग । गाढ आलिंगिला ॥४००॥ 4 | 5 | 6 | 7 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/laghuvakyavrutti/ovya601to700.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | येणेंचि रीतीं । मी किती चांगुला । नखशिख आवडता जाला । हस्तपादादि शोभला । हेंचि विडंबन ॥१॥श्रोत्रांचें ऐकणें चांगुलें । आवडे त्वचेनें स्पर्शलें । आकर्ण नेत्रें शुद्ध देखिलें । हेंचि विडंबन ॥२॥रसनेची गोडी अति सुरस । अति चांगुला घेणं सुवास । माझें बोलणें किती नवरस । हेंचि विडंबन ॥३॥ग्रहण दाना हस्त चांगुले । गमन गती सरळ पाद भलें । उपस्थ गुद किती शोभलें । हेंचि विडंबन ॥४॥पंचप्राण चांगुले असती । अहंकार तो उत्तम अति । सावधानता चांगुली चित्तीं । हेंचि विडंबन ॥५॥बुद्धि निश्चया अति उत्तम । मनही चांगुलें असे परम । अंतःकरण गुणही होती सम । हेंचि विडंबन ॥६॥माझें करणें वर्तणें आचरणें । पाप कीं पुण्य न म्हणे । चांगुलें म्हणून भावी मनें । हेंचि विडंबन ॥७॥ऐसे जागृतीचे व्यापार । वाईट कीं असोत सुंदर । परी चांगुलेंचि सविस्तर । हेंचि विडंबन ॥८॥एवं अस्ति भाति प्रिय या रीतीं । जागृतींत आरोपी भासाप्रती । तैसेंचि स्वप्नीं भावी ध्यासावरुती । हेंचि विडंबन ॥९॥भासदेह जो मने कल्पिला । तो आहे जाणे चांगुला । येरा भासा हर्षे कीं भ्याला । हेंचि विडंबन ॥६१०॥या रीतीं स्वप्न आणि जागृती । माजी अस्ति भाति जे प्रीति । आपुलीं लक्षणें आभासावरुतीं । स्थापी बळें ॥जैसा वृक्षीं बैसलियाचा । पाहणें प्रीति आहेपणा साचा । तो पडिलियावरी आरोप त्याचा । स्थापी बळें ॥१२॥हस्तपादादि मस्तक आहे । पडिला कैसा टकमकां पाहे । आवडी त्याची धरोनि राहे । तेव्हां काढा म्हणे ॥१३॥तैसाचि हाही वृत्तीपासोन । देहांत मीच ऐसा मानून । सोडवा म्हणे बंधांतून । हें विडंबन नव्हे ॥१४॥अगा हे रविदत्ता तुजसी । निरोपिलें कळलें कीं मानसीं । एक तें सांगितलें अविनाशी । एक हें मिथ्या ॥१५॥अस्ति भाति प्रियरूपता । जे मागील श्र्लोकीं आभास जीव । ज्याचा असज्जड दुःखात्मक स्वभाव । परी आरोपिलें अस्ति भाति प्रियत्व हा मिथ्या प्रतिबिंब ॥१७॥ऐसे सत्य मिथ्या हे दोन । पदार्थ असती वेदांत प्रमाण । तिसरा नाहीं जरी नाना संपूर्ण । तरी अंतर्भूत दोहींत ॥१८॥आत्मा ब्रह्म सच्चिदानंद । द्रष्टा साक्षी अद्वय अभेद । ऐसे नामाचे अनेकधा भेद । परी आब्रह्म एक ॥१९॥माया गुण वृत्ति अंतःकरण । मनादि प्राण बहिःकरण । देहादि जीव आदिकरून । मिथ्या पदार्थं एक ॥६२०॥तस्मात् दोन पदार्थाचि असती । सत्य मिथ्या मुख्य आभास भ्रांति । यास्तव मुमुक्षूनें विचारें निश्चिंतीं । सत्य मिथ्या निवडावें ॥२१॥निवडणें म्हणजे विवेचन । सत्य तें सत्यत्वें घ्यावें आपण । मिथ्या तें मिथ्यात्वें त्यागून । सुखी व्हावें ॥२२॥देह नासे इंद्रियें नासतीं । प्राण वाहती ते नासून जाती । मनादि तीं क्षणक्षणां पावती । स्वतांची नाश ॥२३॥वृत्तीसहित जीव हारपे । जेवीं सतोय प्रतिबिंब लोपे । तस्मात् हा केवी होईल सद्रूपे । उद्भव लय जया ॥२४॥ऐसा विचारून यया मिथ्याचा । आहेपणा जो असे सत्याचा । काढून निर्धार करावा साचा । अहमात्मा आभास त्यागें जेवीं वृक्षस्थावांचून । पडिलिया कैचें आहेपण । तैसा आत्मा जो सच्चिद्धन । तयाचें अस्तित्व यया ॥२६॥आतां कळणें जें या सर्वांसी । देहादिकां वाटे आभासासी । परी जयाचिये प्रकाशीं । प्रकाशमान हें ॥२७॥शब्दस्पर्शादि देहचि जाणत । तरी निद्रिस्थाचा देह पडे प्रेत । मागें पुढें असतां नेणत । स्त्री कीं सर्पं ॥२८॥श्रोत्र असतां रायकती । स्पर्श न कळे त्वचेप्रति । नेत्र उघडे तरी न देखती । तम कीं प्रकाश ॥२९॥जिव्हेवरी साकर असतां । गोडी न कळे कीं तत्त्वतां । कस्तुरी नासिकीं बांधितां । सुगंध नेघे ॥३०॥वाचादि कर्मेंद्रिय सर्व । व्यापार न करिती स्वयमेव । वाणी वरळे जरी जाणीव । नसे त्या शब्दाची ॥३१॥प्राण जरी देहीं वावरती । परी वस्त्रें हरितां ते नेणती । तस्मात् जडत्व प्राणप्रती । स्वतःसिद्ध असे ॥३२॥मन बुद्धि चित्त अहंकार । जरी हीं जाणती तत्त्वें चत्वार । तरी करून पाहतां विचार । परप्रकाशक ॥३३॥जैसें उपनेत्रें स्पष्ट दिसे । परी आंधळिया काय असे । तैसें आत्मत्वाचीये प्रकाशे विण वृति व्यर्थ ॥३४॥एकीकडे वृत्ति लागतां । दुसरीया पदार्था समस्तां । न जाणती सन्निध असतां । म्हणोनि परप्रकाश ॥३५॥अथवा वृत्तिविषयीं धांवे । तेधवांचि साक्षित्वा पहावें । साक्षी परततां स्वभावें । मग वृत्ति विषय नेघे ॥३६॥आदळून जडत्वें पडे । परी आमुक हें न निवडे । ऐसें विचारितां हे जडे । प्रत्यया येती ॥३७॥या एका वृत्तीचे प्रकार । कार्यपरत्वें चत्वार । मन बुद्धि चित्त अहंकार । भिन्न भिन्न दिसती ॥३८॥संकल्प विकल्प नव्हे आहे । संशयात्मकें निश्चय न लाहे । तेंचि मन ओळखून पाहे । परप्रकाश ॥३९॥निश्चय करी जो एक । होय कीं नव्हे हें अमुक हेंचि बुद्धीचें रूपक । परप्रकाश ॥६४०॥दृष्ट श्रुत पदार्थांचा । छंद घेतसे चिंतनाचा । तेंचि चित्त नामें साचा । परप्रकाश ॥४१॥अमुक करीन कीं न करीं । हाचि अहंकार निर्धारी । हेंही जाणतें तत्त्व परी । परप्रकाश ॥४२॥एक वृत्ति परप्रकाश । कळतां जरी निश्चयात्मक । तरी चारीही भासला एक । कळे निर्धारें ॥४३॥गुण तरी अंतःकरणाचे । कामादि धर्म तयाचे । यांसी जडत्व बोलणें साचें । नलगे वेगळें ॥४४॥आतां वृत्तीमाजीं जो पडे । प्रतिबिंबत्वें जीव आतुडे । परी यासही ज्ञान न जोडे । आत्मप्रभेवीण ॥४५॥जेवीं आदित्य गगनीं नासलिया । प्रतिबिंबचि न पडे आरसिया । मा झळझळ पडे कोठोनियां । भिंती वरुती ॥४६॥तैसें मन जाऊन पदार्थीं आदळे । तया स्फुरवी किंचित् उजाळें । परी आदि अंतीं प्रकाशामुळें । मध्यें उठोनि निमे हे बोलणें पुढें असे । सामान्य विशेष निवडे ऐसें । प्रस्तुत येथें समजावें मानसें । कीं परप्रकाश जीव ॥४८॥तस्मात् देहापासून जीव । पर्यंत हें जडचि सर्व । जाणती वाटती ते अपूर्व । व्यर्थ विडंबन ॥४९॥जेवीं वृक्षस्थाचा हात पाय हाले । डोळे फिरती मान डोले । तेचि पडिलियावरी उमटले । कीं प्रत्यक्ष हालती ॥६५०॥तेवीं सामान्य साक्षीं बोधात्मा । स्वप्रकाश चिदात्मा । त्याचा आभास हा जीवात्मा । तद्भासें तद्वत् ॥५१॥एवं या रीतीं हा जीव खरा । चिद्रूप नव्हे हा भास सारा । तसेंचि प्रियत्वही विचारा । यया नसे ॥५२॥पूर्वी प्रियत्व सर्वांचें । निषेधिलें स्त्रीपुत्रादिकांचें । कीं आत्मार्थ प्रिय असती साचे । तेव्हां प्रियतर स्वयें ॥५३॥येथें कोणी मंदमती । मानील कीं आपुली देहाकृति । सर्व आभासाही शास्त्रें म्हणती । आत्मा म्हणोनि ॥५४॥तस्मात् अनात्मिया आत्मा म्हणणें । हीं चार्वाकाचीं लक्षणें । देहात्म वादादि निरसणें । युक्ति स्वानुभवें ॥५५॥देह जरी हा सर्व आवडे । तरी यांतही तारतम्य निवडे । नखें केश वाढतां कोंडें । छेदिती स्वयें ॥५६॥अंगुलीस्तव सडे जरी हात । तरी अंगुली छेदिती त्वरित । तस्मात् अंगुलीवरील प्रीत । व्यर्थ म्हणावी ॥५७॥हस्त तोडितां नेत्र येती । ऐसें कोणी वैद्य सांगती । तरी तत्क्षणीं हस्त तोडिती । तेव्हां डोळा आवडे ॥५८॥कांही अपराधें चक्रवर्ती । शिरच्छेदाची आज्ञा करिती । तेव्हां कोणी वांचवी तयाप्रति । नेत्र कर्ण काढोनी ॥५९॥नेत्र कर्ण जरी गेले । परीं प्राण वांचतां भलें जालें । सुखी होय म्हणे निरसलें । अरिष्ट मोठें ॥६६०॥ऐखादे अपकीर्तीस्तव । विष भक्षून देती जीव । कीं मरणाहून अधिक स्वभाव । अपकीर्तीचा ॥६१॥अपकीर्ति कल्पना मनाची । म्हणजे अंतःकरणचतुष्टयाची । तस्मात् अधिक प्रियता साची । मनाची प्राणाहून ॥६२॥झोंप किंवा समाधी घेतां । तेथें मन वाउगें चिंतितां । विक्षेप वाटे आपणा तत्त्वता । म्हणे मज हें सुख नेदी ॥६३॥तस्मात् अंतःकरणाची प्रीति । आपुल्या प्रियत्वापुढें बिटती । येथें खरी आवडी निश्चितीं । कोणाची तें पाहा ॥६४॥वृत्ताचीची अनावडी होतां । या प्रतिबिंब पडे जें ती अतौता । तयाची प्रीति असे केउता । जे नासे वृत्तीसवें ॥६५॥सर्व स्फूर्तीपासून तृणांत । जितुकें उत्पन्न ईशानिर्मित । यावरी जीवाचें असे कल्पित । त्रिप्रकारेंचि ॥६६॥उपेक्ष्य द्धेष्य आणि प्रिय । जीव कल्पित प्रकार त्रय । एक मणीच त्रिधा होय । हेतु तिघांचे ॥६७॥लाभे तया हर्ष उपजे । तयासी प्रिय होय सहजें । अलाभें कोणती दुजे । तयां होय द्वेष्य ॥६८॥तिसरा उदास जरी देखतां । सहजत्वें होय उपेक्षिता । एवं तीन प्रकार मण्यावरुता । तिघीं केला ॥६९॥तस्मात् एक वस्तु त्रिप्रकारें । कल्पित असे व्यभिचारें । यांत कोणतें एक मानावें खरें । प्रिय कीं द्वेष्य उपेक्ष्य ॥६७०॥प्रिय द्वेष्य नसावें उपेक्ष्यासी । प्रिय उपेक्ष्य नुठावें द्वेष्यासी । उपेक्ष्य द्वेष्य न व्हावें प्रियासी । होतां व्यभिचार ॥७१॥जेथें हा व्यभिचार होय । तेथें एकही त्या मानूं नये । ऐसा हा व्यभिचाररूप न्याय । असे युक्तीचा ॥७२॥येथें म्हणसी मण्यावरी । तिघांची कल्पना ते नव्हे खरी । तरी बोलिजेत असे निर्धारी । एक होती त्रिविध ॥७३॥व्याघ्रादि द्वेष्य असतां । उपेक्ष्य होती दुरोन जातां । तेचि कुर्वाळिती पाळितां । तस्मात् द्वेष्य ते न होती ॥७४॥तृण पाषाण उपेक्ष्य सहज । परी प्रिय होय पडतां काज । रुपतां लागतां द्वेष्यरूप सहज । तेव्हां ते उपेक्ष्य न होती पुत्रादि सहज प्रिय असती । परी अनकूल नसतां द्वेष्य होती । न मानितां तयां उपेक्षिती । तस्मात् पुत्र प्रिय नव्हे हाचि न्याय स्थूलापासून । वृत्तीपावेतों संपूर्ण । व्यभिचार होतां निश्चयें कडून । प्रियता त्या नसे ॥७७॥मुख्यात्मा जो वृत्ति अधिष्ठान । तोचि प्रियतर सर्वांहून । तेथें व्यभिचाराचें दूषण । किमपि नुठे ॥७८॥प्रियत्वाचीही वृत्ति नुठे । मा द्वेष्य उपेक्ष्य कोठें । निर्वृत्तिक सुख गोमटें । संचले असे ॥७९॥म्हणसी आत्मा जना जाणवेना । तेव्हां उपेक्षा येतसे अनुमाना । आणि विष भक्षून देती प्राणा । तेव्हां द्वेष्य होय तरी अवधारीं बोलिजे । जगीं आत्मा उपेक्षिजे । परी सुख व्हावें वाटें जें ।ते आत्मयास्तव ॥८१॥जैसा वृक्षस्थचि जळीं पडला । वाटे तोचि वांचला । त्याहून भास जरी समजला । तरी तो मरो कीं वांचो तैसें आपण हेंच वाटे मनीं । म्हणोनि दुजा आत्मा नसे जनीं । इकडील आपली प्रियता धरोनी । तया उपेक्षिले तो म्हणजे आपणाहून वेगळा । मानूनि उपेक्षितसे हेळा । आपुले प्रियत्वाचा सोहळा । असे तो कवणा ॥८४॥तैसेंचि विष भक्षून प्राण देती । धिक्कार असो मज म्हणती । परी जनीं न व्हावी अपकीर्ति । हे आवडी अकृत्रिम तुम्ही असा फार चांगुले । मी हीन निकृष्ट ऐसा बोले । तें उपरोधिक जाण वहिलें । परी अंतर्हेतु भिन्न ॥८६॥हें मुमुक्षूनें पुरतें विचारावें । आत्मा प्रिय द्वेष्य कधीं नव्हे । तस्मात् प्रियतमत्व जाणावें । मुख्य आत्मयाचें ॥८७॥इतुकीयाही निरूपणावरी । जो मूढ न समजे अंतरीं । तया पाषाणा शास्त्रें सारीं । आणि गुरुही करी काय ॥८८॥असो रविदत्ता अव्यभिचार । आत्मा पूर्ण प्रियतर । तोचि चिद्रूपही साचार । आणि अस्तित्वें तोचि ॥८९॥येर हा अवघा आभास । देहादि जीवांत फोस । येथें अस्तित्व ना नसे सुरस । प्रिय न चिद्रूप ॥६९०॥हेंचि आहे आवडे जाणतें । ऐसें अज्ञाना व्यर्थ वाटतें । परि हेंचि विडंबन बोलिजेतें । यथार्थ विचारें पहा ॥९१॥तथापि ऐशिया निरूपणें । संशय न त्यागिजे मनें । तरी सावधान अंतःकरणें । दुजा न्याय बोलूं ॥९२॥जागृतीमाजीं प्रत्यक्ष देहाचें । अस्ति भाति प्रियत्व रुचे । तें स्वप्नामाजीं उरे कैचें । विचारें पहा ॥९३॥स्वप्नामाजींही भास दुसरा । या ऐसाचि कल्पी अंतरा । हाचि मी या भास विषयमात्रा । भोगी सुखदुःखा ॥९४॥मुख्य देह अस्तरणीं पडिला । तया न स्मरे आहे कीं मेला । आभास स्वप्नींचा आहेसा केला । तेव्हां निस्तत्त्व प्रत्यक्ष जो भास देहची भास विषयांसी । देखत असे त्या समयासी । इकडे पडे जो त्याचे त्वचेसी । मृदु कठिणही कळेना ॥९६॥प्रत्यक्षा सर्पें जरी वेष्टिलें । तयाचें भयही नाहीं वाटलें । स्वप्नीं व्याघ्रे जें आभास धरिलें । तेणें आक्रंदोनि रडे ॥९७॥स्थूलाचें प्रियत्त्वचि असतें । तरी सर्पें धरितां कां उपेक्षितें । आणि हें चिद्रुपचि जरी होतें । तरी जाणतें निजलिया ॥९८॥तेथें आहेपणा जरी असतां । तरी स्वप्नदेहांत कासया येता । असो अस्तिभाति तिजी प्रियता । स्वप्नीचिया भासा आली अस्तित्व तिकडे गेलें । इकडे निस्तत्वें मढें पडियलें । जाणतेपण स्वप्नांत आलें । इकडे उरे जडत्व ॥७००॥ 3 | 4 | 5 | 6 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/laghuvakyavrutti/ovya201to300.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | 2 | गंधामुळें पृथ्वी जाली । पृथ्वींत गंधता उमटली । यास्तव पृथ्वी हें नाम पावली । गंध विषय तन्मात्रा ॥१॥आकाशीं अवकाश धर्म । सच्छिद्रता असे कर्म । शब्द गुण हा असे नेम । त्यापासून वायु ॥२॥शब्द स्पर्श वायु द्विगुण । धर्म जयाचा चंचळपण । कर्म हेंचि सर्वत्रीं विहरण । त्यापासाव तेज ॥३॥शब्द स्पर्श रूप त्रिगुण तेज । दहन-धर्म हा सतेज । पचन-कर्म हें असे सहज । त्यापासून आप ॥४॥शब्द स्पर्श रूप रस गुण । द्रवत्व धर्म आपीं संपूर्ण । क्लेदनत्व कर्म हें गहन । त्यापासव पृथ्वी ॥५॥शब्द स्पर्श रूप रस गंध । हे पांचही पृथ्वींत प्रसिद्ध । कठिण धर्म हा विशुद्ध । धारणा कर्म ॥६॥एवं तन्मात्रासहित भूतें । तमोगुण द्रव्यशक्ति जे ते । हेंचि स्थळ रहावया चराचरातें । त्रिभुवनात्मक जालें ॥७॥ऐसी ये भूततमाची उत्पत्ति । सांगितली अल्प रीती । भूत रजसत्वाची जी जी होती । ती सांगितली मागां ॥८॥जो लिंगदेह सत्रा कळांचा । मागें विस्तार बोलिला त्याचा । तेवीं प्रकार पंचीकरणाचा । बोलिला असे ॥९॥पंचीकृत स्थूळदेहाची । उभवणी केली चैखाणींची । त्यांत लिंगदेह प्रवेशतांची । चळण होतें जालें ॥२१०॥परीं इतुकें जें उत्पन्न जालें । तितुकियासी दोन कारणें आथिलें । नेणीव तादात्म्य चैतन्य बोलिलें । तें उपदानकारण ॥११॥उपादान म्हणजे त्याचेंच जालें । होऊन त्यामध्येंच वर्तलें । शेवटीं अज्ञानीं लया गेलें । रज्जु सर्पापरी ॥१२॥कोणी म्हणेल ब्रह्माचि कारण । तरी तें शुद्ध विकारी नव्हे पूर्ण । तेथेंचि वाउगें उठे जें अज्ञान । त्यासह कारण बोलिजे ॥१३॥जेवीं रज्जूच एकटी सर्पासी । कारण नव्हे निश्चयेंसी । न कळणें मिळतां तयासी । प्रयोजन सर्पा ॥१४॥तैसेंचि अज्ञानसह अधिष्ठान । जगासी उपादान कारण । आणि विद्येसहित आभास ईशान । निमित्त कारण असे ॥१५॥निमित्त म्हणजे मात्र ईक्षण । इच्छेसरिसें होय निर्माण । एवं गुणादि देहांत जें उत्पन्न । ईशें केलें ॥१६॥विद्या अविद्या प्रतिबिंबें दोन । जें मागें सांगितलें लक्षण । परी प्रवेश नसतां भिन्न भिन्न । नसती किंचित् ॥१७॥ऐसे उभयतांही आभासपणीं । येकत्रचि असतां दोन्ही । प्रवेशकाळीं अज्ञान घेऊनी । प्रवेशला पिंडीं ॥१८॥एवं ईक्षणादि प्रवेश अंतीं । इतुकी ईशें केली उत्पत्ति । प्रवेशानंतर जीवकृति । होती जाली ॥१९॥स्थूळ देह हाचि घट । लिंगदेह पाणी हें दाट । त्यांत जीव प्रतिबिंब अवीट । लिंगदेह जोंवरी ॥२२०॥अज्ञानसहित जीव आभास । देह द्वयांत याचा प्रवेश । हाच पिंड तादात्म्य सावकाश । घेऊन बैसला ॥२१॥मुळीं अहंब्रह्म जे स्फूर्ति । ज्ञानाज्ञानात्मक होती । ते स्पष्ट जालीं प्रवेशांतीं । देहामाजीं ॥२२॥ते स्फुर्ति निजरूपा विसरली । पुढें जालें तें पाहों लागली । तेचि विक्षेपशक्ति बोलिली । वासनात्मक ॥२३॥त्या वासनेचे सत्रा प्रकार । पूर्वीं सांगितला विस्तार । तया लिंगदेहाचें बिढार । तो स्थूळ मांसमय ॥२४॥एवं वासनेंत जें प्रतिबिंबलें ं चैतन्य जें त्यास जीव नाम आलें । तें देहद्वयासी पाहों लागलें । परी विसरलें निजरूपा सर्प जेवीं भाविला असतां । रज्जूचें न कळणे जालें चित्ता । तेवीं देहद्वय स्फुरूं लागतां । अज्ञान जालेंसें कल्पावें यासि कार्यानुभेव म्हणावें । कीं कार्य देहद्वयास्त्व कल्पावें । येऱ्हवीं अज्ञानारूप नव्हे । अभुकसें म्हणून ॥२७॥ते सत् म्हणों तरी ज्ञानें नासे । असत् तरी कार्य दिसे । असो अनिर्वचनीय जें ऐसें । तें कारण शरीर ॥२८॥देहद्वयाचें उत्पत्तिस्थान । या हेतु म्हणावें कारण । नाश पावत असे म्हणोन । शरीर बोलिजे ॥२९॥परी हा देह कल्पूं नये । देह पाहतां असती द्वय । स्थूळदेह हा बिढार होय । सूक्ष्म व्यवहारात्मक ॥२३०॥एवं स्थूळ सूक्ष्म कारण । जीवासहित हे तीन । निजरूपीं उपाधी उत्पन्न । जाहली असे ॥३१॥रविदत्ता तूं म्हणसी ऐसें । जे हे उपाधि जाली असे । यांत मुख्य निजरूप नसे । तरी अवधारीं ॥३२॥घट गाडगें जें जें निर्माण । तें तें व्यापून असे गगन । तैसें स्फुरणादि देहांत संपूर्ण । व्यापून ब्रह्म असे ॥३३॥सच्चिदानंद ब्रह्मघन । तेंचि अस्ति भाति प्रिय पूर्ण । ऐसीं तिन्ही जीं लक्षणें । येथें प्रगट असतीं ॥३४॥अस्तित्व मायेनें लोपवावें । तरी कासयावरी प्रगटावें । चिद्रूप आच्छादावें । तरी व्यवहारावें कैसें ॥३५॥सुखमात्र आच्छादिल्या ऐसें । वाटे परी तेंही आच्छादिलें नसे । जरी आच्छादिलेंच तरी होतसे । आवडीचें भान केवीं घटीं जेवीं आकाश व्यापलें । तेवीं पिडीं ब्रह्म पूर्ण दाटलें । जयावरी सर्व हे कल्पिलें । तें अस्तित्वरूप ॥३७॥जयाचिया भासा भासती । तोचि आत्मा साक्षी चिन्मूर्ति । निर्विकारत्वें असंग स्थिती । उपाधिमाजीं असे ॥३८॥सर्व प्रियता जयासाठीं । तेचि सुखरूपता गोमटी । एवं तिन्ही लक्षणें उठाउठी । अस्ति भाति प्रियता ॥३९॥यांत सद्रूप आनंदरूप दोन । याचें पुढें असे विवेचन । प्रस्तुत आतां चिद्रूप पूर्ण । बोलिजे अल्प रीतीं ॥२४०॥मुळीं अहंब्रह्म जे स्फुरण । विद्याविद्यात्मक शक्ती दोन । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा जयेसी वासना हें अभिधान । जयेतें वृत्ति नाम अंतःकरण । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा मन बुद्धि चित्त अहंकरण । आणि तेथें उमटले त्रिगुण । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा ॥४३॥श्रोत्र त्वचा चक्षु जिव्हा घ्राण । वाचादि क्रिया आदिकरोन । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा हस्तपादादि मस्तक संपूर्ण । गोलकादि नख शिख निर्माण । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा हा इतुका समुदाय उत्पन्न । जितुका जड चंचळ संपूर्ण । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा ॥४६॥इतुकियांची क्रिया जे जे होणें । आणि पंचविषय तमोगुण । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा ॥४७॥विषयांत स्फुरणापासोन । उत्पत्ति स्थिति लय होणें । हे जयाच्या भासा भासमान । तो साक्षि बोधरूप आत्मा ॥४८॥लयही जो सर्वांचा पाहे । ऐसी देखणी दशा आहे । द्रष्ट्याचे दृष्टीचा नाश नव्हे । कवणेही काळीं ॥४९॥सामान्यत्वें सर्वां प्रकाशित । उत्पत्ति स्थिति जो भासवित । आणि लय जाणोनि तिष्ठत । जैसा तैसा ॥२५०॥ 3 | ऐसिया देखणें दशेसी । नाभें तीन ओळखिसी । जो कां जाणतसे दृश्यासी । तोचि द्रष्टा ॥५१॥चंचळ भासासि जो जाणे । तया साक्षी नांव हीं वचनें । जो कां लयसाक्षी पूर्णपणें । त्या नांव ज्ञप्ति ॥५२॥एवं ती प्रकारें जाणणें एक । तें कधीं नव्हे न्यूनाधिक । तेंचि चिद्रूप निश्चयात्मक । मुख्य रूपाचें ॥५३॥मुख्य स्वरूप देहीं व्यापलें । जेवीं घटीं आकाश संचलें । निर्विकार पूर्ण दाटलें । तया संकेत कूटस्थ ॥५४॥उपाधींत जो सधन । परि उपाधीहून विलक्षण । तया प्रत्यगात्मा अभिधान । परब्रह्मासी ॥५५॥अगा रविदत्ता तो कवण म्हणसी । तरी तूंचि कीं गा निश्चयेंसी । सामान्यत्वें सर्वां प्रकाशी । सूर्य जेवीं जगा ॥५६॥आकाशी जैसा सूर्य असे । सहजत्वें सर्वां प्रकाशितसे । ऊर्ण तंतु तोही भासे । आणि जडरूप भिंतीही ॥५७॥आंगणे माड्या परवरें । बळदें खोल्या तळघरें । एकदांचि प्रकाशित सारें । तेवीं कूटस्थ भासवी ॥५८॥स्थूलरूप जडत्वें भिंती । सूक्ष्मादि तळघरें असती । हें असो मुख्य जे कां स्फूर्ति । ऊर्णतंतूचे परी ॥५९॥तेही जयाच्या भासें । मा स्थूळ चंचळ कां न दिसे । ऐसा आत्मा सर्वत्रीं असे । साक्षी बोधरूप ॥६०॥सूर्याचा जो दृष्टांत दिधला । येथें अन्यथा भाव ज्यासी कल्पिला । कीं आत्मा देहाहून दूर असे राहिला । गगनीं जेवीं रवी एवं आत्मा ऐस दूर भावितां । अति दूषण असे तत्त्वतां । देहादि ठाव जाला रिता । मग व्यापकत्वा बाध आला ॥६१॥आणि देहामाजीं जरी नसे । तरी तें साधका प्राप्त कैसें । येणें श्रुती अनुभवा आला असे । बाध हा थोर ॥६३॥तस्मात् नसे सूर्या ऐसा । उपमिला असे यथें सहसा । याचा भाव अनारिसा । बोलिजे तो ॥६४॥सूर्य जेवीं सामान्य प्रकाशी । तेवीं आत्मा भासवी सर्वांसी । परी नपवे विकारासी । सूर्यासम आत्मा ॥६५॥सामान्यामुळें सूर्य घेतला । तरी दूर भाव न जावा कल्पिला । यास्तव पूर्वीच असे दृष्टांत दिधला । आकाशापरी आकाश जैसें घटीं व्यापलें । तैसें आत्मसत्व देही संचलें । परी ते असंगत्वें राहिलें । सर्वां भासऊनी ॥६७॥उगाचि प्रकाश मात्र सर्वां । लय उत्पत्तीसी करावा । परी त्या त्या विकाराचा न घ्यावा । भाव किमपी ॥६८॥तरी विकारासी कोण पावला । कोण पुण्य पापाचा कर्ता जाला । ऐसा भाव जरी असे बुजला । तरी अवधारावें ॥६९॥सूर्य प्रतिबिंबाची झळझळ । विशषत्वें भासे केवळ । तैसा बुद्धीमाजीं जो सफळ । प्रतिबिंबित जीव ॥२७०॥ज्ञाना ऐसा बुद्धींत बिंबला । बोधाभास नाम तयाला । तो सत्य नव्हे पाहिजे कळला । परी दिसे साचा ऐसा ॥७१॥चित्रासी रंगाचें वस्त्र केलें । तया वस्त्राभास नाम जालें । कीं दर्पणीं मुखा ऐसें दिसलें । त्या नांव मुखाभास ॥७२॥ऐसाचि बुद्धींत प्रतिबिंबत । तो जीव चिदाभास विख्यात । यावत् बुद्धि तों काल दिसत । वृत्ति अभावीं मरे ॥७३॥सूर्य प्रकाशीं दर्पण ठेविलें । त्यांत सूर्याचें प्रतिबिंब पडलें । तें भिंतीवरी विशेष दिसलें । सामान्य आच्छादुनी ॥७४॥तैसाच बुद्धि आरसियांत । आत्मा सूर्य प्रतिबिंबित । तेणें विषयादि स्फुरविली भिंत । आच्छादुनी सामान्या ॥७५॥हे विशेषत्वें जीवाचें रूप । सामान्य आत्मा तो चिद्रूप । ययाचें निरूपण साक्षेप । पुढें बहुधा असे ॥७६॥परी अल्पमात्रें येथें बोलिलें । सामान्य विशेष निवडिलें । सामान्य तें सदा संचलें । निर्विकारत्वें ॥७७॥विशेषत्वें जो हा जीव । बोधा ऐसा उमटला भाव । तोचि एका अभिमानास्तव । कर्ता जाला ॥७८॥आपण तरी नाहीं जन्मला । उगाचि सताचा आहेपणा घेतला । आपण आहेसा भाव कल्पिला । आत्मा नाहींसा करोनी आत्मा असता तरी दिसता । मी दिसें म्हणोन आहें तत्त्वतां । मीच असें की सर्वां देखता । आत्मा जड न पाहे ॥।२८०॥मी आपआपणा असे प्रिय । आत्मा दुःखरूप अप्रिय । एवं अस्ति भाति प्रिय जो होय । तें आपणा भाविलें ॥८१॥आपण जो असज्जड दुःखरूप । तो आत्म्यावरी केला आरोप । ऐसा अन्योन्या ध्यास आपेआप । कल्पिला बळें ॥८२॥याचि नांवे ग्रंथि पडिली । आत्मरूपता आभासें घेतली । आपुली अनात्मता घातली । आत्मयावरी ॥८३॥ऐसा भाव जीवें कल्पिला । परी तो आत्मत्वीं नाहीं स्पर्शला । आत्मा जैसा तैसाचि संचला । अस्ति भाति प्रियात्मक देखोनि गुंजा पुंज रक्त । अन्यें भाविला असे जळत । त्या कल्पनेनें भस्म पावत । काय तो ढोंग ॥८५॥ऐसा आत्मा सच्चिद्घन । असे तैसा असे पूर्ण । जेणें भाविला तो जन्म मरण । पावला मात्र ॥८६॥असो ऐसा जीव असत् असोनी । सत्यत्वचि आपणातें मानी । देहद्वयाचे अभिमानीं । तादात्म्य पावे ॥८७॥स्थूलदेह मांसमायाचा । नेणोनि भाव तयाचा । मीच म्हणोनि मर्जे वाचा । त्याचे धर्मही माथां घे ॥८८॥मी जन्मलों वाढू लागतों । आहें आणि तरुण होतों । वृद्धाप्य पावोनी मरतों । पुन्हां अन्मेन पुढें ॥८९॥मी अमुक कुळीं जन्मलो । मी अमुक आश्रमातें पावलों । मी अमुक मेळवून राहिलों । सुखी वडिलां ऐसा ॥२९०॥तैसेचि इंद्रियांचे धर्म । आपुले माथां घेतसे परम । मी बहिरा आंधळा कीं सूक्ष्म । ऐकें आणि देखें ॥९१॥अजिव्ह की असे रसज्ञ । निर्नासिक कीं सध्राण । अस्पर्श कीं स्पर्शज्ञ । असे पूर्वकर्मा ऐसा ॥९२॥मी बोलका चालका दानी । मीच भोगीं बहु कामिनी । मीच शौच सारीं अनुदिनीं । मजहुनि दुजा नसे ॥९३॥मजचि क्षुधा तृषा लागे । तेव्हां पितों खातों निजांगें । एवं प्राणाचेही धर्म वेगें । घे अभिमानें माथां ॥९४॥म्यां अमुकीया वचन दिधलें । कीं तुज रक्षीन सामर्थ्यें आपुलें । तरी मीं प्राणांतींही उपेक्षिलें । न जाय तया ॥९५॥म्यां घोकिलें ते विसरेना । कधींही आळस मज असेना । किती रीतीं मज होती कल्पना । तें माझा मीच जाणें ॥९६॥माझा निश्चय किती जाडा । येर झुडतार कोण बापुडा । मी आठव करणार केव्हडा । आपुले ठायीं ॥९७॥एवं देहेंद्रिय प्राण कर्म । अथवा अंतःकरणाचे धर्म । आपुलेचि माथां घेऊन अधम । बैसला बळें ॥९८॥जागृतीमाजीं इतुक्यांचा । अभिमान घेतसें मीच साचा । कर्म धर्म वर्ण आश्रमांचा । कीं व्यापार लौकिकीं ॥९९॥हा मी आणि हें हें माझें । घेऊन बैसला तें न सांडी ओझें । हाचि विश्वाभिमानी बुझे । नाम जीवासी ॥३००॥ 4 | 5 | 6 | 7 | -------------------------------------------------------------------------------- /datasets/laghuvakyavrutti/ovya2601to2700.txt: -------------------------------------------------------------------------------- 1 | जया स्वतां उत्थान असेना । कारण कीं निश्चय नव्हे उणा ।भलते अवस्थे सहसा उद्भावेना । संशय कधीं ॥१॥तया शास्त्रेंही सांगों येती । अथवा प्रवृत्ति लोकरीती ।परी पुन्हां नव्हेचि भ्रांति । ऐसे परतोत्थान नसे ॥२॥अखंडैकरस ब्रह्मात्मा । स्वतां निजांगें येर हें अनात्मा ।यया सत्यत्वचि नये रूप नामा । निखळ अद्धय निश्चयें ॥याचि नांवें पूर्ण ज्ञान । याचि नांवें पूर्ण समाधान ।हेंचि कैवल्यमुक्तीचें लक्षण । हेचि सहज समाधि ॥४॥ययाचि ज्ञानें हरिहर । नित्य मुक्तत्वें निरंतर । आणि सनकादि ज्ञात अपार । मागें जाहलें असती ॥५॥पुढें होणार आतां असती । येणेंचि ज्ञानें पावली तृप्ति ।हे सत्य सत्य त्रिधा वचनेक्ति । अन्यथा नव्हे ॥६॥ऐसें ज्ञान उत्तमाधिकारी । गुरुमुखें सच्छास्रानुकारी ।विचारें पावती अभेद अंतरीं । निःसंशय होउनी ॥७॥शाखा दावितांचि चंद्र लक्षिती । तैसे उपदेशमात्रें अभेदा पावती ।तेचि उत्तमाधिकारी धन्य जगतीं । तीव्रप्रज्ञ जे तस्मात् रविदत्ता सावधान । तूं पाहें स्वतां विचारून ।ऐसा अधिकार असे कीं पूर्ण । समाधान आकळावया ॥९॥बहु प्रकारें आम्ही तुजला । विवेचून अर्थ सांगितला । उपदेश प्रांजलपणें केला । जेवीं आंवळा हातींचा ॥२६१०॥परी तुज समाधान बाणलें । नाहीं ऐसें आम्हां कळलें । तस्मात् मंदप्रज्ञत्व दिसलें । प्रत्यक्ष आतां ॥११॥तरी तुज विचाररूप ज्ञानासी । अधिकार नसे निश्चयेंसी । तुवां कर्म अथवा उपासनेसी । जाऊन संपादावें ॥१२॥इतुकें बोलून मौन धरिलें । तेव्हां रविदत्ता कैसें जाहलें । वज्रचि काय मस्तकीं पडिलें । जाहलें शतचूर्ण ॥१३॥आहें कीं मेलों आठवेना । अंतःकरणा आली मूर्छना । शरीरीं येकवटता जाहली प्राणा । अतिक्रमण करूं पाहे ॥१४॥सर्व चळणवळण राहिलें । इंद्रिय ठाईंच्या ठाई निमालें ।श्र्वासही किमपि न चाले । थंड जाहलीं गात्रें ॥१५॥ऐशा लोटतां घटिका दोन । कांही प्राण पावला चलन ।दीर्घ श्र्वास घ्राणें दाटून । सोडिता जाहला ॥१६॥पुढें चिरकाळें मन उद्भवलें । तेव्हां हळुहळू नेत्र उघडिले ।परी नेत्रांसी कांही न दिसे पाहिलें । मन भ्रमलें म्हणोनि नंतर आठवीतसे मानसीं ।की सद्गुरूनें उपेक्षिलें मजसी । आतां कोणता उपाय जळचरासी ।जेवीं जीवनावीण ॥१८॥तया तळमळीसी काय पुसावें । तप्तपात्रीं कण भाजावे । शेखीं प्राणाचेंही उत्क्रमण नव्हे । उगी चरफड अंतरीं ॥१९॥नेत्रांसीही अंधता आली । वाणीसी तों बोबडी वळली ।सर्व गात्रें कापूं लागलीं । मस्तक झाडितसे ॥२६२०॥बळें बोलतां येकाचें येक । शब्द होत असती भ्रामक ।चित्तासी फुटेचिना तर्क । हां हां मेलों म्हणे ॥२१॥कंठ सद्रद बाष्पें दाटला । नेत्रद्वारें पूर चालिला ।तो काहार नव जाय सोसवला । श्रवण करितां मुमुक्षा ॥२२॥ऐसे दोन मुहुर्त लोटल्यावरी । बलात्कारें अवस्था सारी ।उठोनि लोळे चरणावरी । उपेक्षूं नये म्हणे ॥२३॥अहो अहो सद्गुरुस्वामी । मी जळालों बाह्य अंतर्यामीं ।उपेक्षू नये पाववा विश्रामीं । अभय शीतळकरें ॥२४॥मी अन्यायी अपराधी परी स्वामीचा । मंदप्रज्ञ अनधिकारी साचा ।जैसा पुत्र मूर्ख समर्थ मातेचा । परी त्या माता नुपेक्षी जरी अन्यथा उपेक्षी माता । तरी तया दुजा उपाय कोणता । तेवीं दयाळूवें भज उपेक्षिता ।त्राता त्रैलोकीं नसे ॥२६॥हरिहर रूष्ट जाहले जरी । तरी तया सद्गुरु अस कैवारी । सद्गुरु कोपतां पुरारिमुरारि । संरक्षितीना ॥२७॥आतां कोणते मी कर्म करूं । अवघा स्वप्नांतील प्रकारू ।अथवा जाऊनियां पाय धरूं । कोण्या निर्बळाचे ॥२८॥गंथर्वनगरी चित्रींची सेना । त्यांत कवण थोर कवण साना ।तेवी हरिहरादि उपासना । आतां मज करणें अयोग्य मृगजळासी धरण बांधावें ।त्यांतील मासोळे अपेक्षावे । तैसे म्यां यज्ञादि कर्म करावें ।स्वर्गादि अपेक्षूनी ॥२६३०॥याची जोंवरी वोळखी न होती । तोंवरी केलीच केली जनरीती ।आतां मज अधिकार नसे पुढती । कर्म कीं उपासनेचा ॥३१॥करितां करितां जाहला शीण । भूस बडविलें सांडूनी कण ।संदिसें प्रारब्धउदयें दर्शन । श्रीचरणाचें जाहलें ॥३२॥मृगजळा देखोनि धांवतां । मृगा पाणी मिळालें अवचिता ।तेवीं अनंत पुण्याचिये सुकृता । जोडले श्रीचरण ॥३३॥ऐसा मज अलभ्य लाभ जाहला । तो केवीं जाय मनें त्यागिला ।जरी दयाळुवें ढकलून घातिला । तरी चरण न सोडी भुकेलिया अमृतपान । जोडतां केवीं फिरवी वदन । तृप्ति जाहलिया सहज आपण ।तेथेंचि शयन करी ॥३५॥तेवीं भवार्णवीं सद्गुरुपाय । नौका जोडलीसे निर्भय ।तेथें ब्रह्मामृताचा लाभ होय । जिव्हाग्रीं अकस्मात ॥३६॥तेथूनियां परत कवण । अविट तृप्ति जाहलियाविण । तृप्ति जाहलियाहि होय लीन । जेथील तेथें ॥३७॥मध्यें जरी परतें सारिलें । तरी तें मरेल जरी उपेक्षिलें ।हें उचित नव्हे दीनासी लोटिलें । समर्थ दातिया उदारा हें असो कामधेनूनें वत्सासी ।कीं मेघें अनन्य चातकासी । अथवा चंद्रें कधीं चकोरासी ।उपेक्षिलें न देखों ॥३९॥दुष्ट जलचरें जाहली जरी । तरी जळें टाकिलीं बाहेरी । ऐसी मातही श्रवणावरी । आली नाहीं अद्यापि ॥२६४०॥तेवीं सद्गुरूसी शरण आला । तो दयाळुवें पिटून घातिला ।ऐसा न देखों न ऐकिला । कवणेंही काळीं ॥४१॥परी मजविशीं उद्भवलें काय । हा नेणों कैसा उदेला समय ।परी मी न जाय हाचि निश्चय । उपेक्षितांही दयाळे मी मरमरून शतजन्म घेईन ।परी न सोडी हे चरण । हे प्रतिज्ञाचि सत्य प्रमाण ।अन्यथा नव्हे नव्हे ॥४३॥इतुकियावरीही समर्थें । उपेक्षूनिया दवडितां अनाथें ।काय उपाय कवणिया अर्थें । घडेसा नाहीं ॥४४॥परी दयाळूवें ब्रीद रक्षूनी । स्वीकारावें दीनालागुनी ।निववावें अभयवचनीं । हेंचि उचित ॥४५॥ऐसें विनऊनि पुढती पुढती । चरणीं लोळे नेत्राश्रु वाहती ।पुन्हां बद्धांजलि मागुती । पुन्हां नमस्कार ॥४६॥ऐसा अनन्य रविदत्त । देखतां स्वामी आनंदभरित । उचलूनि आलिंगिला त्वरित । म्हणती ना भी ॥४७॥तुजसी वाउगेंचि वाटलें । की मजला गुरूनें उपेक्षिलें ।परी आम्हीं नाहीं गा अंतरीं आणिलें । कीं त्यागावें ऐसें ॥अरे शिष्यासी अलभ्य गुरु । तेवींच गुरूसी अलभ्य लेंकरू ।तरी आम्ही उपेक्षा केवीं करूं । परी निर्धारु पाहतसों सदगुरुसी अनन्यभावें । जरी त्यागूनि शरण यावें । तेणें अबोधे परतोनि जावें । तरी वाहावें ब्रीद कासया ॥२६५०॥अनन्य मात्र शरण यावा । मग मंद कीं तीव्रप्रज्ञ बरवा । तो सद्गुरुनें उद्धरावा । सत्य सत्य त्रिवाचा ॥५१॥अनन्य म्हणिजे सद्गुरुविना । दुजे दैवतचि असेना । आणि अन्य विषयही दिसेना । निस्पृहत्व सर्व जगीं ॥५२॥याविण वरपंगीं वरी वरी । अनन्यत्व दावीं बहुपरी ।परी भाव नाहींच अंतरीं । असे तरी जायाचा ॥५३॥ऐसिया कुचीर शिष्यासी । उपेक्षितां दोष नाहीं गुरुसी ।मग तो तीव्रप्रज्ञ जरी श्रवणासी । जरी तो वंचक ॥५४॥तस्मात् सच्छिष्य अनन्य । तो असे मंद कीं तीव्रप्रज्ञ ।तोचि गुरुपासूनि होतसे धन्य । श्रवणें कीं अभ्यासें ॥५५॥तीव्रप्रज्ञ जो उत्तम अधिकारी । तो श्रवणमात्रें विवेचन करी ।दृढ अपरोक्ष समाधान अंतरीं । पावे बोलिल्या न्यायें मंदप्रज्ञासी ऐसे न घडे । अभ्यासें हळुहळु पवाडे । दृढ अपरोक्ष समाधान जोडे । तयाचि ऐसें ॥५७॥जो विचारे अपरोक्षता पावे । तेंचि अभ्यासें समाधान पावावें । हें अन्यथा कधींच नव्हे । शेवटी स्थिति एक ॥५८॥तस्मात् रविदत्ता सावधान । हा खेद टाकी होई स्वच्छ मन ।तूं जरी अससी मंदप्रज्ञ । तरी अभ्यासें मेळऊं ॥५९॥ऐसें अभयवचन ऐकतां । आनंद जाहला रविदत्ता । सर्व भवदुःखाची सोडून चिंता । श्रवणीं तत्पर होय ॥२६६०॥गुरू म्हणती गा पाडसा । आम्ही तुजसीं बोलिलों सहसा ।कीं कर्म अथवा उपासना करीं जैसा । अधिकार तूज असे याचा अर्थ तुज न कळतां । उपेक्षिले म्हणून मानिलें चित्ता । तरी तयाचें तात्पर्य ऐकें आतां ।निवांत होऊनी ॥६२॥विचारद्वारा जें पावावें । त्या स्थितीतें अभ्यासें पावे । त्या अभ्यासाचें लक्षण समजावें । तेचि उपासना ॥६३॥उपासना म्हणिजे लक्ष्य ब्रह्मात्मा । ऐक्यत्वें निवडिला परमात्मा ।याचें अनुसंधान जरी महात्मा ।निदिध्यासरूपें अभ्यासानाम निदिध्यासन । तेंचि बापा ध्यातृध्यान । हेंचि कीं निर्गुण उपासन । कर्तृतंत्ररूपें ॥६५॥तयाचेहहि प्रकार दोन । येक सगुण येक निर्गुण ।ते पुढें प्रांजल असे निरूपण । कळेल ऐकतां ॥६६॥तेचि उपासना करी जाई । ऐस बालिलों निःसंशयीं ।यांत उपेक्षिलें कवणें काई । आतां कर्माचें रूप ऐकें ॥६७॥हाही उपासनेचा अभ्यास । जरी न ठाके निदिध्यास । तरी तेणें आदरावें कर्मास । बोलिजे तेवीं ॥६८॥कर्म म्हणिजे देहाची क्रिया । मन आणि दशेंद्रिया । अर्पण करोनि गुरुपायां । गुरुभक्ति करावी ॥६९॥कायिक वाचिक मानसिक । गुरुसेवा हेचि कर्म एक ।यावांचून जें यज्ञादिक । तें प्रवृत्तीचें ॥२६७०॥तें जेव्हां आरंभीं त्यागिलें । तेव्हांचि मुमुक्षत्व पावलें ।तेंचि कर्म तया योजिलें । न जाय मुमुक्षा ॥७१॥तस्मात् गुरुभक्ति हेंचि कर्म । जेणें सर्व कर्म धर्म पावती विराम ।आणि झडकरी देतसे विश्राम । जें विचारज्ञानें पाविजे ॥७२॥ऐशिया गुरुभक्तीच्या योगें । अधिकारही पूर्वील नलगे । सांग होतसे लागेवेगे अल्पचि काळें ॥७३॥मग पूर्वीचें मुमुक्षुत्व जयासी । तो तरी सहज लागे उपासनेसी ।हे असो वस्तुतंत्रही ज्ञानासी । पात्र होय ॥७४॥ऐसें कर्म हे गुरुभक्ति । जया घडे साधकाप्रति । बहु काय बोलावें पुडती । मुक्ति तळहातीं त्याचे ॥७५॥तस्मात् रविदत्ता गुरुभक्ति ऐशी । आदरावी तुवां मानसीं ।तरी त्वरित ज्ञानासी हात्र होशी । ऐसा हेतु आमुचा ऐसें ऐकतांचि रविदत्तासी । अति आनंद जाहला मानसी । जेवीं भरतें दाटे समुद्रासी । तेवीं उचंबळे ॥७७॥आधींच शर्करेची आवडी । वरी वैद्यें दिधली तेचि पुडी ।तेवीं गुरुभक्तीची अति गोडी । तेचि आज्ञा त्यावरी ॥७८॥पूर्वी जाई ऐसे उपेक्षिलेसें म्हणतां । वरी गुरुभक्ती करी आज्ञापितां ।तें कैसे जाहलें रविदत्ता । दृष्टांतें सांगूं ॥७९॥कोणी येकें परिस मारिला । तेणें शतचूर्ण मस्तक जाला ।परी लोहाचा वर्ण पालटला । तेणें दुःख नासून सुख होय तैसें जा म्हणतां दुःख वाटलें । तें गुरुभक्ति करीं म्हणतां गेलें । अतिशय सुखची उफाळलें ।महालाभ देखतां ॥८१॥तया आनंदे नाचूं लागे । वस्त्र उडवीतसे वेगें । वाहवा म्हणोन चरणा लागे । प्रदक्षणा करी ॥८२॥या लाभापरता लाभ नाहीं । धन्य मी प्राप्त जाहलों पाहीं ।म्हणून नाचे उभवून बाही । आनंदें दाटोनी ॥८३॥गुरुभक्ति मज प्राप्त होतां । उपासनाहि आली हातां । ज्ञानही जाईल केउता । मातेविण पुत्र ॥८४॥मिळतां एक वृक्षाचें मूळ । वृक्ष तो हातां आला सकळ ।पत्रें शाखा पुष्प फळ । जाईल कोठें ॥८५॥तैसी गुरुभक्तीची प्राप्ती । सहपरिवारे मोक्षसंपत्ति । ज्ञान साधन विचारादि होती । दास साधकाचे ॥८६॥अहो केवढा लाभ जाहला । काय हो मोक्षाचा ध्वज उभारिला ।पार नाहीं माझिये भाग्याला । यया त्रिभुवनीं ॥८७॥तस्मात् अहोरात्र गुरुभक्ति । सेवाचि करीत अतिप्रीती । ओवाळून सांडीन मुक्ति । गुरुचरणावरूनी ॥८८॥कायेसी अखंड गुरुसेवा । वाणीसी गुरुभजनाचा ठेवा ।मनासी निदिध्यास सदैवा । गुरुध्यानाचा ॥८९॥कायेसी किंवा मनासी । वाणीसी कीं सर्वेंद्रियासी ।उसंतचि नेदी कवणासी । गुरुसेवेविण ॥२६९०॥आतां मज गुरुसेवेपरतें कांहीं । या त्रैलोक्यीं काज नाहीं ।प्राप्तव्य नसे सहसा कांहीं । गुरुभक्तीपरतें ॥९१॥काय हो सद्गुरुने कृपा केली । माझी मनवांछा पुरविली ।ऐशी चित्तवृत्ति आनंदली । रविदत्ताची ॥९२॥हें पाहून सद्गुरु शंकर । म्हणती हा आधींच गुरुभक्तीसी तत्पर ।यासी नाहीं म्हणेल अधिकार । ऐसा कवणु ॥९३॥जरी कांहींशी प्रज्ञा मंद । तेहि अभ्यासें होय विषद । सहजी ज्ञान होईल अभेद । अपरोक्ष दृढतर ॥९४॥तस्मात् यासी आधीं अभ्यास । सांगावा उपासनारूप निदिध्यास ।सत्वरचि पावेल अपरोक्षास । येथें संशय नाहीं परी आधी यासी पुसावें । जितुकें निरूपण जाहलें बरवें । त्यांत कोणतें बाणलें अनुभवें ।तें कळलिया पुढें बोलूं ॥९६॥ऐसे विचारून मानसीं । आचार्य म्हणती रविदत्तासी । काय जे अनुभव असेल तुजसी । ते ते बोलून दाखवी ॥९७॥पूर्वींपासून जें निरूपण । जैसें जैसें जाहलें विवेचन । सत्य मिथ्या हे प्रकार दोन । विचारा आले ते सांगें ॥९८॥ऐसें सद्गुरुचें वचन ऐकतां । आनंदोनि जाहला साष्टांगें नमिता ।सवेंचि जाहला विनविता । श्रद्धांजलि बैसोनी जी जी समर्था कृपा करून ।उपदेशिलें दीनालागून । तितकें उच्चारावें केवीं निरूपण ।परी यथामती निवेदूं ॥२७००॥ 2 | 3 | 4 | 5 | --------------------------------------------------------------------------------